Tuần vừa qua vào ngày 8 tháng 11 năm 2019, nhà sư Thích Trí Quang qua đời tại Huế hưởng thọ 96 tuổi.
Diễn đàn điện tử cũng như báo giấy lại có dịp nở rộ lên với 2 phe chính yếu :
1/ Phe phật tử cuồng tín thuộc Giáo Hội PG khối Ấn Quang với những bài viết bênh vực , tán dương Thích Trí Quang kể cả những bài viết tâng bốc và tấn phong cho Thích Trí Quang những danh xưng cũng như những chức vụ mà "cơi đời b́nh thường" không hề có. Thí dụ chứng minh : Bản Thông Cáo của nhóm này loan báo Thích Trí Quang viên tịch, Thích Trí Quang lên Niết Bàn, Thích Trí Quang là Thánh Tăng…v…v…(Phật Giáo Việt Nam không có ngôi vị Thánh, ngôi vị Thánh thường do phía Thiên Chúa Giáo sử dụng, thí dụ Đức Thánh Cha, Thánh Michae, Thánh Phêro…)
2/ Phe chống đối Thích Trí Quang và chống đối GHPG Ấn Quang do nhà sư này "lănh đạo" từ 1966. Phe thứ hai bị phe thứ nhất gán cho là phe "Công Giáo (Thiên Chúa Giáo)" chống phá Giáo Hội PG Ấn Quang, thực tế là phe thứ hai chỉ có một số ít là theo Thiên Chúa Giáo c̣n lại là những người theo Phật Giáo, những người tôn giáo khác và những quân nhân viên chức của VNCH.
Bài viết này không phải là nơi chốn liệt kê các bài viết của cả 2 phe bênh và chống nhà sư Thích Trí Quang, nhưng người viết là chứng nhân của lịch sử Việt Nam cận đại (trong khoảng từ 1960 đến nay 2019) cho nên những điều được nêu ra trong bài viết này là những yếu tố lịch sử (facts), người viết xin dành những ư kiến, những cảm nghĩ (opinions) cho người đọc. Cũng xin nhắc lại v́ là những yếu tố lịch sử cho nên nếu độc giả đ̣i hỏi những references qua sách báo, thư từ, h́nh ảnh hay video clip… như các tài liệu thông thường là điều người viết không thể có.
Dĩ nhiên có người cho rằng không có sách báo h́nh ảnh làm references th́ không đáng tin cậy (thậm chí với những kẻ cuồng tín th́ c̣n cho rằng người viết tạo dựng những dữ kiện giả tạo để bôi bác nhà sư Thích Trí Quang nữa là khác), do đó những dữ kiện được nêu ra trong bài viết đều có nhân chứng liên quan rơ ràng chứ không phải nói bâng quơ, những nhân chứng liên quan đến nhà sư Thích Quang một số đă qua đời, một số vẫn c̣n sống và minh mẫn dù tuổi tác đă cao cho nên người viết tin vào sự thẩm định có lư trí của độc giả.
