|
Vụ không kích của Israel vào ban lãnh đạo Hamas ở Doha hôm 9/9 nếu có sự "bật đèn xanh" của Mỹ có thể sẽ khiến uy tín ngoại giao và quan hệ an ninh của Washington với các đối tác vùng Vịnh giảm sút.Theo thông tin đăng tải trong bài viết của Viện Nghiên cứu Trung Đông (MEI), Washington có thể đã được thông báo về cuộc tấn công. Thông tin báo chí cũng cho thấy các lãnh đạo Hamas bị nhắm mục tiêu khi đang tập hợp dưới danh nghĩa thảo luận một đề xuất ngừng bắn ở Gaza do Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra vài ngày trước đó. Bất kể những gì được làm sáng tỏ sau đó, hệ quả của vụ việc này là sâu rộng và sẽ định hình lại cục diện địa chính trị không chỉ ở Trung Đông mà còn trên phạm vi toàn cầu.
Rủi ro cao, lợi ích thấp
Trước hết, vụ tấn công này củng cố sự hoài nghi trong khu vực rằng Israel không thực sự quan tâm đến ngừng bắn ở Gaza mà muốn theo đuổi mục tiêu bằng biện pháp quân sự. Dù cố ý hay không, cuộc không kích ngày 9/9 đã mở rộng thêm điều mà Thủ tướng Benjamin Netanyahu gọi là cuộc “chiến tranh trên 7 mặt trận” của Israel chống Iran và các lực lượng ủy nhiệm. Israel tuyên bố chỉ nhắm trúng mục tiêu vào Hamas song đã có thông tin một nhân viên an ninh Qatar thiệt mạng. Hình ảnh khói đen bốc lên trên bầu trời Doha sẽ là thông điệp tồn tại mãi ở khắp thế giới Arab và bên ngoài. Tôn trọng nơi trú ẩn an toàn để các bên xung đột đàm phán vốn là yếu tố then chốt để giải quyết chiến tranh. Thế nhưng, cuộc tấn công này cho thấy Tel Aviv cảm thấy chính đáng khi từ chối các quy ước đó.
Chiến dịch của Israel không đạt mục tiêu cao nhất mà Tel Aviv đề ra khi không có lãnh đạo cấp cao nào của Hamas thiệt mạng và bị cộng đồng quốc tế đồng loạt lên án, nhưng Thủ tướng Israel Netanyahu tỏ ra kiên định với kế hoạch đã vạch ra của mình. Cuộc tấn công, cùng với chiến dịch tiếp diễn ở thành phố Gaza là bằng chứng cho thấy Thủ tướng Netanyahu tiếp tục mục tiêu tiêu diệt hoàn toàn Hamas như nhiều lần tuyên bố trước đó.
Thủ tướng Netanyahu có thể phải chịu áp lực chính trị trong nước vì vụ tấn công này, nhưng các cố vấn của ông nhấn mạnh rằng cuộc không kích sẽ làm suy giảm tinh thần của Hamas và buộc nhóm này khuất phục. Đây có thể chỉ là đánh giá mang tính dự đoán về phong trào Hamas của Tel Aviv, một lực lượng vốn ngay cả khi đối mặt với thất bại vẫn tìm được lý do để duy trì kháng cự. Nhiều đánh giá cho rằng, giờ đây, phong trào Hamas có thể phóng một vài tên lửa vào Israel, nhưng sức mạnh có thể đã không còn như trước. Những gì Hamas còn nắm giữ là con tin, sự kiểm soát một phần Gaza và dân chúng...
Sau chiến dịch tấn công chống Iran, “Pháo đài Israel” có thể bị cô lập vài năm, nhưng nhờ sự "che chở" của Mỹ, các đối thủ và đối tác cuối cùng sẽ chấp nhận thực tế mới trên thực địa. Tuy nhiên, một tương lai khác có thể đang hình thành. Israel giờ đây có thể bị coi là "yếu tố gây bất an" ở vùng Vịnh. Trong khi đó, Mỹ lại là nước chịu thiệt hại nhiều hơn. Chưa đầy 4 tháng trước, Tổng thống Trump vừa hoàn tất chuyến công du Trung Đông tới Saudi Arabia, Qatar, Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE), vốn được coi là thành công, với hàng loạt cam kết đầu tư, hợp tác công nghệ và các thỏa thuận quốc phòng lớn. Khi đó, sẽ có nhiều kỳ vọng về kịch bản nhiều nước Arab sẽ bình thường hóa quan hệ với Israel theo Hiệp định Abraham. Nhưng sau vụ không kích, mọi thiện chí từ chuyến thăm đó đã bị xói mòn khiến hy vọng về một chiến lược cân bằng cho ổn định khu vực của Nhà Trắng Mỹ gần như tan biến.
