Vua Lê Uy Mục bị Giản Tu Công Lê Oanh (vua Lê Tương Dực sau này), vì hận giết hại gia đình, sau khi bức tử, sai người dùng súng lớn, để xác vào miệng súng, cho nổ tan hết hài cốt.
Lê Uy Mục (1488 – 1509), húy là Lê Tuấn, là vị hoàng đế thứ tám của triều Hậu Lê, một trong những vị vua tai tiếng nhất lịch sử Việt Nam. Ông được xem là vị quân vương khởi đầu cho thời kỳ suy thoái của nhà Lê sau hơn 80 năm hưng thịnh kể từ thời Lê Thái Tổ, Lê Thánh Tông.
Lê Uy Mục là con trai thứ hai của vua Lê Hiến Tông với Chiêu Nhân Duệ hoàng hậu Nguyễn Thị Cận – một cung nữ xuất thân nghèo hèn ở làng Phù Chẩn, huyện Đông Ngàn (nay thuộc Bắc Ninh). Do mẹ mất sớm, ông được Nguyễn Kính phi – ái phi của Lê Hiến Tông – nhận nuôi. Ngay từ nhỏ, Lê Tuấn đã không được đánh giá cao về tư chất. Chính Lê Hiến Tông từng nói: “Đứa con này không phải người đức độ”. Vì vậy, ngôi thái tử được truyền cho người em là Lê Thuần – tức vua Lê Túc Tông.
Thế nhưng, Lê Túc Tông băng hà chỉ sau 6 tháng trị vì, chưa kịp có con nối dõi. Trước khi mất, ông di chiếu truyền ngôi cho anh là Lê Tuấn. Di chiếu này khiến triều đình chia rẽ: Huy Gia Thái hoàng thái hậu (vợ vua Lê Thánh Tông) phản đối kịch liệt, cho rằng Lê Tuấn là “con kẻ tiện tỳ, không xứng đáng nối ngôi tổ tông”. Tuy nhiên, Nguyễn Kính phi cùng đại thần Nguyễn Nhữ Vy đã nhanh tay dàn mưu, khóa cửa thành, phế bỏ mọi tranh cãi, lập Lê Tuấn lên ngôi vào ngày 22 tháng 1 năm 1505, lấy niên hiệu là Đoan Khánh, mới 17 tuổi.
“Vua Quỷ” Lê Uy Mục. Ảnh: Chat GPT.
Ngay khi vừa lên ngôi, Lê Uy Mục đã bộc lộ bản tính tàn độc. Oán hận vì từng bị Thái hoàng thái hậu Trường Lạc khinh miệt mẹ ruột, ông sai người đầu độc giết bà chỉ hai tháng sau khi đăng cơ, rồi giả vờ để tang bảy ngày để che giấu tội ác. Đại Việt sử ký toàn thư chép: “Vua mới lên ngôi, đã giết bà nội, thiên hạ đều kinh”. Hành vi ấy không chỉ khiến quần thần khiếp sợ mà còn mở đầu cho chuỗi tàn sát không dứt trong cung đình.
Lê Uy Mục vốn nghi kỵ những người từng phản đối việc ông lên ngôi. Hai đại thần Đàm Văn Lễ và Nguyễn Quang Bật, những người từng ủng hộ lập Lê Túc Tông, bị ông vu tội phản nghịch, bắt đi lưu đày rồi sai quân đuổi theo giết chết dọc đường. Mưu sĩ Nguyễn Nhữ Vi – người từng giúp ông đoạt ngôi – cũng bị giết để bịt miệng. Bầu không khí trong triều trở nên nặng nề, các quan ai cũng nơm nớp lo sợ.
Sử chép rằng, Lê Uy Mục nghi kỵ khắp nơi, ra lệnh cho hoạn quan Nguyễn Đình Khoa bí mật dò xét 26 thân vương trong họ Lê. Ai bị nghi là có ý bất phục đều bị giam cầm hoặc trục xuất. Kinh vương Lê Kiện phải trốn biệt tăm, Giản Tu Công Lê Oanh – con cháu đời sau của Lê Thánh Tông – bị bắt giam trong ngục.
Trong triều, quyền hành rơi hết vào tay phe ngoại thích. Ba thế lực họ ngoại của vua chia nhau khuynh loát triều đình: họ Nguyễn ở Phù Chẩn (quê mẹ vua), họ Khương ở Hoa Lăng (quê mẹ nuôi), và họ Trần ở Nhân Mục (quê hoàng hậu). Bọn này cậy thế vua, ngang nhiên cướp bóc dân lành, chiếm đoạt của cải trong dân gian. Dân gian khi ấy có câu truyền: “Trời sinh ra Uy Mục, dân chẳng kịp kêu”.
