Theo như sự giúp quân đội Ukraine đẩy lực lượng xâm lược Nga ra khỏi thành phố Kherson của Ukraine cuối năm ngoái, là nhờ nhóm dân thường Kherson đóng vai trò như những "tai mắt" cung cấp thông tin tình báo.
Mùa thu năm ngoái, tình báo Ukraine muốn xác nhận liệu có đúng là các sĩ quan từ Cơ quan An ninh Liên bang Nga (FSB) phụ trách Kherson đang ở trong một khách sạn nhỏ trên tuyến phố vắng trong thành phố cảng phía nam này hay không.
Nhiệm vụ xác minh được giao cho Dollar, mật danh của một dân thường đã nhiều lần bí mật cung cấp cho tình báo Ukraine tọa độ mục tiêu và thông tin về các hoạt động của lực lượng Nga ở Kherson.
Người dân chào đón một binh sĩ Ukraine ở Kherson sau khi thành phố được giải phóng hồi tháng 11 năm ngoái. Ảnh: Reuters.
Trong cuộc phỏng vấn được Reuters đăng ngày 9/2, Dollar và hai thành viên khác của một mạng lưới tình báo ngầm ở Kherson đã cung cấp cái nhìn hiếm hoi về cách người dân địa phương hỗ trợ cơ quan tình báo Ukraine thực hiện các hoạt động gián điệp và phá hoại phía sau chiến tuyến, giúp đẩy nhanh quá trình lực lượng Ukraine đẩy lùi quân đội Nga ra khỏi Kherson.
Dollar cho hay anh bắt đầu thực hiện nhiệm vụ được giao bằng cách lái xe đi qua khách sạn Ninel cùng với vợ, người có mật danh Kosatka trong nhóm tình báo ngầm.
Họ nhận thấy nhiều lính gác vũ trang thường xuyên xuất hiện bên ngoài khách sạn và tin chắc rằng đây chính là nơi ở của các sĩ quan FSB. Dollar đã gửi những thông tin mà mình quan sát được cho người phụ trách tại Cơ quan An ninh Ukraine (SBU).
Rạng sáng 5/10, một vụ nổ lớn vang lên tại khách sạn Ninel. Vụ nổ được cho là đã khiến hai sĩ quan FSB cùng 7 quan chức quân đội Nga thiệt mạng.
"Lúc bấy giờ, tôi nhận được một tin nhắn SMS có nội dung rằng 'Hãy đến xem khách sạn Ninel đang thế nào", Dollar kể. "Tôi lái xe qua đó và báo cáo lại: 'Không còn khách sạn Ninel nào nữa'".
Dollar và Kosatka đã được Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Oleksii Reznikov trao huân chương với lời cảm ơn vì đã "hợp tác với lực lượng vũ trang". Mart và Kolia, hai thành viên khác trong nhóm 4 người của họ, cũng được Bộ trưởng Reznikov trao huân chương tương tự.
Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW), trụ sở tại Mỹ, cho hay Ukraine đang tiến hành chiến tranh du kích tại các thành phố Melitopol, Tokmak và Mariupol ở miền nam, cũng như Donetsk và Svatove ở miền đông.
Serhiy Haidai, tỉnh trưởng Lugansk do Ukraine bổ nhiệm, cho biết các nhóm tình nguyện đang tiến hành nhiều hoạt động phá hoại và nhắm mục tiêu vào những người bị nghi là cộng tác viên cho Nga. Haidai ngày 23/1 xác nhận mạng lưới du kích đã thực hiện cuộc tấn công gần đây vào một tuyến đường sắt mà quân đội Nga sử dụng để vận chuyển binh lính và khí tài.
Vitalyi Bogdanov, 51 tuổi, thành viên hội đồng vùng Kherson, cho biết trong 8 tháng Nga kiểm soát thành phố, ông đã thu thập nhiều thông tin và chuyển cho cơ quan thực thi pháp luật ở Kiev, để họ mở cuộc điều tra về những người bị nghi là cộng tác viên của Nga. Ông cho hay nhiều trường hợp đã bị khởi tố, song không cung cấp thêm chi tiết.