Độ tin cậy của Mỹ ở Trung Đông vốn đã bị nghi ngờ, nay lại càng tổn hại thêm. Vào tháng 6, ngay trước vòng đàm phán thứ 6 với Iran, Mỹ đã tham gia cùng Israel trong cuộc “chiến tranh 12 ngày” nhắm vào chương trình hạt nhân Iran mà không hề báo cho Oman, nước chủ nhà và trung gian lâu năm trong xử lý quan hệ Mỹ - Iran. Giờ đây, chỉ vài tháng sau, Washington lại bị cáo buộc đồng thuận với một vụ ám sát ngay ở Doha, điều bị coi là phản bội lòng tin của Qatar và các nước láng giềng.
Về an ninh, vùng Vịnh hiện có khoảng 6 căn cứ Mỹ hỗ trợ cho toàn khu vực, nổi bật là căn cứ al-Udeid ở Qatar – nơi đặt Bộ Chỉ huy Trung tâm (CENTCOM) tiền phương, với khoảng 10.000 binh sĩ Mỹ. Qatar còn đầu tư hàng tỷ USD để nâng cấp cơ sở này. Ngoài ra, Mỹ cũng hiện diện lớn ở UAE, Bahrain và Kuwait. Dù vụ không kích khó có thể làm mất quyền tiếp cận ngay lập tức, các nước chủ nhà có lý do để cân nhắc lại về giá trị bảo đảm an ninh mà việc cho phép quân Mỹ đồn trú mang lại.
Hơn nữa, các nước GCC cũng là khách hàng lớn của ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ và đóng góp trực tiếp vào các nỗ lực an ninh khu vực. CENTCOM nhiều năm qua đã thúc đẩy khả năng phối hợp, cảnh báo sớm và đánh chặn tên lửa Iran. Tuy nhiên, vụ tấn công tại Doha có thể khiến một số đối tác Arab dè dặt tham gia. Nếu Israel tiếp tục tấn công Iran trong tương lai gần, có hoặc không có sự tham gia của Mỹ, hậu quả sẽ đặc biệt nghiêm trọng.
Ở góc độ rộng hơn, vụ không kích ngày 9/9 đã gửi đi thông điệp không chỉ với Hamas mà cả các đối thủ khác rằng Israel (và cả Mỹ) không đáng tin trong các cuộc đàm phán thiện chí. Khi ảnh hưởng của Iran với mạng lưới lực lượng ủy nhiệm đang suy yếu, sai lầm này càng nguy hiểm. Hệ quả trước mắt có thể là bạo lực leo thang ở Gaza, Bờ Tây và thậm chí rộng hơn nữa. Về lâu dài, sự hiện diện của các nhà ngoại giao Mỹ và Israel ở khu vực sẽ trở nên rủi ro hơn, họ có nguy cơ cao hơn bị tấn công, đe dọa, hoặc trở thành mục tiêu của bạo lực, biểu tình thù địch hay khủng bố. Trong khi đó, các nỗ lực làm suy yếu các nhóm ủy nhiệm của Iran, như Hezbollah, Houthi, các nhóm ở Iraq...sẽ bị cản trở.
Niềm tin bị xói mòn?
Lệ hụy khác từ vụ tấn công là việc nó củng cố cáo buộc rằng Washington đang để chiến lược Trung Đông cho Tel Aviv. Kể từ sau cuộc chiến 12 ngày với Iran, Mỹ chưa từng phản đối loạt hành động leo thang của Israel ở Gaza, Syria, Lebanon và những nơi khác. Chính sách “đứng ngoài” này của Washington được nhiều nhà quan sát cho là sai lầm, bởi Mỹ vốn phải cân bằng giữa vừa duy trì lợi thế quân sự định tính cho Israel, vừa giữ lòng tin và vai trò trung gian với các đối tác Arab. Nay vai trò đó đang bị đe dọa.
Thêm nữa, Israel vẫn chưa đưa ra chiến lược tổng thể nào cho một khu vực ổn định, mà chỉ áp dụng chính sách leo thang, hy vọng chuỗi chiến thắng chiến thuật nhỏ sẽ dẫn đến mục tiêu chiến lược mơ hồ. Hậu quả là vị thế quốc tế của Israel ngày càng suy giảm. Iran vẫn tồn tại, chương trình hạt nhân chưa bị phá hủy và lãnh đạo Hamas vốn là mục tiêu trong vụ tấn công vào Doha vẫn sống sót, dù năm thành viên cấp thấp bị sát hại. Triển vọng đàm phán gần như bằng 0, trong khi đồng minh và đối thủ đều hoài nghi Israel sẽ tấn công tiếp ở đâu và khi nào.
Theo đuổi ổn định ở Trung Đông vốn là mục tiêu an ninh lâu dài của Mỹ. Nhưng để đạt được, Washingon cần bảo đảm các kênh đối thoại trung lập được tôn trọng. Vi phạm sự thiêng liêng của bàn đàm phán chỉ mời gọi xung đột triền miên. Nếu muốn duy trì vị thế trung gian, Washington phải tuyên bố rõ ràng rằng những hành động tấn công nhằm vào các nhà đàm phán sẽ không được dung thứ, đồng thời xây dựng một tầm nhìn chiến lược toàn diện, phản ánh lợi ích tập thể của các đối tác trong khu vực và sẵn sàng thực hiện.
|
|
