***
Lại thêm bài viết của "đại gia trông bơ Nam Cali", chắc quá rãnh rỗi nên cứ tung lên bài viết đề cập đến mức thu nhập của người dân Mỹ. Tuy chưa nắm biết đúng/sai ra sao, nhưng cũng có vài khái niệm cũng đáng được đọc qua.
Lúc đi thăm viếng vùng Nam Cực (Antarctica), mình có làm quen với hai ông vừa người Mỹ vừa là ông Tây, họ từng là đồng nghiệp. Một ông đã từng làm giám đốc ngân hàng, chuyên đi thu mua các công ty ngoại quốc. Ông ta có mời hai vợ chồng ghé ăn cơm khi tụi này đi Yellowstone, ở tiểu bang Utah nhưng do không có thời gian vì đang đi chung với mấy người bạn. Ông ta có nói, người Mỹ gốc Á châu kiếm tiền nhiều hơn người Mỹ da trắng khiến cho mình thấy ngạc nhiên nên mò tìm tài liệu để tham khảo thêm. Quả là đúng như ông ta nói khiến cho mình nhớ lại những gì mà ông giáo sư Thomas SOWELL có viết. Ông ta kể lại, có lần, vào chiều hôm thứ 7, ông ta đang đi vào thư viện của trường đại học nơi mà ông ta giảng dạy thì khám phá ra toàn là sinh viên gốc Á đông, đang ngồi học bài, chuẩn bị cho kỳ thi vào tuần tới trong khi sinh viên gốc Mỹ trắng, Mỹ đen thì lại đi chơi, uống rượu,…giải trí vào cuối tuần. Vụ này mình có trải qua lúc thời còn là sinh viên. không có tiền để ngồi cả phê với tụi bạn nên đi vẽ hay viếng bảo tàng viện.
Trên đây là bảng thống kê lợi tức của phụ nữ người Mỹ gốc Á châu so với người Mỹ trắng hồi năm 2019. Người gốc Đài Loan và Ấn Độ đã dẫn đầu.
Lợi tức người Mỹ gốc Á châu (nam giới), trong đó người Việt đứng cuối. Mình nghĩ vì đi tỵ nạn nên có nhiều người không có khả năng theo học bậc đại học vì phải kiếm sống.
Chúng ta đều biết rõ, đất nước Hoa Kỳ được hình thành và phát triển bởi người di cư đến từ các nước khác đến để xây dựng giấc mơ của mình. Hiện nay có 2 triệu người Việt sinh sống tại xứ này. Đa số là người tỵ nạn, gần đây lại có các người Việt giàu có tại Việt Nam, tìm kiếm
"đáp bãi an toàn" ở xứ Mỹ này.
Ông Thomas Sowell có phân tích về sự thành công của người Mỹ gốc Á dựa trên các yếu tố văn hóa, lịch sử và chính sách nhập cư. Khi nói đến Á châu thì phải kể các xứ thuộc Á châu, thay vì chỉ nói đến Trung Cộng, Việt Nam và vài nước khác ở Đông Nam Á. Đi Âu châu lần trước, mình có đem theo một cuốn sách của ông ta để đọc trên máy bay, nay xin lượt thuật lại đây:
1/ Di sản về văn hóa
• Ông Sowell thường nhấn mạnh đến ảnh hưởng của Nho giáo trong việc hình thành ra hành vi và sự ưu tiên của nhiều cộng đồng người Mỹ gốc Á. Triết lý này đề cao giáo dục, làm việc chăm chỉ, sự tôn trọng quyền lực, và sự trì hoãn hưởng thụ, những giá trị phù hợp với con đường dẫn đến thành công trong kinh tế và xã hội.
• Ví dụ, các gia đình Mỹ gốc Á thường coi trọng thành tích học tập như một trách nhiệm về đạo đức, dẫn đến tỷ lệ theo học bậc đại học và thành công trong nghề nghiệp cao vượt trội. Người di dân gốc Ấn Độ, Ba Tư, người Tàu, người Việt, Nam Hàn, người Nhật,… đều khuyến khích con cái học vì đó là con đường sớm để đổi đời. Học ra trường làm kỹ sư, bác sĩ thì thế hệ thứ 2 này nay thuộc thành phần trung lưu của Hoa Kỳ. Nhanh chóng.
Khi xưa, người da đen hay da trắng tuy có sự kỳ thị sắc tộc, trường học cách ly nhưng lợi tức người Mỹ trung bình vẫn tương đương với nhau, tuy khác chỗ ở. Đến sau 1945, khi đạo luật G.I.ra đời thì mới khiến cho người Mỹ da trắng trở nên giàu sang, nhanh chóng bỏ lại người da đen. Luật G.I. giúp cho người Mỹ da trắng theo học đại học và mua nhà khiến cho họ trở thành giai cấp trung lưu nhanh chóng trong khi chỉ có 5% người gia đen áp dụng đạo luật G.I. này. Do vậy, ngày nay có sự chênh lệch về nhiều mặt giữa người Mỹ da đen và da trắng. Tạo ra một đề tài dấu tranh sắc tộc và giai cấp trong xã hội Mỹ ngày nay.
