Dưới thời Tần có một vị thừa tướng từng dốc lòng phò tá Tần Thủy Hoàng chinh phạt 6 nước và vô cùng được trọng dụng, nhưng sau cùng lại đột ngột quay lưng phản bội nhà vua.
Triều đại nhà Tần tuy không phải triều đại phong kiến kéo dài nhất trong lịch sử nhưng lại là triều đại đặt nền móng và có ảnh hưởng rất lớn tới sự phát triển của Trung Quốc sau này. Dưới thời Tần Thủy Hoàng, đất nước được thống nhất, lãnh thổ được mở rộng, một loạt những công trình vĩ đại được xây dựng.
Để đạt được những thành tựu rực rỡ đó, ngoài sự sáng suốt, nhìn xa trông rộng của Tần Thủy Hoàng thì còn phải kể tới công lao các vị công thần đã hết lòng phò tá ông. Một trong số đó là thừa tướng Lý Tư, người đã đưa ra nhiều sách lược đúng đắn cho nhà vua. Tuy nhiên, cũng chính vị đại thần này đã phản bội Tần Thủy Hoàng, góp phần khiến cho triều đại nhà Tần diệt vong.
Tại sao vị thừa tướng được Tần Thủy Hoàng hết mực tin tưởng này lại có một phút hồ đồ để rồi gây ra tội lớn này?
VỊ QUAN NHỎ MANG HOÀI BÃO LỚN
Chân dung thừa tướng Lý Tư (Ảnh: Baidu)
Lý Tư (tiếng Trung: 李斯) sinh vào cuối thời Chiến Quốc tại Thượng Sái, nước Sở (nay thuộc địa phận tỉnh Hà Nam, Trung Quốc). Lúc còn trẻ, Lý Tư là một vị quan nhỏ trông coi văn thư tại nước Sở nhưng lại nuôi hoài bão làm việc lớn. Về sau, ông từ quan, sang nước Tề, bái Tuân Tử làm thầy học Đạo và tiếp thu được nhiều tư tưởng Pháp gia liên quan đến việc trị quốc. Học xong, Lý Tư sang nước Tần để tìm cơ hội tiến thân.
Sau khi đến nước Tần, Lý Tư nhanh chóng được Tướng quốc nước Tần là Lã Bất Vi trọng dụng, cất nhắc cho làm một chức quan nhỏ trong triều đình. Từ đây, ông có cơ hội tiếp xúc với Tần Thủy Hoàng. Sau này, Lý Tư là người đề ra đường lối chinh phạt 6 nước chư hầu để thống nhất thiên hạ. Ông cũng hiến kế cho Tần Thủy Hoàng mua chuộc quân thần, ly gián liên minh giữa 6 nước giúp sự nghiệp thống nhất chư hầu của vị hoàng đế này dễ dàng hơn rất nhiều. Có thể nói, nếu không có sự hỗ trợ của Lý Tư thì Tần Thủy Hoàng chưa chắc đã thống nhất được thiên hạ.
Nhờ những sách lược đúng đắn, Tần Thủy Hoàng ngày càng trọng dụng và cất nhắc Lý Tư lên làm thừa tướng. "Sử Ký - Lý Tư liệt truyện" còn ghi Tần Thủy Hoàng thể hiện sự ân sủng đối với Lý Tư như "giao cho con trai trưởng của Lý Tư trấn giữ Tam Xuyên, gả các công chúa cho tất cả con trai của Lý Tư, còn con gái của ông ta thì gả cho vương tử nước Tần". Có thể nói, Lý Tư đã leo lên vị trí "dưới một người, trên vạn người" trong triều đình.
ĐƯỢC TẦN THỦY HOÀNG ÂN SỦNG VẪN QUAY LƯNG PHẢN BỘI
Những tưởng Lý Tư sẽ sống nốt phần đời còn lại trong vinh hiển, nhưng đến năm 210 TCN, Tần Thủy Hoàng bị bệnh nặng trong chuyến tuần du đến Sa Châu. Sách "Sử Ký" viết Tần Thủy Hoàng biết mình không qua khỏi nên viết thư gửi cho con trai cả Phù Tô: "Giao binh lại cho Mông Điềm, con về Hàm Dương tổ chức lễ tang và chôn cất ta ở đó".