Cuộc đời chính trị của nhà sư Thích Trí Quang được soi rọi nhiều nhất từ Lễ Phật Đản năm 1963 cho đến 1975, cho nên người viết thấy rơ phe thứ nhất đă cố t́nh bưng bít sự thật về "con người chính trị " của Thích Trí Quang qua một số bài viết như sau :
1. Viên Giác Phan Tấn Hải đă dịch những tài liệu giải mật của CIA viết từ tháng 11/1963 để chứng minh rằng CIA đă giết Tổng Thống Ngô Đ́nh Diệm và ông Cố Vấn Ngô Đ́nh Nhu chứ không phải là Thích Trí Quang. Nhưng lịch sử chiến tranh Việt Nam đâu có dừng lại ở thời điểm tháng 11/1963, thế những việc làm lợi cho Việt Cộng của Thích Trí Quang từ 1963 đến 1975 sao Viên Giác Phan Tấn Hải không truy t́m những tài liệu giải mật của CIA để mà dịch luôn cho xứng đáng là người soi sáng lịch sử ? (Viên Giác Phan Tấn Hải là đương kim Chủ Bút của công ty VIỆT BÁO ở Nam Cali nên trả lời câu hỏi này)
2 Bài phỏng vấn Thích Trí Quang 96 phút do 2 sinh viên Y Khoa (SV Ngô Thế Vinh sau này trở thành BácSỹ Y Khoa…) đề ngày 5 tháng 5 năm 1966 không chứng tỏ được lập trường và thái độ chính trị của Thích Trí Quang sau khi ông bị Đại Tá Nguyễn Ngọc Loan bắt giữ tại Ṭa Đại Biểu Chính Phủ trên đường Lê Lợi (hữu ngạn sông Hương) rồi đưa vào Đà Nẵng chuyển vào Sài G̣n , Đại Tá Nguyễn Ngọc Loan nhốt Đại Tá Đàm Quang Yêu và nhà sư Thích Trí Quang tại Nha An Ninh Quân Đội (góc đường Hồng Thập Tự và Nguyễn Bỉnh Khiêm) chứ không phải nhốt 2 chính trị phạm này tại Tổng Nha Cảnh Sát đường Vơ Tánh như nhiều người lầm tưởng. (Theo ông Liên Thành, th́ Thích Trí Quang bị Cảnh Sát Huế bắt giữ ngay trong chùa Từ Đàm theo lệnh của Đại Tá Loan).
Người viết cho rằng phe thứ nhất đưa bài phỏng vấn của Bác Sĩ Ngô Thế Vinh vào thời điểm 2019 này là nhằm che đậy những việc làm tay sai cho VC của Thích Trí Quang v́ những lời nói "trí thức" và "hay ho" trong bài phỏng vấn vào thời điểm 5 tháng 5 năm 1966 là thời điểm cao trào tranh đấu của PG tại Huế mà Thích Trí Quang vẫn tưởng là CIA ủng hộ ông ta như hồi 1963. Than ôi, như nhiều người đă biết, Thích Trí Quang chỉ là "diễn viên" của vở kịch chính trị của CIA mà thôi, đóng xong màn kịch hạ bệ Tổng Thống Diệm, CIA đưa những diễn viên khác lên đóng kịch tiếp theo tại chính trường Nam Việt Nam nhằm "dụ khị" Hồ Chí Minh và Vơ Nguyên Giáp đem đại quân BV vào Nam rồi sau đó dùng B-52 và hỏa lực của 550,000 binh sĩ HK và QL/VNCH tiêu diệt từ 2-3 triệu cán binh Bắc Việt chỉ trong 8 năm (từ 1965 đến 1973).
3. Tiến Sỹ thứ thiệt của Pháp là ông Cao Huy Thuần viết 2 bài để bênh vực Thích Trí Quang, đó là bài : "THÍCH TRÍ QUANG – MỘT TRANG LỊCH SỬ " và bài "ĐI T̀M CH̀A KHÓA GIẢI MĂ SỰ IM LẶNG của H̉A THƯỢNG TRÍ QUANG"
Người viết không có ǵ nghi ngờ về tài học cao, khoa bảng to lớn của ông Cao Huy Thuần nhưng cách lư giải về sự im lặng của Thích Trí Quang mà ông Cao Huy Thuần viết ra không đúng với thực tế, xa vời với suy nghĩ b́nh dân học vụ của người dân Việt Nam và với bọn lănh đạo của VC th́ lại càng không thực tế chút nào.
Ông Cao Huy Thuần và bà Thái Kim Lan đậu Tiến Sĩ tại Pháp và Đức nhưng chắc chắn chưa đọc TAM THẬP LỤC KẾ của Trung Hoa (dịch giả và diễn nghĩa quyển sách này là ông VŨ TÀI LỤC, sách in tại Sài G̣n năm 1969) nên "ch́a khóa giải mă sự im lặng của nhà sư Trí Quang " của ông trật lất 100%.