Thí dụ ông Phó Tổng thống J.D. Vance, đứng chung liên danh với ông Trump, sinh ra trong một gia đình có vấn đề, mẹ bị nghiện ma tuý. Lớn lên ông ta đi lính và sau khi được giải ngủ, ông ta sử dụng luật G.I. để theo học đại học, mua nhà và trở thành giới trung lưu thậm chí là triệu phú ngày nay. Khi xưa mình muốn cho hai đứa con đi lính, để hưởng chế độ này, học đại học được chính phủ bảo trợ,…chỉ cần làm việc cho chính phủ 10 năm sau đó về hưu, mua nhà với tiền lời rẻ,… nhưng bà xã không chịu.
2/ Sự chọn lọc trong vấn đề nhập cư
• Ông Sowell nhận thấy hệ thống nhập cư của Mỹ từ lâu đã dành ưu tiên cho những cá nhân có tay nghề cao hoặc động lực lớn từ châu Á, đặc biệt trong những thập kỷ gần đây. Mình sang Hoa Kỳ nhờ có chiếu khán loại này. Luật sư của công ty mướn mình cho đăng quảng cáo suốt 4 tuần lễ, tìm một kiến trúc sư có thể nói được tiếng Pháp, tiếng Tây Ban Nha, tiếng Việt, tiếng Ý và tiếng Đức nên chả có thằng Tây nào dám nộp đơn và họ dùng kế đó để xin cấp chiếu khán cho mình.
• Luật Nhập cư và Quốc tịch hồi năm 1965 ưu tiên các chuyên gia có tay nghề cao như bác sĩ, kỹ sư và khoa học gia, nhiều người trong số họ lại đến từ Ấn Độ, TQ và Nam Hàn.
• Sự "chọn lọc trước" này giúp cho những người nhập cư và con cháu họ có sự khởi đầu khá thuận lợi, vì họ đến với trình độ học vấn và chuyên môn cao có thể được tận dụng ngay lập tức.
(Minh họa)
3/ Cấu trúc của gia đình và sự hỗ trợ quý báu
• Ông Sowell có nhấn mạnh đến cấu trúc của gia đình bền vững, phổ biến trong nhiều nhóm người Mỹ gốc Á.
• Sự tham gia của bậc cha mẹ: Cha mẹ giám sát chặt chẽ việc học của con và thực thi kỷ luật giáo dục khá nghiêm khắc. Con cái gốc di dân hay bị ba mẹ đánh đòn nếu dám cải lời, nhưng người Mỹ da trắng thì lại sợ cảnh sát đến bắt bỏ tù nếu ngược đãi con em mình.
• Huy động nguồn tài nguyên: Gia đình có thể sống chung với nhiều thế hệ để tiết kiệm tiền hoặc hỗ trợ nhau trong việc đạt các mục tiêu chung, chẳng hạn như chi trả học phí hoặc mở cơ sở kinh doanh làm ăn.
Ngày nay số người Mỹ da trắng ly dị khá nhiều (đến 49%) nên tài sản phần lớn cúng cho luật sư hưởng hết nên rất kém về lợi tức do phải chi tiêu cao. Ngoài ra người Mỹ da trắng đều mong muốn con mình sẽ trở thành vô địch bóng bầu dục, thể thao nào đó, nên không chú tâm nhiều vào giáo dục, học cao. Khi con họ đủ tuổi 18 rồi thì ít người có tinh thần giúp đở con cái như người Á đông.
Khi xưa mình cũng bắt chước người Mỹ mơ này nọ khi mấy đứa con đi học bơi lội. Biết đâu sau này tham gia vào đội tuyển Junior Olympic để phá kỷ lục này nọ đến khi nghe nói về tỷ lệ 350,000 học sinh, sinh viên chỉ có 2 đứa được được tuyển nên đã bỏ giấc mộng này. Đi trồng bơ cho chắc ăn. Mấy trăm triệu người mới có được một Kobe Bryant hay Michael Jordan?
4/ Tập trung vào giáo dục
• Người Mỹ gốc Á đạt được thành tích học tập cao hơn các nhóm khác. Ông Sowell xem đây là sự phản ánh của các ưu tiên về văn hóa hơn là lợi thế của hệ thống xã hội.
• Ông có đưa ra ví dụ về cách thức mà các gia đình châu Á có thu nhập thấp phân phối phần lớn nguồn tài lực cho việc học thêm, chuẩn bị đi thi,...
• Chẳng hạn, những người nhập cư từ TQ làm công việc lao động chân tay thường góp chung tiền bạc để mở ra cơ sơ kinh doanh hoặc đầu tư nhiều vào sự giáo dục của con cái. Châm ngôn của người Tàu là
"phi thương bất phú".
