05/27/20
Sau một thời gian im ắng v́ đại dịch COVID-19, cuối tuần qua Hồng Kông lại sôi sục với những cuộc biểu t́nh tuần hành, khói lựu đạn cay và nước ṿi rồng lại tràn ngập các khu thương mại đông đúc, cảnh sát – mặc đồng phục đen, gọi là hắc cảnh – lại ra tay tàn bạo để dập tắt sự phản kháng của người dân trước sự kiện Trung Quốc sắp ban hành một đạo luật siết chặt tự do của vùng đất này.
Cảnh sát Hồng Kông trang bị đầy đủ chuẩn bị đối phó với người biểu t́nh. (H́nh: AP Photo/Vincent Yu)
Đại Hội Nhân Dân Toàn Quốc, tức Quốc Hội Trung Quốc – đang họp tại Bắc Kinh – đang xem xét thông qua một đạo luật an ninh quốc gia mới cho Hồng Kông, gia tăng quyền kiểm soát của chính phủ trung ương Trung Quốc đối với Hồng Kông, xói ṃn và tiến tới xóa bỏ những quyền tự do căn bản mà người dân Hồng Kông đang hưởng. Hành động này của Bắc Kinh là “cây đinh cuối cùng Bắc Kinh đóng lên chiếc quan tài của một Hồng Kông tự chủ. Lời hứa – ‘một quốc gia, hai hệ thống’ – đă cáo chung” như nhận định của anh Hoàng Chí Phong (Joshua Wong) và anh Quách Tụng T́nh (Glacier Kwong), hai nhà hoạt động dân chủ trẻ tuổi của Hồng Kông mở đầu bài xă luận đăng trên nhật báo The Washington Post hôm 24 Tháng Năm vừa qua.
Hành động của Bắc Kinh là nguyên nhân kích động cuộc biểu t́nh lớn hôm cuối tuần, nhưng nó không bất ngờ mà là kết quả của một quá tŕnh lâu dài nhằm xóa sổ cái “ốc đảo dân chủ tự do” ngay trước ngưỡng cửa Hoa Lục, biến Hồng Kông thành một thành phố “thuần Trung Quốc” như Thẩm Quyến hoặc Quảng Châu. Từ khi ông Tập Cận B́nh lên nắm quyền lănh đạo tối cao ở Trung Quốc năm 2012, Bắc Kinh từng bước can thiệp sâu vào mọi mặt chính trị, luật pháp và văn hóa của Hồng Kông, từng bước xói ṃn mô h́nh “nhất quốc, lưỡng chế” bất chấp hậu quả là sự phẫn nộ của người dân Hồng Kông, phản ứng của dư luận quốc tế và đẩy Đài Loan đi xa hơn trên con đường độc lập. Họ Tập coi Hồng Kông là cái gai trước mắt, là chất xúc tác nguy hiểm kích thích người dân Trung Quốc lục địa đứng lên đấu tranh đ̣i dân chủ tự do theo gương những đồng bào dũng cảm của họ ở ngay trước cửa. Và đó có thể là ngày tàn của chế độ Cộng Sản Trung Quốc.
Trước ư đồ lộ liễu đó của Bắc Kinh, Washington có thể làm ǵ?
Khi nhận được tin Quốc Hội Trung Quốc sắp thông qua luật an ninh quốc gia Hồng Kông, Tổng Thống Donald Trump tuyên bố Hoa Kỳ sẽ có biện pháp “rất mạnh mẽ,” Ngoại Trưởng Mike Pompeo nhận định đạo luật đó sẽ là “hồi chuông báo tử” cho Hồng Kông. Nhưng mấy ngày qua, Hoa Kỳ dường như chưa quyết định được Washington sẽ làm ǵ, và các đồng minh Châu Âu, Châu Á của Hoa Kỳ dường như cũng chưa có tuyên bố hay hành động quyết liệt nào. Người dân Hồng Kông hiện nay rất đơn độc trong cuộc đấu tranh bất bạo động chống lại thế lực đen tối và hùng mạnh của Trung Quốc.
