Theo như lính đào ngũ Nga cho biết căn cứ vũ khí hạt nhân nơi ông phục vụ đã được đặt trong tình trạng báo động chiến đấu toàn diện vào ngày Nga bắt đầu chiến dịch quân sự đặc biệt xâm lược vào Ukraine tháng 2/2022, do người này đã từng là một sĩ quan tại một cơ sở vũ khí hạt nhân tuyệt mật của Nga.
Một tên lửa đạn đạo trên một căn cứ hạt nhân ở Nga. Nguồn Bộ Quốc phòng Nga
Anton đã từng là một sĩ quan tại một cơ sở vũ khí hạt nhân tuyệt mật của Nga. Sau khi đào ngũ, hãng tin BBC đã có cuộc gặp với Anton ở một địa điểm bí mật bên ngoài nước Nga. Để đảm bảo an toàn cho nhân vật, BBC không tiết lộ địa điểm cuộc gặp, cũng như tên Anton được sử dụng không phải là tên thật và các bức ảnh trong bài viết đã được che mặt. Anton đưa cho BBC xem các tài liệu xác nhận đơn vị, cấp bậc và căn cứ. BBC không thể xác minh độc lập tất các sự kiện mà Anton mô tả, mặc dù chúng trùng khớp với tuyên bố của Nga vào thời điểm đó.
Anton kể, trước thời điểm cuộc chiến bắt đầu, anh cùng các đồng đội chỉ tham gia vào các cuộc tập trận. Nhưng vào ngày chiến tranh bắt đầu, vũ khí đã được triển khai đầy đủ và họ đã sẵn sàng đưa lực lượng ra biển, trên không và về mặt lý thuyết để thực hiện một cuộc tấn công hạt nhân”.
Ba ngày sau khi quân đội tràn qua biên giới Ukraine, Tổng thống Putin tuyên bố lực lượng răn đe hạt nhân của Nga đã được lệnh chuyển sang "chế độ chiến đấu đặc biệt".
Anton cho biết lệnh báo động chiến đấu đã được ban hành ngay từ ngày đầu tiên của cuộc chiến và khẳng định đơn vị của ông đã "bị nhốt bên trong căn cứ".
“Tất cả những gì chúng tôi có là truyền hình nhà nước Nga. Tôi thực sự không biết tất cả những điều đó có nghĩa là gì. Tôi tự động thực hiện nhiệm vụ của mình. Chúng tôi không chiến đấu trong chiến tranh, chúng tôi chỉ bảo vệ vũ khí hạt nhân", Anton nói.
Ông nói thêm rằng tình trạng báo động đã được dỡ bỏ sau khoảng 2 đến 3 tuần.
Lời kể của Anton cung cấp cái nhìn sâu sắc về hoạt động bên trong tuyệt mật của lực lượng hạt nhân ở Nga. Rất hiếm khi quân nhân nói chuyện với các nhà báo.
“Có một quy trình tuyển chọn rất nghiêm ngặt ở đó. Mọi người đều là lính chuyên nghiệp – không có lính nghĩa vụ. Mọi người đều phải kiểm tra liên tục và kiểm tra bằng máy phát hiện nói dối. Mức lương cao hơn nhiều và quân đội không được gửi đi chiến tranh. Họ ở đó để đẩy lùi hoặc thực hiện một cuộc tấn công hạt nhân", Anton cho biết.
Cựu sĩ quan cho biết cuộc sống được kiểm soát chặt chẽ: “Tôi có trách nhiệm đảm bảo những người lính dưới quyền tôi không mang bất kỳ điện thoại nào vào căn cứ hạt nhân. Đây là một xã hội khép kín, không có người lạ ở đó. Nếu bạn muốn cha mẹ mình đến thăm, bạn cần phải gửi yêu cầu đến Cơ quan An ninh FSB trước 3 tháng".
Anton là thành viên của đơn vị an ninh căn cứ - lực lượng phản ứng nhanh bảo vệ vũ khí hạt nhân.
“Chúng tôi đã có những bài tập huấn luyện liên tục. Thời gian phản ứng của chúng 2 là hai phút", Anton nói và không giấu vẻ tự hào.
Theo Liên đoàn các nhà khoa học Mỹ, Nga có khoảng 4.380 đầu đạn hạt nhân đang hoạt động, nhưng chỉ có 1.700 đầu đạn được "triển khai" hoặc sẵn sàng sử dụng. Tất cả các quốc gia thành viên NATO cộng lại đều sở hữu một con số tương tự.
Cũng có những lo ngại về việc liệu ông Putin có thể lựa chọn triển khai vũ khí hạt nhân "phi chiến lược", thường được gọi là vũ khí hạt nhân chiến thuật hay không. Đây là những tên lửa nhỏ hơn thường không gây ra bụi phóng xạ trên diện rộng.