5/ Vượt qua thách thức trong lịch sử
• Ông Sowell thường thảo luận về sự phân biệt đối xử mà người Mỹ gốc Á phải đối mặt, chẳng hạn như Đạo luật Loại trừ Người TQ hoặc việc giam giữ người Mỹ gốc Nhật trong Thế chiến thứ II. Mấy gia đình người Nhật ở Cali bị bỏ tù trong thời kỳ chiến tranh, khi ra tù bị người Mỹ da trắng chiếm đất rất nhiều. Khu vực mắc mỏ ở Palo Verde nếu được lịch sử cho là đất của người Nhật và người Mễ khi xưa nhưng sau năm 1945 bị đám Mỹ trắng cướp sạch.
• Mặc dù có những rào cản này, nhiều nhóm người Mỹ gốc Á đã áp dụng các chiến lược tự lực cánh sinh và hỗ trợ từ cộng đồng, tránh phụ thuộc lâu dài vào nguồn trợ trợ của chính phủ hoặc các phong trào đòi quyền lợi nhân sinh nhân quyền.
• Ông cho so sánh điều này với các nhóm người khác có thể tập trung nhiều hơn vào các giải pháp về chính trị, và lập luận rằng sự tiến bộ kinh tế thường mang lại kết quả tốt hơn về lâu dài.
6/ Các lĩnh vực về kinh tế và sự nhạy bén trong kinh doanh
• Ông Sowell thảo luận về cách thức mà người nhập cư châu Á thành công trong việc chiếm lĩnh các lĩnh vực kinh tế, chẳng hạn như mở tiệm giặt ủi, cửa hàng tạp hóa và nhà hàng, ngay cả trong điều kiện bất lợi. Người Việt mình là chiếm lĩnh kỹ nghệ làm móng tay, trong khi người Miên chạy theo mở tiệm bán bánh donut, người Tàu thì tiệm ăn, người Nam Hàn thì mở chổ giặt ủi, còn Ấn Độ thì motel. Nghe nói 80% motel tại Hoa Kỳ là do người Ấn Độ làm chủ. Người Ba Tư thì thầu các trạm xăng.
• Qua thời gian, những cơ sở kinh doanh này trở thành bàn đạp để cho các thế hệ sau nối tiếp bước vào các ngành nghề có mức thu nhập cao hơn.
7/ So sánh giữa các cộng đồng
• Ông Sowell có nhấn mạnh rằng, người Mỹ gốc Á không phải là một nhóm cư dân đồng nhất. Như người TQ, Nhật Bản, Nam Hàn và Ấn Độ có xu hướng đạt được thành tích khác nhau do sự khác biệt về mô hình nhập cư trong lịch sử và điều kiện xuất phát.
• Ví dụ, đối với người tỵ nạn Việt Nam, nhiều người đến Mỹ với ít tài sản hoặc học vấn không cao, ban đầu phải đối mặt với nhiều khó khăn hơn nhưng thường tái tạo các mô hình thăng tiến qua các thế hệ nối tiếp.
• Ngược lại, các nhóm dân cư Đông Nam Á như người Hmong và Campuchia, những người đến với tư cách là người tỵ nạn chiến tranh, thường có điểm khởi đầu thấp hơn về mặt giáo dục và kinh tế, dẫn đến quá trình thăng tiến sẽ lâu dài hơn.
8/ Phê phán các định kiến
• Mặc dù công nhận về
"khuôn mẫu thiểu số kiểu mẫu" (model minority), ông Sowell cảnh cáo về việc tổng quát hóa hoặc lý tưởng hóa sự thành công của người Mỹ gốc Á. Ông lưu ý rằng, sự thành tựu không được phân bổ đồng đều và các giá trị văn hóa đôi khi có thể đặt ra áp lực lớn lên cá nhân.
Hôm trước đi ăn cơm với bạn. Anh ta kể có đến viếng căn nhà của người quen mới từ Việt Nam sang. Căn nhà to đùng với diện tích 8,000 sqft cho thấy người Việt di dân sang Hoa Kỳ ngày nay rất dư tiền, chớ không như người Việt tỵ nạn đến từ năm 75.
Ông Sowell giải thích về sự thành công của người Mỹ gốc Á chủ yếu nhờ vào yếu tố văn hóa, chính sách nhập cư, và nỗ lực cá nhân thay vì lợi thế trong hệ thống xã hội. Phân tích của ông có nhấn mạnh vai trò của các giá trị, sự hy sinh và tư duy dài hạn trong việc tạo ra cơ hội phát triển, đồng thời thừa nhận tầm quan trọng của bối cảnh lịch sử và chính sách về nhập cư.
Người di cư đến Mỹ nếu chịu khó, hà tiện, làm việc nhiều để ráng dành dụm tiền, giúp cho con ăn học theo tiêu chuẩn Hi sinh đời ba mẹ củng cố đời con. Vấn đề là đến đời thứ ba thì con cháu sẽ trở thành Mỹ trắng hết. Lý dị, phá nát sự nghiệp. Chán Mớ Đời
Theo lời kể của "đại gia trồng bơ Nam Cali"
