Eo biển Hormuz – Lằn ranh đỏ giữa chiến tranh và tự sát địa chiến lược của Iran

Eo biển Hormuz – Lằn ranh đỏ giữa chiến tranh và tự sát địa chiến lược của Iran
Trong một động thái làm rúng động giới ngoại giao và thị trường toàn cầu, Quốc hội Iran đã chính thức thông qua đề xuất ủng hộ việc đóng cửa eo biển Hormuz – tuyến đường huyết mạch của dầu mỏ thế giới. Dù quyết định cuối cùng vẫn nằm trong tay Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran, thông điệp mà Tehran gửi đi là cực kỳ rõ ràng: họ sẵn sàng dùng vị thế địa chiến lược để mặc cả, thậm chí đẩy khu vực và thế giới vào một chu kỳ bất ổn mới, nguy hiểm hơn cả cuộc chiến Israel–Iran đang diễn ra.
Eo biển Hormuz – “Họng súng” của nền kinh tế toàn cầu
Eo biển Hormuz không chỉ là một dải nước hẹp nối vịnh Ba Tư với biển Ả Rập. Đây là mạch máu kinh tế toàn cầu. Mỗi ngày, hơn 17 triệu thùng dầu thô – tương đương gần 20% tổng cung toàn cầu – đi qua khu vực này. Bên cạnh đó, lượng khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) khổng lồ từ Qatar, UAE, và Ả Rập Xê Út cũng được vận chuyển bằng tàu qua Hormuz để đến các nền kinh tế lớn như Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ và châu Âu.
Chỉ cần Hormuz bị gián đoạn vài ngày, giá dầu có thể tăng gấp đôi, kéo theo làn sóng lạm phát toàn cầu, chuỗi cung ứng đình trệ, thị trường chứng khoán chao đảo, và các nền kinh tế phụ thuộc năng lượng nhập khẩu bị bóp nghẹt.
Động thái liều lĩnh hay chiến lược tự sát?
Đối với giới lãnh đạo Iran, việc đe dọa đóng Hormuz có thể là một đòn phản kháng trước cuộc tấn công dữ dội của Mỹ và Israel vào các cơ sở hạt nhân trọng yếu như Fordow, Natanz và Isfahan. Tuy nhiên, nếu biến lời đe dọa thành hiện thực, Iran sẽ vượt qua “lằn ranh đỏ”, và điều đó gần như chắc chắn sẽ kích hoạt một phản ứng quân sự quy mô lớn từ Mỹ và các đồng minh.
Không một cường quốc nào – từ Mỹ, Anh, đến Ả Rập Xê Út – sẽ cho phép Iran bóp nghẹt lưu thông dầu mỏ toàn cầu. Các tàu chiến Mỹ từ lâu đã hiện diện ở vùng Vịnh, và chỉ chờ lệnh để hành động. Kịch bản khả dĩ nhất là một cuộc chiến hải quân toàn diện, hoặc tệ hơn, một cuộc không kích nhằm xóa sổ năng lực quân sự và hải quân của Iran.
Mỹ, Anh và các nước vùng Vịnh như Ả Rập Xê Út, UAE, Qatar sẽ coi việc Iran chặn Hormuz là hành động gây chiến. Đụng độ hải quân là rất có khả năng, và một cuộc chiến hủy diệt quy mô lớn có thể xảy ra giữa Iran và liên quân phương Tây – Ả Rập.
Cái giá Iran sẽ phải trả
Iran có thể đang nghĩ rằng việc đóng Hormuz là cách duy nhất để giành lại thế chủ động sau các thất bại gần đây. Nhưng trong thực tế, đây là canh bạc địa chính trị có thể dẫn đến tự sát. Bên trong, nền kinh tế Iran vốn đã kiệt quệ vì trừng phạt. Việc chặn eo biển chỉ khiến Tehran càng bị cô lập, đẩy người dân vào cảnh thiếu thốn, và châm ngòi cho sự phẫn nộ xã hội, thậm chí là nổi dậy lật đổ chế độ.
Bên ngoài, hành động này sẽ khiến Trung Quốc và Ấn Độ – hai đối tác quan trọng nhất còn lại của Iran – phản ứng tiêu cực, vì họ là những khách hàng năng lượng lớn nhất bị ảnh hưởng trực tiếp. Ngay cả Nga, đồng minh “chiến lược” hiện tại, cũng khó thể công khai ủng hộ một hành động gây bất ổn thị trường toàn cầu đến mức này.
Kết luận: Con dao hai lưỡi của Hormuz
Đóng cửa eo biển Hormuz có thể giúp Iran tạm thời khuấy động bàn cờ Trung Đông. Nhưng nếu thực hiện, nó sẽ là bước đi nguy hiểm nhất trong lịch sử nước này kể từ Cách mạng Hồi giáo 1979. Đó không phải là dấu hiệu của sức mạnh – mà là biểu hiện của sự tuyệt vọng.
Thay vì đe dọa cả thế giới bằng một lá bài dễ gây phản đòn, Iran nên hiểu rằng chỉ có đối thoại và cải cách mới là con đường đưa đất nước ra khỏi vòng xoáy cô lập, chiến tranh và khủng hoảng. Hormuz là con dao hai lưỡi – và nếu không tỉnh táo, Iran sẽ là bên đầu tiên tự cắt vào chính mình.
(Henry Quang Vu)
Lời bàn:
Theo UNCLOS, Eo biển Hormuz được công nhận là eo biển quốc tế, nghĩa là tất cả các tàu, bao gồm cả tàu quân sự, đều có quyền đi qua, và cả Iran và Oman đều không được phép chặn hoặc cản trở hợp pháp tuyến đường này. Tổ chức Hàng hải Quốc tế (IMO) điều chỉnh hoạt động vận chuyển thông qua Chương trình Phân luồng Giao thông (TSS) để quản lý luồng tàu.
(Uyên Vũ)