Kolia, thành viên nhóm tình báo 4 người ở Kherson, cho hay họ đã được cấp trên yêu cầu không sử dụng súng vì "thông tin là vũ khí mạnh hơn".
Dollar và Mart cho biết lần đầu tiên họ quyết định công khai đối đầu lực lượng Nga là vào ngày 1/3. Hai người lái một chiếc xe tải chở đầy các khối bê tông đi về phía cầu Antonovskiy, một trong những tuyến đường chính dẫn vào thành phố, nhằm đậu xe chắn ngang đường, làm chậm bước tiến của đối phương.
Tuy nhiên, đến giữa chừng, họ quay lại vì sợ rằng lực lượng Nga đã ở trong thành phố. Dollar và người bạn cũ Kolia sau đó liên lạc với một sĩ quan SBU, đồng ý xây dựng một mạng lưới tình báo trong thành phố gồm các cựu cảnh sát, cựu quan chức SBU, người hưu trí và nhiều thành phần khác.
Phần còn lại của khách sạn Ninel ở Kherson hồi tháng 11 năm ngoái. Ảnh: Reuters.
Kolia, một thợ săn giàu kinh nghiệm am hiểu vùng nông thôn Kherson, đã thu thập thông tin từ dân địa phương, trong đó có một phụ nữ lớn tuổi, người thường xuyên đếm các đoàn xe Nga đi qua khi bà vắt sữa bò.
Hồi mùa hè, một nông dân đã báo cho Kolia vị trí một bệ phóng tên lửa Tochka-U của Nga gần làng Muzykivka, cách Kherson khoảng 12 km về phía bắc. Ngày hôm sau, người nông dân báo với Kolia rằng chỉ còn một cái hố trên đường nơi tổ hợp Tochka-U từng đỗ.
Mart cũng tự thu thập thông tin tình báo, đến thăm những người sống gần sân bay quốc tế Kherson ở Chornobaivka vào ngày 10/4 và thúc giục họ gửi cho anh thông tin về cách thức, hướng di chuyển của quân đội Nga. Anh đặt mật danh cho nhóm tình báo 5 người của mình là Miami.
Quân đội Ukraine sau đó đã liên tục tập kích sân bay này, nơi Nga từng thiết lập một sở chỉ huy. Kiev nói rằng nhiều quân nhân Nga đã thiệt mạng trong các đòn tập kích, trong đó có ít nhất hai sĩ quan cấp tướng, một số máy bay và kho đạn cũng bị phá hủy. Moskva không bình luận về thông tin này, nhưng đã rút thiết bị quân sự khỏi sân bay quốc tế Kherson vào tháng 10.
Khi tổn thất của Nga ngày một tăng lên, nhiều thành viên trong mạng lưới mà Mart đã tuyển mộ trở nên tự tin thái quá và bắt đầu tiến hành các nhiệm vụ liều lĩnh hơn khiến họ bị bắt.
Theo lời Mart, khi Nga bắt 4 thành viên nhóm Miami vào cuối tháng 8, anh lo ngại họ sẽ khai ra mình. Mart trốn đến làng Vasliyevka ở tỉnh Zaporizhzhia, trạm kiểm soát duy nhất mà binh sĩ Nga cho phép thường dân Ukraine đi vào lãnh thổ do Kiev kiểm soát, rồi tìm đường đến thủ đô.
Nhóm của Dollar vẫn bám trụ tại Kherson. Anh khẳng định hai vợ chồng sẽ tiếp tục hỗ trợ tình báo Ukraine cho đến khi quân đội nước này giành lại Crimea, bán đảo Nga sáp nhập năm 2014, cũng là nơi vợ chồng anh có một căn hộ.
"Đối với tôi, xung đột chỉ kết thúc khi tôi chuyển về được căn hộ của mình", Dollar nói.
