Theo kênh CNN, trong nhiều năm, dường như Tổng thống Mỹ Donald Trump luôn muốn triển khai quân đội trên lãnh thổ Mỹ và chỉ chờ cơ hội phù hợp để thực hiện. Giờ đây, tình hình leo thang cho thấy mức độ chưa từng có tiền lệ của động thái này.
Tổng thống Mỹ Donald Trump (giữa) trong cuộc họp báo tại Nhà Trắng về tình trạng tội phạm gia tăng ở Washington, D.C. ngày 11/8/2025. Ảnh: THX/TTXVN
Ngày 11/8, ông Trump tuyên bố đặt Sở Cảnh sát Đô thị Washington (MPD) dưới quyền kiểm soát liên bang và triển khai lực lượng Vệ binh Quốc gia để xử lý tội phạm tại thành phố này.
Việc liên bang tiếp quản MPD là chưa từng có tiền lệ, còn triển khai Vệ binh Quốc gia thì đã có một số trường hợp trước đây ở Washington DC và các thành phố khác. Tuy nhiên, cũng giống như lần điều quân đầu tiên trong năm nay tại Los Angeles cách đây hai tháng, ông Trump đang mở rộng giới hạn thẩm quyền tổng thống cho một tình huống không tương đồng với các lần triển khai trước. Quyết định này khiến lo ngại gia tăng, rằng ông đang vượt lằn ranh về quân sự hóa nội địa và chính trị hóa việc điều quân.
Ông Trump cho rằng tình hình tội phạm ở Washington DC đang mất kiểm soát và viện dẫn vụ tấn công nghiêm trọng gần đây nhằm vào một cựu nhân viên Ban Hiệu quả Chính phủ. Tuy nhiên, số liệu cho thấy tội phạm bạo lực ở Washington DC thực tế đã giảm trong những năm gần đây. Sau khi tăng mạnh vào năm 2023, tình trạng này đang giảm dần. Dữ liệu mới nhất từ MPD cho thấy tội phạm bạo lực từ đầu năm đến nay giảm 26% so với cùng kỳ 2024 và đang ở mức thấp nhất trong ít nhất sáu năm qua, tức là thấp hơn cả giai đoạn cuối nhiệm kỳ đầu của ông Trump.
Điều này không có nghĩa là Washington DC không còn vấn đề về tội phạm hoặc mức độ không cao so với các nơi khác. Trong khảo sát của Washington Post-Schar School, tội phạm, bạo lực và súng đạn vẫn đứng đầu danh sách mối lo của cư dân thành phố này, nhưng tỷ lệ coi đây là vấn đề lớn đã giảm đáng kể so với năm 2022. Diễn biến này cho thấy tình hình đã cải thiện mà không cần can thiệp của chính quyền liên bang, khiến quyết định của ông Trump trở nên bất thường hơn. Dư luận đặt câu hỏi nếu hành động này là cần thiết bây giờ, tại sao ông Trump không thực hiện vào cuối nhiệm kỳ đầu?
Các quan chức cấp cao trong chính quyền Tổng thống Trump nhiệm kỳ đầu từng lo ngại về thói quen muốn điều quân của ông và họ đã nhiều lần thuyết phục ông từ bỏ vì lo ngại quân đội bị lôi kéo vào chính trị nội bộ và có thể khiến tình hình căng thẳng hơn.
Trong lịch sử, các tổng thống Mỹ triển khai Vệ binh Quốc gia chủ yếu để đối phó với các vụ bạo loạn quy mô lớn. Theo tài liệu của Vệ binh Quốc gia năm 2020, lực lượng dân quân bang và Vệ binh Quốc gia từng được huy động để dập tắt bạo loạn sắc tộc, đình công cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20. Tuy nhiên, từ 1867 đến 1957, không có tổng thống nào liên bang hóa lực lượng này.
Sau đó, các tổng thống mới dùng Vệ binh Quốc gia đối phó với những biến cố nghiêm trọng thời kỳ phong trào dân quyền, bạo loạn ở Detroit (1967) và sau vụ ám sát mục sư Martin Luther King Jr. (1968). Trước khi ông Trump triển khai Vệ binh Quốc gia đối phó biểu tình vì công lý sắc tộc ở Washington DC năm 2020, lần gần nhất diễn ra động thái điều Vệ binh Quốc gia là vụ Rodney King ở Los Angeles năm 1992.
Nói cách khác, mục đích điều quân của ông Trump khác hẳn so với các trường hợp hiếm hoi trước đây.
Ngay cả vụ triển khai ở Los Angeles hai tháng trước cũng bất thường. Bạo lực liên quan tới chiến dịch truy quét người nhập cư gây tranh cãi của chính quyền không nghiêm trọng hay lan rộng như ông Trump mô tả và không thể so với vụ bạo loạn Rodney King (một người da đen bị cảnh sát đánh đập). Đây cũng là lần đầu tiên trong 60 năm một tổng thống điều quân mà không có yêu cầu từ thống đốc bang. Một phiên tòa trong tuần này sẽ xem xét liệu ông Trump có vượt quá thẩm quyền hay không.
Người Mỹ hoài nghi việc dùng quân đội trên đất Mỹ
Lý do thứ hai khiến quyết định này gây tranh cãi là nó không thực sự xuất phát từ yêu cầu của người dân Mỹ, thậm chí có thể vấp phải hoài nghi lớn.
Tháng 6 vừa qua, ngoài triển khai Vệ binh Quốc gia tới Los Angeles, ông Trump còn điều cả Thủy quân lục chiến để bảo vệ tài sản liên bang, làm dấy lên lo ngại về khả năng trấn áp mạnh tay hơn.
Các cuộc thăm dò cho thấy dư luận chia rẽ, nhưng khảo sát của Washington Post-Schar School cho thấy 54% người theo dõi sát tình hình ở Los Angeles phản đối triển khai Vệ binh Quốc gia và Thủy quân lục chiến, so với 37% ủng hộ. Vài tuần sau, khảo sát của Đại học Quinnipiac cho thấy 55% cử tri phản đối điều Vệ binh Quốc gia và 60% phản đối điều Thủy quân lục chiến.
Quay lại năm 2020, thăm dò của CNN cho thấy 60% người Mỹ cho rằng tổng thống không nên triển khai quân đội Mỹ để đối phó biểu tình trong nước, so với 36% ủng hộ.
Điều đáng chú ý là ông Trump không chỉ thực hiện những bước đi bất thường này, mà còn nhiều lần gợi ý biến động thái này thành một phần trong vai trò mới, mạnh tay hơn của quân đội trong việc kiểm soát trật tự.
Trong lần triển khai ở Los Angeles, ông nói: “Khi những nơi khác làm vậy, nếu họ làm, họ sẽ phải đối mặt với lực lượng ngang bằng hoặc mạnh hơn lực lượng chúng ta dùng ở đây”.
Ngày 11/8, ông để ngỏ khả năng điều quân đội chính quy tới Washington DC, chứ không chỉ Vệ binh Quốc gia, dù nói chưa thấy cần thiết. Ông cũng cho biết có thể áp dụng cách tiếp cận tương tự với Chicago và New York. Ông tuyên bố: “Sau đó, tôi sẽ xem xét đến New York…Nếu cần, chúng ta sẽ làm điều tương tự ở Chicago, nơi đang hỗn loạn”.
Ông Trump từng nhiều lần đưa ra lời cảnh báo này. Theo CNN, giờ đây, ông đang thực hiện theo cách dường như nhằm thử giới hạn chấp nhận của công chúng đối với một mô hình nước Mỹ rất khác.
VietBF@ sưu tập