Bọn lănh đạo VC đă dùng kế "Rung Cây Nhát Khỉ" để khống chế nhà sư Thích Trí Quang sau năm 1975. Tàn bạo hơn cái tên của kế sách này, bọn Cộng Sản không có rung cây mà chúng chặt đầu vài con khỉ để làm cả bầy khỉ khiếp sợ.
Mùa hè năm 1977, nhà sư Thích Thiện Minh bị giết tại D6 của Tổng Nha Cảnh Sát cũ, bọn VC đem xác của ông ra Hàm Tân (B́nh Tuy) đặt trong một cḥi lá b́a rừng rồi chở Thượng Tọa Thích Trí Thủ - đương kim Viện Trưởng Viện Hóa Đạo và một vài tăng sĩ nữa từ chùa Ấn Quang ra Hàm Tân xem mặt. Người viết dùng động từ "xem mặt" v́ chính Thượng Tọa Thích Trí Thủ cho hay là đích thân ông yêu cầu dở tấm chăn che xác nhà sư Thích Thiện Minh th́ bọn Công An không cho, chúng chỉ dở khăn che mặt và phái đoàn Phật Giáo Ấn Quang phải đứng cách xa 5 mét quan sát diện mạo của tử thi nhà sư Thích Thiện Minh mà thôi.
Nhà sư Thích Trí Quang rất thông minh, ông không sợ Ngô Đ́nh Diệm, không sợ Ngô Đ́nh Nhu, không sợ Ngô Đ́nh Cẩn, không sợ Trần Kim Tuyến, không sợ Nguyễn Văn Thiệu , không sợ Nguyễn Cao Kỳ, không sợ Nguyễn Khắc B́nh, không sợ Cabot Lodge, không sợ Maxwell Taylor, không sợ Williams Colby… v́ ông biết chắc chắn là những người vừa kể "bực ḿnh" v́ chuyện ông làm, nhưng họ không có ư định giết ông. Nhưng ông phải im lặng tuyệt đối v́ ông biết sợ Lê Duẩn . biết sợ Lê Đức Thọ, biết sợ Mai Chí Thọ, biết sợ Trần Quốc Hoàn, biết sợ Phạm Hùng, biết sợ Đỗ Mười... nhà sư Trí Quang quá hiểu bọn lănh đạo của Việt Cộng sẵn sàng giết ông nếu…
Chú thích : nhà sư Thích Trí Quang chỉ sợ một ḿnh Đại Tá Nguyễn Ngọc Loan, mùa hè 1966, nếu Thích Trí Quang dù ở trong chùa Từ Đàm mà Đại Tá Nguyễn Ngọc Loan vẫn ra lệnh cho Cảnh Sát xông vào chùa, đến tận pḥng riêng của ông khiêng ông ra khỏi chùa Từ Đàm. Đại Tá Loan bắt giữ nhà sư Trí Quang đưa lên phi cơ trực thăng chuyển vào Đà Nẵng ngay. Khi bay qua Đèo Hải Vân, Đại Tá Nguyễn Ngọc Loan chỉ vào mặt Thích Trí Quang :" ĐM. thằng Trí Quang, mày là thằng VC, tao đạp mày xuống biển bây giờ". Đại Tá Loan đứng dậy xấn tới, một số sĩ quan tùy tùng đứng ra ngăn cản và Thích Trí Quang quỳ xuống lạy xin tha. Đại Tá Loan trở về chỗ ngồi và khi phi cơ trực thăng tới Đà Nẵng, Thích Trí Quang được chuyển qua C47 bay vào Sài G̣n rồi bị nhốt tại Nha An Ninh Quân Đội. Nhà sư Thích Trí Quang thừa biết là không nên chọc giận ông Sáu Lèo (hỗn danh của Đại Tá Nguyễn Ngọc Loan mà báo chí Sài G̣n thường gọi ông), một quân nhân thuần túy không làm chính trị và nổi tiếng với những hành động táo bạo.