Không chỉ bạo ngược, Lê Uy Mục còn đắm chìm trong tửu sắc. “Đêm nào cũng cùng cung nhân uống rượu vô độ, say thì giết người”. Ông sai lính bắt các cô gái trẻ trong dân gian vào cung để mua vui, rồi sát hại khi chán. Sách Đại Việt thông sử của Lê Quý Đôn chép rằng, mỗi buổi yến tiệc của Lê Uy Mục đều có cảnh “máu vương khắp thềm ngọc”. Thậm chí, ông còn bắt quân sĩ đấu nhau bằng gậy đến chết trong cung để mua vui, người thắng được thưởng “tiền lụa và rượu quý”.
Sứ thần nhà Minh khi sang phong tước cho Lê Uy Mục, thấy sắc diện dữ tợn của vua, đã làm hai câu thơ:
“An Nam tứ bách vận vưu trường,
Thiên ý như hà giáng Quỷ vương?”
(Tạm dịch:
Vận nước An Nam còn dài bốn trăm năm,
Cớ sao Trời lại sinh ra vua quỷ?)
Cái tên “Quỷ vương” từ đó mà thành, được dân gian truyền tụng suốt mấy thế kỷ.
Sự hoang dâm và bạo ngược khiến triều đình mục ruỗng. Ngoại thích lộng quyền, tướng sĩ mất lòng trung, dân chúng khắp nơi nổi loạn. Năm 1509, thân thích của Thái hoàng thái hậu Trường Lạc là Nguyễn Văn Lang cùng các tướng Vũ Bá, Vũ Tiếp và người Chiêm nô Chế Mạn khởi binh ở Tây Đô (Thanh Hóa). Khi ấy, Giản Tu Công Lê Oanh – em họ Lê Uy Mục, vốn bị giam – đã hối lộ lính ngục trốn thoát, được Nguyễn Văn Lang tôn làm minh chủ, phất cờ nổi dậy “phù Lê diệt bạo”.
Cuộc khởi binh nhanh chóng được hưởng ứng. Lương Đắc Bằng – danh sĩ xứ Thanh – thay mặt Giản Tu Công viết Hịch trừ bạo Lê Uy Mục, kết tội:
“Bạo chúa Lê Tuấn, phận con thứ hèn kém, giết bà nội, sát thân vương, bọn ngoại thích cậy quyền làm loạn. Dân chúng đã cùng khốn mà còn vơ vét chẳng thôi. Công trình thổ mộc, xây lên lại phá, dân Hải Dương, Kinh Bắc mệt mỏi lao đao. Cả nước đau lòng, Trời Đất chẳng dung”.
Tháng 11 năm 1509, Giản Tu Công Lê Oanh kéo đại quân cả thủy lẫn bộ từ Tây Đô tiến ra Đông Kinh. Quân của Lê Uy Mục chống cự yếu ớt, liên tiếp thất trận. Các tướng Dương Trực Nguyên, Phạm Thịnh, Trần Năng đều tử trận; quân sĩ bỏ chạy tán loạn.
Tuyệt vọng, Lê Uy Mục cho đem vàng bạc ban cho tù nhân, bắt họ ra trận. Nhưng những người này vốn oán hận, liền bỏ trốn. Cuối cùng, tướng trấn thủ kinh thành Lê Quảng Độ phản bội, mở cửa thành đón quân nổi dậy. Ngày 28 tháng 8 năm 1509, kinh thành thất thủ. Lê Uy Mục chạy trốn đến phường Nhật Chiêu, bị bắt nộp cho Giản Tu Công.
Tháng Chạp năm ấy, Giản Tu Công – vì thù cha mẹ, anh em bị Lê Uy Mục sát hại – không chỉ buộc vua uống thuốc độc mà còn hạ lệnh “cho thân thể tan xác”. Sử cũ chép: “Bấy giờ, Giản Tu Công sai người bỏ xác Uy Mục vào miệng súng lớn, cho nổ tan hết hài cốt, chỉ lấy ít tro tàn chôn ở làng Phù Chẩn, quê mẹ.”
Lê Uy Mục chết khi mới 21 tuổi, trị vì được bốn năm. Dân gian mừng như thoát nạn. Sau này, khi Lê Chiêu Tông lên ngôi, ông mới được truy phong thụy hiệu là Uy Mục đế, một cái tên mà hậu thế hiểu là để ghi nhớ “uy quyền mà ngu muội”.
Triều đại ngắn ngủi của Uy Mục để lại bài học cay đắng: từ một triều đại rực rỡ thời Lê Thánh Tông, nhà Hậu Lê bước sang giai đoạn suy thoái vì chính sự tàn bạo, nghi kỵ và vô đạo của một vị vua trẻ. Lịch sử đã ghi lại hình ảnh ông như “Quỷ vương” của Đại Việt – người khiến triều Lê bắt đầu rạn nứt, và mở đầu cho thời kỳ loạn lạc kéo dài hơn một thế kỷ sau đó.
Vietbf @ Sưu tầm
