Chính quyền Tổng Thống Donald Trump vừa công bố một quy định mới có thể sẽ hạn chế người nhập cư hợp pháp bằng cách từ chối đơn xin visa vào Mỹ và cả đơn xin thẻ xanh (thường trú nhân) nếu người nộp đơn bị cho là “quá nghèo” (being too poor) gây tranh căi.

Quy định mới này là một phần trong những nỗ lực của Đảng Cộng ḥa của ông Trump, nhằm kiềm chế cả nhập cư hợp pháp và bất hợp pháp, vấn đề nền tảng cho nhiệm kỳ tổng thống của ông
Quy định này có hiệu lực từ ngày 15/10 và sẽ từ chối đơn xin làm thẻ xanh tạm thời hay lâu dài cho những người không có đủ tiêu chuẩn về thu nhập, hoặc nếu họ sẽ phải nhận trợ cấp xă hội, như tem mua thực phẩm, trợ cấp nhà ở hoặc trợ cấp y tế.
Chính phủ dự kiến quy định này sẽ ngay lập tức ảnh hưởng đến hồ sơ của 382.000 dân nhập cư, nhưng các nhà hoạt động cho dân nhập cư nói rằng con số có thể cao hơn, đặc biệt nếu được áp dụng cho hàng triệu người đang xin giấy nhập cảnh ở các lănh sự và đại sứ quán Hoa Kỳ trên thế giới.
Giới chỉ trích nói rằng đây là nỗ lực giới hạn cả nhập cư hợp pháp lẫn bất hợp pháp của chính quyền Trump. Trong khi đó một số chuyên gia nói quy định này có thể cắt giảm số người nhập cư hợp pháp đến một nửa.
Chính quyền Trump ước tính quy định sẽ tiết kiệm 2,47 tỷ đôla hàng năm về chi tiêu lợi ích công cộng.
Quy định mới này nói ǵ?
Quy định dài 837 trang nhắm vào những người có thể trở thành "gánh nặng xă hội" (public charge).
Từ trước đến giờ chưa có một định nghĩa cụ thể về "gánh nặng xă hội", nhưng ông Ken Cuccinelli, quyền giám đốc Dịch vụ Công dân và nhập cư Hoa Kỳ nói rằng quy định mới sẽ giúp làm rơ điều này.
Có nhiều yếu tố để đánh giá một người có phải là "gánh nặng xă hội" hay không.
Việc một người có thể trở thành gánh nặng xă hội hay không được xác định khi lợi tức hàng năm của họ có cao bằng 125% mức sống tối thiểu (poverty line), tức 15.613 đôla (362 triệu đồng) cho một người, hay 25.750 đôla (747 triệu đồng) cho một gia đ́nh 4 người.
Những ai có lợi tức hàng năm thấp hơn 125% của mức sống tối thiểu như trên sẽ bị cho là có thể trở thành gánh nặng xă hội.
Và những người nhập cư sẽ là "gánh nặng xă hội" nếu họ nhận một hoặc nhiều hơn một loại trợ cấp xă hội dưới bất cứ h́nh thức nào suốt 12 tháng trong khung thời gian 3 năm.
Và trợ cấp xă hội bao gồm các chương tŕnh như Supplemental Security Income (Hỗ trợ Đảm bảo Thu nhập), Temporary Assistance for Needy Families (Hỗ trợ Tạm thời cho Gia đ́nh Khó khăn), Supplemental Nutrition Assistance Program (Chương tŕnh Hỗ trợ Thực phẩm Dinh dưỡng) và phần lớn các dịch vụ Medicaid và các chương tŕnh nhà ở xă hội.
"Nguyên tắc thúc đẩy quy định này là một giá trị cũ của Hoa Kỳ và giá trị đó là sự tự túc," ông Cuccinekku nói trong một phỏng vấn với Fox News.
Điều đó có nghĩa là người xin nhập cảnh hay hập tịch Hoa Kỳ phải có khả năng tự lập kinh tế và không phải nhờ vả vào trợ cấp xă hội dưới bất cứ h́nh thức nào.

Ông Mai Ha đặt lá cờ Mỹ trong ngực áo trong buổi lễ nhập tịch Hoa Kỳ hôm 22/1/2019
Một điều 'đáng tiếc'
Trả lời phỏng vấn của BBC hôm 13/8, luật sư Tâm Nguyễn tại thành phố San Jose, California cho biết hiện chưa xác định được bao nhiêu người Việt sẽ bị ảnh hưởng.
"Nếu quy định này mà có trước đây, như vào năm 1990, 1979, hay 1975 th́ có lẽ không một người H.O., thuyền nhân, hay tị nạn được phép nhập cư vào nước Mỹ hay được vào quốc tịch Mỹ.''
"Đă là tị nạn bỏ nước ra đi với hay bàn tay trắng th́ làm sao đạt nổi tiêu chuẩn kinh tế tự túc chiếu theo luật mới này. Do đó, một mặt luật mới này nhằm tiết kiệm cho Hoa Kỳ 2.7 tỉ đô mỗi năm, nhưng sẽ rất tội nghiệp cho nhiều người tị nạn hay di dân thuộc dạng nghèo.''
"Thật ra nếu nh́n vào lịch sử cộng đồng Việt tại Mỹ, th́ tuy khởi công lập nghiệp là người tị nạn và rất nhiều người đă nhận trợ cấp xă hội dưới nhiều h́nh thức, từ Medical, Foodstamps hay Housing voucher, v.v…nhưng với sức lao động chăm chỉ, gia đ́nh cộng đồng nương tựa nhau. Và ngày nay cộng đồng người Mỹ gốc Việt đă trở thành cộng đồng lớn mạnh về mọi mặt, đóng góp vào xă hội và nền kinh tế Hoa kỳ, nên việc loại bỏ người di dân nghèo thật là một điều rất đáng tiếc."
"Thật là khó biết hiện nay có bao nhiêu người Việt sẽ bị ảnh hưởng của luật mới, nhưng một điều rơ ràng cho những người nhập cư trong tương lai, th́ phải có tiêu chuẩn kinh tế vững vàng th́ mới được vào Mỹ.
"Đối với cán bộ quan chức th́ họ giàu có quá rơ ràng, c̣n người dân nghèo th́ sẽ gặp khó khăn. Giới phê b́nh th́ dựa trên hậu quả ấy để phản đối và cho rằng mục đích của Tổng thống Trump là giới hạn di dân nghèo và ưu tiên cho di dân giàu."

Ngoc Phuong T Pham (b́a trái) tại một buổi lễ nhập tịch Hoa Kỳ hồi tháng 7/2018
Giới đấu tranh cho dân nhập cư khởi kiện
Chỉ một ngày sau khi chính quyền Trump công bố quy định mới, đă có hai tổ chức cho biết sẽ nộp đơn kiện để chặn lại.
Họ cho rằng quy định mới vượt qua quyền hạn lập pháp của Quốc hội Hoa Kỳ. Ṭa án có thể ban lệnh Đ́nh chỉ Tạm thời (Temporary Restraining Order) để chờ ngày xét xử.
Trung tâm Luật Di trú Quốc gia (NILC) cho biết họ sẽ đệ đơn kiện để ngăn chặn quy định này có hiệu lực. Giám đốc điều hành nhóm cho biết quy định này có động cơ chủng tộc. Các luật sư của tiểu bang California và New York cũng đă đe dọa sẽ kiện.