Thân phụ Đại Tá Loan làm việc tại Tổng Liên Đoàn Lao Công của ông Trần Quốc Bửu, thân phụ Đại Tá Loan kể chuyện này cho ông Trần Quốc Bửu và Luật Sư Nguyễn Hữu Hiệu – thời điểm đó Luật Sư Nguyễn Hữu Hiệu làm cố vấn pháp luật cho Tổng Liên Đoàn Lao Công. Sau này khi Luật Sư Nguyễn Hữu Hiệu đắc cử dân biểu Quốc Hội Lập Hiến 1966 và làm Chủ Tịch Ủy Ban Tư Pháp Định Chế của Hạ Nghị Viện, Luật Sư Nguyễn Hữu Hiệu có hỏi Đại Tá Loan về việc này, Đại Tá Loan cho biết ông không đạp Thích Trí Quang xuống biển không phải v́ Thích Trí Quang đă quỳ lạy xin tha mà v́ ông lượng giá Thích Trí Quang là người gây rối nhưng chưa đến mức nguy hiểm. Nguy hiểm như Phạm Ngọc Thảo là ông tiêu diệt ngay. Hiện nay, những người biết chuyện này chỉ c̣n cựu Trung Tá Nguyễn Mâu, nguyên Phụ Tá Đặc Biệt của Tổng Giám Đốc Nguyễn Ngọc Loan hồi 1966 – 1968 , là c̣n sống tại thành phố San José. Năm nay cự Trung Tá Nguyễn Mâu đă được 87 tuổi, tuy đă già yếu nhưng vẫn c̣n minh mẫn và vẫn thường xuyên trao đổi email với người viết.
Không biết Tiến Sĩ Cao Huy Thuần và Tiến Sỹ Thái Kim Lan có đọc tác phẩm ĐÈN CÙ của nhà văn Trần Đĩnh hay không ? Chắc là không, trong tác phẩm này bạn của ông Trần Đĩnh (là bí thư của ông Trường Chinh) kể rằng ông ta lấy làm lạ là làm lớn như ông Trường Chinh mà khi đi làm ông Trường Chinh mang theo chai nước uống và thức ăn do bà Trường Chinh tự tay làm. Những lúc Quốc Hội quá bận không có th́ giờ để ăn trưa, ông Trường Chinh nhịn ăn luôn, rồi mang thức ăn mà ông đem theo (để ăn trưa) về nhà. Người bạn của ông Trần Đĩnh hỏi ông Trường Chinh lư do tại sao lại chịu khổ như vậy, ông Trường Chinh trả lời : "pḥng thủ kỹ lưỡng như vậy th́ mới sống c̣n đến bây giờ". (Ghi chú : ông Trường Chinh tuyệt đối không ăn không uống bất cứ thứ ǵ của căng tin tại Quốc Hội ở Hà Nội, chắc chắn ông c̣n nhớ Phó Chủ Tịch Quốc Hội là Dương Bạch Mai bị đầu độc tại buổi ăn trưa trong pḥng ăn tại Quốc Hội hồi 1967 !)
Người viết tin rằng nhà sư Trí Quang có cuộc sống đơn giản như ông Cao Huy Thuần mô tả, nhưng biết đâu nhà sư Trí Quang cẩn thận "pḥng thủ thụ động" như ông Trường Chinh vậy thôi. Nhờ BIẾT SỢ để giữ "im lặng khó hiểu" của nhà sư Trí Quang sau 1975 và tự ḿnh pḥng thủ kỹ lưỡng nên măi tới 96 tuổi, nhà sư Thích Trí Quang mới qua đời một cách tự nhiên (chứ không như qua đời mà để lại nhiều nghi vấn như Thượng Tọa Thích Trí Thủ hồi 1982). Nhóm từ "im lặng khó hiểu" là của Tiến Sỹ Cao Huy Thuần sử dụng, chứ không phải của người viết đặt để cho nhà sư Thích Trí Quang.