Bức thư đã được dán lại nhưng chưa kịp gửi cho sứ giả thì Tần Thủy Hoàng đã mất. Lúc đó, chỉ có Lý Tư, Triệu Cao (một hoạn quan có quyền hành trong cung) và Hồ Hợi (con trai thứ 18 của Tần Thủy Hoàng) biết chuyện hoàng đế đã băng hà. Thư và ấn của vua đều ở chỗ Triệu Cao.
Theo lệ, con trai cả của Tần Thủy Hoàng, tức Phù Tô, sẽ nối ngôi cha. Phù Tô là người trung nghĩa nhưng trọng tư tưởng Nho gia chứ không trọng tư tưởng Pháp gia. Chính sự khác biệt về tư tưởng đó là lý do chủ yếu khiến Lý Tư lo sợ và đã cả gan làm trái di ngôn của Tần Thủy Hoàng.
Sợ sau khi Phù Tô lên ngôi thì tư tưởng Pháp gia cũng như vị thế trong triều của mình sẽ bị lung lay nên Lý Tư đã nghe theo lời lôi kéo của hoạn quan Triệu Cao, lập di chúc giả đưa Hồ Hợi lên kế vị. Đồng thời, Triệu Cao và Lý Tư giả danh Tần Thủy Hoàng viết cho Phù Tô một bức thư, nội dung là trách tội và hạ lệnh cho Phù Tô tự sát. Phù Tô là người trung nghĩa nên sau khi đọc xong "thư của phụ hoàng" thì đã tuân lệnh tự sát.
HỆ LỤY TỪ QUYẾT ĐỊNH SAI LẦM
Hồ Hợi lên ngôi, trở thành hoàng đế Tần Nhị Thế nhưng ông không quan tâm đến chính sự mà chỉ thích chơi bời hưởng lạc. Hơn nữa, Tần Nhị Thế trước đây là học trò của Triệu Cao nên sau khi ông lên làm vua, Triệu Cao được thế lộng hành, mượn tay vua giết hại vô số trọng thần mà ông ta không ưa như hai anh em tướng quân Mông Nghị và Mông Điềm, 12 người con trai và 10 người con gái khác của Tần Thủy Hoàng...
Triệu Cao cũng dâng "Thuyết đốc trách" cho hoàng đế đề nghị thay đổi hình luật hà khắc hơn để trị thiên hạ. Nội dung của thuyết này là một người phạm tội thì cả nhà bị vạ lây, thậm chí giết cả họ khiến luật pháp nhà Tần khi đó còn khắc nghiệt hơn cả thời Tần Thủy Hoàng. Điều này khiến nhân dân oán thán, nổi dậy khởi nghĩa khắp nơi, tiêu biểu là cuộc khởi nghĩa làng Đại Trạch của Trần Thắng và Ngô Quảng (năm 209 TCN).
Lý Tư thấy nhà vua bị Triệu Cao thao túng, quyền hành dần rơi hết vào tay Triệu Cao thì nhiều lần khuyên ngăn Tần Nhị Thế phải cẩn thận với viên hoạn quan này, thậm chí dâng tấu sớ kể tội Triệu Cao.
Triệu Cao vì lẽ đó coi Lý Tư như cái đinh trong mắt, nên vào năm 208 TCN, ông ta tìm cách vu cho Lý Tư và con trai cấu kết với tướng của quân khởi nghĩa là Trần Thắng làm phản khiến Lý Tư và con trai bị xử tử và tru di tam tộc rồi bêu đầu trước cổng thành.
Mặc dù Lý Tư phản bội Tần Thủy Hoàng nhưng bản thân ông vẫn là một thừa tướng rất có tài. Chỉ tiếc cả cuộc đời anh minh sáng suốt cũng không cứu vãn được một phút hồ đồ nghe lời tiểu nhân xúi giục. Nếu khi đó Lý Tư làm theo di ngôn của Tần Thủy Hoàng, lập Phù Tô làm vua thì biết đâu kết cục của ông đã không thảm khốc như vậy và những trang sử vàng son của nhà Tần cũng sẽ được viết dài thêm.