Tuy nhiên, xem ra Hoa Kỳ rất khó có hành động quyết liệt. Để giúp duy tŕ tính tự trị, tự chủ của Hồng Kông, ngay trước khi lănh thổ này được người Anh trao trả cho Trung Quốc năm 1997, năm 1992 Quốc Hội Hoa Kỳ đă thông qua đạo luật chính sách Hồng Kông (Hong Kong Policy Act – HKPA), theo đó Hồng Kông được hưởng một quy chế ưu đăi đặc biệt trong quan hệ với Hoa Kỳ. Theo quy chế này, Hồng Kông được coi như “một lănh thổ tự trị” tách biệt với Trung Quốc, hàng hóa xuất cảng vào Mỹ được hưởng thuế suất ưu đăi, người dân Hồng Kông có thể vào Hoa Kỳ mà không cần visa nhập cảnh, đặc biệt Hồng Kông có thể mua những thiết bị, công nghệ nhạy cảm của Hoa Kỳ mà Trung Quốc bị cấm. Nhờ quy chế này, ḍng chảy tài chính và dịch vụ giữa thế giới và Hồng Kông được thông suốt; hàng ngàn tập đoàn đa quốc gia chọn Hồng Kông để đặt bản doanh, làm đầu cầu bước vào thị trường Trung Quốc rộng lớn và các công ty Trung Quốc cũng lấy Hồng Kông làm đầu cầu ra thế giới, làm thị trường cung cấp vốn liếng và công nghệ. Nên lưu ư chính phủ Bắc Kinh đă lập ra hàng trăm công ty b́nh phong ở Hồng Kông, lợi dụng quy chế đặc biệt của thành phố này để tiếp cận và thủ đắc những công nghệ lưỡng dụng cần thiết cho công cuộc hiện đại hóa quân đội của họ mà Bắc Kinh bị Hoa Kỳ và Phương Tây cấm vận sau vụ thảm sát sinh viên ở Thiên An Môn năm 1989.
Trước t́nh trạng xâm lấn ngày càng lộ liễu của Bắc Kinh vào vị thế tự trị tự chủ của Hồng Kông, năm ngoái Quốc Hội Hoa Kỳ phản ứng bằng việc ban hành Đạo Luật Dân Chủ và Nhân Quyền Hồng Kông (Hong Kong Human Rights and Democracy Act – HKHRDA), buộc chính phủ của Tổng Thống Trump phải đánh giá và báo cáo Quốc Hội định kỳ hàng năm về thực trạng dân chủ của Hồng Kông; nếu t́nh h́nh xấu đi th́ Hoa Kỳ sẽ hủy bỏ quy chế ưu đăi đặc biệt quy định trong HKPA năm 1992.
Tuy nhiên, đây là một biện pháp lợi bất cập hại. Nếu Hoa Kỳ băi bỏ quy chế ưu đăi cho Hồng Kông, điều đó sẽ có tác động lớn đến thị trường kinh tế tài chính, xói ṃn niềm tin của cộng đồng doanh nhân quốc tế về tính bền vững của mô h́nh kinh doanh ở Hồng Kông, gây thiệt hại cho lợi ích kinh tế của chính Hoa Kỳ ở Châu Á. Động thái đó sẽ gây thiệt hại trầm trọng đến đời sống của người dân Hồng Kông – thành phần mà quyền tự do và lối sống là mục tiêu mà Hoa Kỳ muốn bảo vệ. HKHRDA không giúp Hồng Kông chống cự hiệu quả với hành vi xâm lấn của Bắc Kinh, không làm cho Hồng Kông dân chủ hơn mà ngược lại sẽ đẩy họ sâu thêm vào ṿng kiềm tỏa của Bắc Kinh.
Và theo lẽ thường, Hoa Kỳ không thể trừng phạt người dân Hồng Kông v́ những hành vi bạo ngược của Cộng Sản Trung Quốc. Thế khó của Hoa Kỳ là làm sao chặn đứng được âm mưu xâm lấn của Bắc Kinh mà vẫn duy tŕ được một ốc đảo tự do Hồng Kông, làm h́nh mẫu cho cuộc chuyển đổi thể chế chính trị của chính Trung Quốc.
Diễn biến mới nhất là trong khi Quốc Hội Trung Quốc chuẩn bị phê chuẩn luật an ninh quốc gia Hồng Kông th́ các thượng nghị sĩ Hoa Kỳ cũng ráo riết chuẩn bị một dự luật lưỡng đảng nhắm tới cấm vận các quan chức và tổ chức Trung Quốc liên quan tới việc soạn thảo và thực thi luật an ninh quốc gia đó. Trung Quốc coi đây là hành động can thiệp trắng trợn vào công việc nội bộ của quốc gia họ.
Giải pháp tốt nhất có lẽ là Washington, thay v́ trừng phạt Hồng Kông, phải có áp lực trực tiếp với Bắc Kinh để buộc Trung Quốc phải tôn trọng cam kết “một quốc gia, hai hệ thống,” tôn trọng quyền tự trị của Hồng Kông. Hoa Kỳ có thể và nên đưa việc Trung Quốc tuân thủ các cam kết của họ vào các cuộc thương thảo về tự do thương mại song phương Mỹ-Trung và các chương tŕnh hợp tác khác, buộc Bắc Kinh phải chịu trách nhiệm về những hành vi “xâm lấn” của họ nếu không muốn đối đầu với Washington thêm nữa.
[đ.d.]
Hiếu Chân/Người Việt