Nhà sư Thích Thiện Minh bị bắt và bị giết sau đó không lâu v́ ông chửi Việt Cộng quá xá. Ít ai biết rằng Đỗ Trung Hiếu là em con ông chú của nhà sư Thích Thiện Minh (tên tục của nhà sư Thích Thiện Minh là Đỗ Như Hàng –con ông bác, Dỗ Trung Hiếu là con ông chú). Trước 1975, Đỗ Trung Hiếu núp trong Cư Xá Quảng Đức và Đại Học Vạn Hạnh, mớm mồi và bày kế cho Thích Thiện Minh chống phá chính quyền VNCH. Sau 30 tháng 4 năm 1975, Đỗ Trung Hiếu ra mặt lộ diện là "cán bộ Tôn Giáo Vận" của Việt Cộng, ra lệnh cho ông anh Thích Thiện Minh phải làm một số việc.
Nhà sư Thích Thiện Minh lâu nay cứ nghĩ là những việc làm chống phá chính quyền VNCH là của ông nghĩ ra, nay ông thấy là ông đă bị Đỗ Trung Hiếu xỏ mũi, giật dây nên ông rất tức giận và mắng chửi VC thậm tệ. Những người bạn đồng tù với nhà sư Thích Thiện Minh không thấy ông bị đâm, nhưng ông la to trước khi chết nên người ta biết ông bị giết bằng dao chứ không phải ông bị tra tấn đánh đập rồi bị dập lá lách hay bể thận (nội tạng) như VC tung tin.
Người viết được Luật Sư Nguyễn Hữu Hiệu – nguyên chủ tịch Ủy Ban Tư Pháp Định Chế Hạ Nghị Viện VNCH nhiệm kỳ 1971 – 1975 kể cho nghe thông tin này từ hồi 1988 khi cả 2 chúng tôi cùng bước vào Trại Tỵ Nạn Phanat Nikhom – Thái Lan. Luật Sư Nguyễn Hữu Hiệu đă qua đời hồi 2008 tại bệnh viện Irvine v́ bị ung thư bao tử, thọ 70 tuổi. Người tù chính trị ở tù chung tại D6 với nhà sư Thích Thiện Minh th́ vẫn c̣n sống tại VN, nên người viết thấy không cần phải nêu tên người tù chính trị đặc biệt này.
Cái chết của nhà Thích Thiện Minh rơ ràng là lời đe dọa thực tế nhất đối với nhà sư Trí Quang cho nên các nhà sư lănh đạo khác của GH Ấn Quang như nhà sư Thích Măn Giác, nhà sư Thích Hộ Giác, nhà sư Thích Thiền Định và một số các nhà sư khác mà người viết không biết tên đă t́m đường "vượt biên" như các boat people khác. Nhà sư Thích Trí Quang trong bài phỏng vấn do bác sĩ Thân Trọng Minh thực hiện có trả lời là Cách Mạng chiếm được miền Nam th́ "Chạy đi mô" ?
Ông trả lời đúng sự thật, nhưng có vẻ "thiếu thông minh" v́ những nhà sư lănh đạo PG Ấn Quang như Thích Trí Quang, Thích Nhất Hạnh, Thích Huyền Quang, Thích Quảng Độ.. là những người mời VC, đưa đường dẫn lối cho VC và biểu t́nh đón rước VC tiến chiếm VNCH… th́ chạy đi trốn VC là một việc thiếu liêm sỉ. Ở lại Việt Nam sẽ bị Việt Cộng đày đọa, bị trù dập, bị đồng bào phật tử trách móc, bị ta thán… nhưng ít ra c̣n giữ được LIÊM SỈ. Các nhà sư lănh đạo GH Phật Giáo Ấn Quang giữ được LIÊM SỈ tương tự như Thúy Kiều trong Đoạn Trường Tân Thanh mà thi hào Nguyễn Du mô tả qua câu thơ :
CHỮ TRINH C̉N LẠI CHÚT NÀY.