Tuy nhiên, việc sử dụng chúng sẽ dẫn tới sự leo thang nguy hiểm trong chiến tranh. Điện Kremlin đã làm mọi cách có thể để thử thách sự bình tĩnh của phương Tây.
Chỉ tuần trước, ông Putin đã phê chuẩn những thay đổi đối với học thuyết hạt nhân - các quy tắc chính thức chỉ định cách thức và thời điểm Nga có thể phóng vũ khí hạt nhân.
Học thuyết hiện nay nêu rõ Nga có thể phóng tên lửa nếu bị "tấn công dữ dội" bằng tên lửa thông thường từ một quốc gia phi hạt nhân nhưng "có sự tham gia hoặc hỗ trợ của một quốc gia hạt nhân".
Cựu sĩ quan (trái) đã nói chuyện với BBC tại một địa điểm bí mật - khuôn mặt của ông đã được làm mờ để bảo mật danh tính. Ảnh BBC
Các quan chức Nga cho biết học thuyết mới này "thực sự loại bỏ" khả năng thất bại trên chiến trường. Nhưng liệu kho vũ khí hạt nhân của Nga có hoạt động đầy đủ không?
Một số chuyên gia phương Tây cho rằng hầu hết vũ khí của nước này có từ thời Liên Xô và thậm chí có thể không còn hiệu quả. Cựu sĩ quan lực lượng hạt nhân đã bác bỏ ý kiến đó vì cho rằng đó là "quan điểm quá đơn giản của những người được gọi là chuyên gia".
“Có thể có một số loại vũ khí lỗi thời ở một số khu vực, nhưng đất nước này có kho vũ khí hạt nhân khổng lồ, một lượng đầu đạn khổng lồ, bao gồm cả tuần tra chiến đấu liên tục trên bộ, trên biển và trên không", Anton nói.
Cựu sĩ quan khẳng định vũ khí hạt nhân của Nga đã hoạt động đầy đủ và sẵn sàng chiến đấu. "Công việc bảo dưỡng vũ khí hạt nhân được thực hiện liên tục, không bao giờ dừng lại dù chỉ một phút".
Ngay sau khi cuộc chiến tranh toàn diện bắt đầu, Anton cho biết ông đã nhận được thứ mà ông mô tả là "lệnh hình sự" là phải thuyết giảng cho quân lính của mình theo các hướng dẫn được viết rất cụ thể.
Tuy nhiên, Anton nói rằng ông cảm thấy điều đó không phù hợp và đã không tuân theo mệnh lệnh. Các sĩ quan cấp cao khiển trách Anton bằng cách chuyển ông đến một lữ đoàn tấn công thường trực ở một vùng khác của đất nước. Anton được thông báo rằng mình sẽ bị đưa ra chiến trường.
Các đơn vị này thường được cử ra chiến trường như "làn sóng đầu tiên" và một số lính đào ngũ người Nga đã nói với BBC rằng những "kẻ gây rối" phản đối chiến tranh đã bị sử dụng làm "bia đỡ đạn".
Đại sứ quán Nga tại London không trả lời yêu cầu bình luận của BBC.
Trước khi được đưa ra tiền tuyến, Anton đã ký một tuyên bố từ chối tham gia chiến tranh và một vụ án hình sự đã được mở ra chống lại ông. Anton đã cho BBC xem các tài liệu xác nhận việc ông được chuyển đến lữ đoàn tấn công và các chi tiết của vụ án hình sự.
Sau đó, ông quyết định chạy trốn khỏi đất nước với sự giúp đỡ của một tổ chức tình nguyện hỗ trợ những người đào ngũ.
“Nếu tôi chạy trốn khỏi căn cứ lực lượng hạt nhân, thì Cơ quan An ninh FSB địa phương sẽ phản ứng quyết liệt và có lẽ tôi sẽ không thể rời khỏi đất nước”, ông nói. Nhưng ông tin rằng, vì ông đã được chuyển đến một lữ đoàn tấn công thông thường nên hệ thống cấp phép an ninh cấp cao nhất đã thất bại.
Mặc dù Anton đã rời khỏi Nga, ông cho biết các cơ quan an ninh vẫn đang truy tìm ông ở đó: “Tôi thực hiện các biện pháp phòng ngừa ở đây, tôi làm việc không có sổ sách và không xuất hiện trong bất kỳ hệ thống chính thức nào”.
Ông cho biết ông đã ngừng nói chuyện với bạn bè tại căn cứ hạt nhân vì ông có thể khiến họ gặp nguy hiểm: "Họ phải trải qua bài kiểm tra phát hiện nói dối và bất kỳ liên lạc nào với tôi đều có thể dẫn đến một vụ án hình sự".
