USAID, được thành lập dưới thời Tổng thống John F. Kennedy cách đây sáu thập kỷ như một công cụ hòa bình nhằm thúc đẩy an ninh quốc gia Hoa Kỳ thông qua thiện chí và thịnh vượng toàn cầu bị Tổng thống Donald Trump giải thể cơ quan này, khiến hai cựu Tổng thống Barack Obama và George W. Bush đã hiếm hoi lên tiếng chỉ trích công khai chính quyền Trump vì giải thể USAID .
Cựu Tổng thống George W. Bush và Barack Obama Hình ảnh Getty
Hai cựu Tổng thống Barack Obama và George W. Bush đã hiếm hoi lên tiếng chỉ trích công khai chính quyền Trump, trong khi ca sĩ Bono nghẹn ngào đọc một bài thơ chia tay đầy xúc động qua video với các nhân viên Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) vào hôm thứ Hai – ngày hoạt động cuối cùng của cơ quan này dưới hình thức độc lập.
Ông Obama gọi việc chính quyền Trump giải thể USAID là “một sai lầm nghiêm trọng.”
USAID, được thành lập dưới thời Tổng thống John F. Kennedy cách đây sáu thập kỷ như một công cụ hòa bình nhằm thúc đẩy an ninh quốc gia Hoa Kỳ thông qua thiện chí và thịnh vượng toàn cầu, sẽ chính thức bị sáp nhập vào Bộ Ngoại giao kể từ thứ Ba theo lệnh của Ngoại trưởng Marco Rubio.
Buổi chia tay được tổ chức qua hội nghị truyền hình với hàng ngàn người trong cộng đồng USAID tham dự. Đây là sự kiện không cho báo chí tiếp cận nhằm tạo không gian riêng tư cho các nhà lãnh đạo chính trị và nhân viên bày tỏ những lời chia sẻ – đôi khi đầy giận dữ, đôi lúc đẫm nước mắt. Một phần nội dung video đã được chia sẻ với hãng tin AP.
Các cựu tổng thống và ca sĩ Bono bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến hàng ngàn nhân viên USAID – những người đã mất việc và cả sự nghiệp phục vụ. Cơ quan này là một trong những mục tiêu bị chính quyền Trump và tỷ phú Elon Musk cắt giảm mạnh mẽ đầu tiên. Nhiều nhân viên đã bị khóa quyền truy cập, buộc phải rời văn phòng và bị sa thải hàng loạt qua email.
Ông Trump từng tuyên bố USAID là nơi “bị kiểm soát bởi những kẻ cực tả điên loạn” và đầy rẫy “gian lận nghiêm trọng.” Elon Musk gọi cơ quan này là “một tổ chức tội phạm.”
Trong thông điệp ghi hình, ông Obama trấn an các nhân viên viện trợ và phát triển – nhiều người trong số đó đang công tác ở nước ngoài:
“Công việc của các bạn đã và sẽ còn có ý nghĩa với nhiều thế hệ tương lai.”
Kể từ khi Trump bước vào nhiệm kỳ hai, ông Obama hiếm khi lên tiếng và tránh công khai chỉ trích những thay đổi lớn của Trump đối với các chương trình trong và ngoài nước của Mỹ.
“Giải thể USAID là một điều bi thảm – một thảm họa thực sự,” ông Obama nói. Ông nhấn mạnh USAID không chỉ cứu sống hàng triệu người, mà còn đóng vai trò chính trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn cầu, biến nhiều quốc gia từng nhận viện trợ trở thành thị trường và đối tác thương mại của Hoa Kỳ.
Cựu tổng thống Dân Chủ dự đoán: “Sớm hay muộn, các lãnh đạo của cả hai đảng cũng sẽ nhận ra các bạn quan trọng đến mức nào.”
Khi được hỏi, Bộ Ngoại giao cho biết sẽ công bố cơ quan kế nhiệm USAID trong tuần này, với tên gọi America First (Nước Mỹ Trên Hết).
“Quy trình mới sẽ đảm bảo việc giám sát đầy đủ và mọi đồng thuế sẽ được chi tiêu nhằm phục vụ lợi ích quốc gia,” Bộ cho biết.
USAID từng điều hành hàng loạt chương trình trên toàn cầu: từ cung cấp nước và lương thực cứu đói cho người dân bị xung đột ở Sudan, Syria, Gaza… đến tài trợ cho “Cách mạng Xanh” – cuộc cải tổ nông nghiệp hiện đại giúp đẩy lùi nạn đói; phòng chống dịch bệnh; thúc đẩy dân chủ và hỗ trợ tài chính – phát triển giúp các quốc gia thoát nghèo.
Cựu Tổng thống Bush, cũng phát biểu qua video ghi hình, nhấn mạnh đến các khoản cắt giảm đối với PEPFAR – chương trình phòng chống HIV/AIDS nổi tiếng do chính ông khởi xướng, được cho là đã cứu sống 25 triệu người trên toàn thế giới.
Sự phản đối từ cả hai đảng tại Quốc hội đã giúp duy trì phần lớn kinh phí cho PEPFAR, nhưng những thay đổi về quy định và ngân sách đã khiến số người tiếp cận dịch vụ cứu sinh bị giảm.
“Các bạn đã thể hiện sức mạnh lớn nhất của nước Mỹ – đó chính là trái tim nhân ái,” ông Bush nói. “Có phải lợi ích quốc gia của chúng ta là giúp 25 triệu người từng đứng bên bờ cái chết nay được sống? Tôi nghĩ là có. Và các bạn cũng nghĩ như vậy.”
Buổi chia tay cũng có sự tham gia của cựu Tổng thống Liberia Ellen Johnson-Sirleaf, cựu Tổng thống Colombia Juan Manuel Santos và cựu Đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc Linda Thomas-Greenfield.
Nhiều nhân viên nhân đạo cũng chia sẻ ký ức cá nhân, trong đó có một người kể lại thời thơ ấu khi cô từng sống trong trại tị nạn ở Liberia và nhận được thực phẩm từ các nhân viên USAID. Một quan chức của Chương trình Lương thực Thế giới, nghẹn ngào trong nước mắt, hứa rằng “nhiệm vụ cứu trợ của Mỹ sẽ trở lại một ngày nào đó.”
Ca sĩ Bono – người từ lâu đã hoạt động nhân đạo tại châu Phi và nhiều nơi khác – xuất hiện với vai trò “khách mời bất ngờ,” đội mũ và đeo kính đen.
Anh đùa rằng các nhân viên USAID là “điệp viên ngầm của phát triển quốc tế” – như một cách công nhận buổi họp kín mang tính nội bộ của cộng đồng USAID hôm đó.
Bono nghẹn lời khi đọc bài thơ anh viết riêng cho cơ quan này và cho thực trạng bị giải thể. Anh nhắc đến hình ảnh trẻ em chết vì suy dinh dưỡng – ám chỉ hàng triệu người sẽ thiệt mạng do các khoản cắt giảm ngân sách viện trợ y tế và nhân đạo của Mỹ ở nước ngoài.
“Họ gọi các bạn là tội phạm. Trong khi chính các bạn mới là những người tốt đẹp nhất trong chúng ta,” Bono nói.