Khoảng những năm 2008 – 2009, khi ông Liên Thành tung ra 2 quyển sách có tựa đề BIẾN ĐỘNG MIỀN TRUNG 1966 và THÍCH TRÍ QUANG – TỘI ĐỒ DÂN TỘC với chứng từ và h́nh ảnh minh họa rơ ràng th́ dư luận quần chúng Việt Nam lại chứng kiến phe cuồng tín của Phật Giáo Ấn Quang đưa ra những câu hỏi rất là ngô nghê và ngu dốt (lịch sự hơn, người viết tạm dùng nhóm từ VÔ MINH để diễn tả). Bọn cuồng tín này đă cho rằng :
A. Ông Liên Thành đă rửa tội theo Thiên Chúa Giáo v́ chỉ có kẻ "tân ṭng" mới dám chống phá Phật Giáo Ấn Quang và bôi bác Thánh Tăng Thích Trí Quang, tuy nhiên họ không đưa ra được những chứng cớ và h́nh ảnh nào chứng minh được ông Liên Thành đă "rửa tội" để trở thành tín đồ tân ṭng của Giáo Hội Công Giáo.
B. Nhóm tín đồ cuồng tín của PG Ấn Quang không tin vào những h́nh ảnh và chứng từ mà ông Liên Thành trưng ra trong 2 quyển sách nói trên là của CIA. Tháng 11/ 1974 ông Liên Thành bàn giao chức vụ Chỉ Huy Trưởng CSQG t́nh Thừa Thiên cho Trung Tá Hoàng Thế Khanh rồi vào Sài G̣n tŕnh diện ở Bộ Tư Lệnh CSQG, nhưng ông không làm việc tại đây mà ông chuyển qua làm việc tại Nha Cứu Trợ Nạn Nhân Chiến Cuộc Cộng Sản do Đại Tá Tôn Thất Khiên làm Giám Đốc (v́ sau khi Phước Long thất thủ, Cộng Sản Bắc Việt tấn công toàn diện VNCH, số người bỏ chạy Cộng Sản về các thành phố tỵ nạn dâng cao).
Khi rời Thừa Thiên ông Liên Thành không có quyền đem theo các tài liệu của Bộ Chỉ Huy CSQG Thừa Thiên, và khi ông tŕnh diện tại Bộ Tư Lệnh CSQG tại Sài G̣n, ông Liên Thành cũng không có quyền vào Nha Văn Khố sao lục các giấy tờ lưu trữ của Nha Văn Khố của Cảnh Sát Đặc Biệt. Ngày 30 tháng 4 năm 1975, giới chức cao cấp nhất của Cảnh Sát Đặc Biệt có mặt tại Bộ Tư Lệnh CSQG là Trung Tá Nguyễn Hữu Hải, chính Trung Tá Nguyễn Hữu Hải là người ra lệnh thiêu hủy các tài liệu của Nha Văn Khố trước khi Việt Cộng vào đến Bộ Tư Lệnh CSQG. Trung Tá Nguyễn Hữu Hải bị VC giam cầm hơn 17 năm, ông ra khỏi nhà tù sau cả Thiếu Tướng Lê Minh Đảo, và từ nhà tù Z 30 ở Hàm Tân ông được đưa thẳng ra phi cơ bay sang Hoa Kỳ vào năm 1993. Người viết đă gặp Trung Tá Nguyễn Hữu Hải nhiều lần từ khi ông sang Hoa Kỳ đến khi ông qua đời vào khoảng 2010 v́ tuổi già và bệnh tật, hưởng thọ 78 tuổi.
Ông Liên Thành khi rời VN năm 1975 không mang giấy tờ ǵ cả, nhưng nhờ đao luật các hồ sơ CONFIDENTIAL được phép giải mật sau 30 năm nên ông đă nhờ vị cố vấn của CSQG tỉnh Thừa Thiên sao chép. Đó cũng là những messages mà T́nh Báo Hoa Kỳ muốn bạch hóa cho người Việt biết những hoạt động của Khối Ấn Quang và Thích Trí Quang tại Huế và Thừa Thiên.trước 1975.
Đầu thập niên 1980, nhà văn Nguyễn Tuân (tác giả tập truyện VANG BÓNG MỘT THỜI) vào Sài G̣n đi thăm một số bạn bè quen biết trước đă di cư vào Nam, có tâm sự là : "sở dĩ ông sống yên ổn được tới bây giờ là v́ ông BIẾT SỢ".
Người viết chọn động từ BIẾT SỢ làm tiêu đề bài viết về Thích Trí Quang v́ cho rằng đây là CH̀A KHÓA GIẢI MĂ SỰ IM LẶNG KHÓ HIỂU của THÍCH TRÍ QUANG sau 1975 mà nhiều người Việt Nam vẫn c̣n thắc mắc v́ nhà sư Thích Trí Quang hoàn toàn im lặng không thổ lộ, không để lại bút tích chứng từ nào giải thích về sự im lặng của ông. Tất cả những lời lư giải của các Tiến Sĩ Cao Huy Thuần, Tiến Sỹ Thái Kim Lan, Tiến Sĩ Trần Kiêm Đoàn, Cao Học Hành Chánh Đào Văn B́nh, Tiến Sỹ Huỳnh Tấn Lê…đều chỉ là những "phỏng đoán" và mang tính cách tuyên truyền đánh bóng cho cá nhân nhà sư Thích Trí Quang cũng như bao biện cho lập trường tự làm tay sai cho Việt Cộng của tập đoàn Ban Lănh Đạo Giáo Hội Phật Giáo Khối Ấn Quang.
Theo suy nghĩ riêng của người viết, những lư giải mang tính cách tuyên truyền của các khoa bảng phật tử vừa nêu, chỉ nói lên được hiện tượng MẸ HÁT, CÁC CON VỖ TAY KHEN HAY, chứ không thể là những bản văn ghi lại những sự kiện lịch sử để các nhà nghiên cứu lịch sử mổ xẻ những vấn đề phức tạp về lịch sử và chính trị của Việt Nam cận đại.
Tiên Tri là biết trước một số sự việc qua trực giác.
Viễn kiến là thấy xa một số sự kiện qua suy diễn, lư luận dựa theo sự hiểu biết và thông tin của người nói.
Thí dụ minh họa : Ông Nostradamus là nhà tiên tri, trong khi Trạng Tŕnh Nguyễn Bỉnh Khiêm là người có viễn kiến. Cả 3 nhân vật Trịnh Kiểm, Nguyễn Hoàng và vua của nhà Mạc hỏi Trạng Tŕnh đều là những người có quyền có quân trong tay, họ chỉ bí lối trước những vấn đề khó xử, nhưng khi Nguyễn Bỉnh Khiêm mách nước cho họ, họ tự quyết định và tự làm theo quyền năng của họ mà không có bất cứ sự ḱm cặp nào của Trạng Tŕnh.
Cái hay của Trạng Tŕnh là ông trả lời khơi khơi, ai khôn mà hiểu ư của ông th́ tự thi hành, ai ngu không hiểu th́ chết ráng chịu. Thích Trí Quang th́ không phải là nhà tiên tri, ông này cũng chẳng có tài cán như Trạng Tŕnh nên đă bị "hố" nặng trong chính trường miền Nam từ 1966 đến tận 1975. Vậy mà các khoa bảng tay sai của PG Ấn Quang vẫn tôn thờ Thánh Tăng Thích Trí Quang và số phật tử cuồng tín của Huế - Thừa Thiên vẫn không nhận ra sự yếu kém của Trí Quang, th́ rơ ràng bị "chết ráng chịu " (nhớ là đừng có kêu gọi chính phủ Mỹ và chính giới Mỹ giúp đỡ đấy nhé : chính phủ Mỹ chưa ngu để sử dụng tiền thuế của nhân dân Mỹ đi yểm trợ cho những kẻ luôn miệng kêu gào CHỐNG MỸ CỨU NƯỚC hay hoặc DÁNH CHO MỸ CÚT, ĐÁNH CHO NGỤY NHÀO !!!)..
Viết xong tại San José ngày 18 tháng 11 năm 2019.
Trần Trung Chính
