Theo như vào ngày mai 08/11 tới, nước Mỹ sẽ bước vào cuộc bầu cử giữa kỳ, với đây là cuộc bầu cử lập pháp và một số cơ quan chính quyền địa phương, cho phép tổng kết đánh giá kết quả nửa đầu nhiệm kỳ của tổng thống đương quyền, được ghi dấu ấn bằng sự xuất hiện bất bình thường của cựu tổng thống Donald Trump cũng như của tổng thống đương nhiệm Joe Biden.
Ảnh ghép: Hai đối thủ cựu tổng thống Donald Trump (T) và đương kim tổng thống Mỹ Joe Biden. AP
Chiến dịch vận động bầu cử giữa nhiệm kỳ 2022 tại Hoa Kỳ được ghi dấu ấn bằng sự xuất hiện bất bình thường của cựu tổng thống Donald Trump cũng như của tổng thống đương nhiệm Joe Biden. Cuộc bỏ phiếu lần này giống như một cuộc trưng cầu dân ý kép cho hai ông Biden-Trump.
Có một chút không khí của năm 2020 ở năm 2022 này. Ngày 08/11 tới, nước Mỹ sẽ bước vào cuộc bầu cử giữa kỳ : Đây là cuộc bầu cử lập pháp và một số cơ quan chính quyền địa phương, cho phép tổng kết đánh giá kết quả nửa đầu nhiệm kỳ của tổng thống đương quyền. Tuy nhiên, trong số các chủ đề xuất hiện trên trang nhất báo chí Mỹ, không ít vấn đề liên quan đến Donald Trump cũng như là Joe Biden được đặt ra.
Theo thông lệ, một khi đã rời khỏi căn phòng Bầu Dục ở Nhà Trắng rồi thì các cựu nguyên thủ Mỹ vẫn thường khá im hơi lặng tiếng. Họ thường thích các kỳ nghỉ dưới ánh mặt trời, các hội nghị được trả tiền hậu hĩnh hay lo lập thư viện tổng thống hơn là các ồn ào chính trị ở Washington.
Từ khi thất bại trong kỳ bầu cử 2020 mà ông cũng chưa hề thừa nhận, vị tỷ phú tổng thống Donald Trump đã rút vào im lặng nhưng là chỉ trên Twitter và Facebook. Ông vẫn tiếp tục huy động người ủng hộ mình qua các thông cáo báo chí trên mạng xã hội riêng Truth Social. Ông Donald Trump để rộng cửa ra ứng cử vào Nhà Trắng năm 2024. Ông liên tiếp tham dự các cuộc mít tinh, tung hô những nhân vật ông ủng hộ đang nhắm tới những chiếc ghế trong Quốc Hội.
Kỳ bầu cử này, ông Trump vận động cho nhiều ứng viên ủng hộ thuyết âm mưu cho rằng ông bị đánh cắp chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống, như trường hợp nhà văn J.D Vance. Trái lại, một số người từ chối theo cuộc chơi của ông thì bị thất bại ngay từ cuộc bầu bán sơ bộ trong đảng, như dân biểu đảng Cộng Hòa của bang Wyoming, bà Liz Cheney.
Nhưng dù ông Trump không muốn để người ta nói về mình cũng không được. Từ mùa hè này, các vụ việc liên quan đến ông tích tụ thêm. Vụ FBI khám tư dinh Mar-a-Largo ở Florida, thu giữ các thùng tài liệu xếp hạng bí mật quốc phòng của Nhà Trắng. Từ đó đến giờ, cuộc chiến của các luật sư giữa Donald Trump và bộ Tư Pháp diễn ra gay gắt.
Nhưng rắc rối pháp lý của ông vẫn không dừng lại ở đó. Chưởng lý bang New York, bà Letticia James hôm 21/09 đã thông báo các vụ kiện dân sự chống lại Donald Trump và một vài người con của ông trong một điều tra về thuế của công ty Trump Organization.
Cuối cùng, ủy ban điều tra của Quốc Hội về vụ tấn công điện Capitol hôm 06 tháng Giêng 2021 đã mở phiên điều trần trực tiếp hôm 13/10. Sự kiện này đã gợi lại cho người dân dân Mỹ những ý đồ đảo chính của vị cựu tổng thống của họ.
Vậy nhưng ông Trump vẫn khăng khăng. Bị gọi ra trình diện trước ủy ban, Donald Trump ngay ngày hôm sau đã trả lời bằng một thông cáo gay gắt rằng : « Với hàng trăm triệu đô la chi cho cái việc mà nhiều người coi là trò hề và cuộc truy cùng diệt tận (…) các vị đã không dành dù chỉ là một chốc lát để xem xét gian lận bầu cử ồ ạt đã xảy ra trong cuộc bầu cử tổng thống 2020 (…) »
Trong khi sự chú ý tập trung vào Donald Trump với những phát ngôn lạc điệu và những cáo buộc không chứng cứ thì việc soi xét kết quả của Joe Biden bị đẩy xuống hàng thứ 2. Chuyên gia chính trị Mỹ J. Miles Coleman, thuộc Đại học Virginira bình luận : « Người ta thường hay nói về các kỳ bầu cử giữa kỳ như là một cuộc trưng cầu dân ý đối với tổng thống đương nhiệm. Một cách logic thì như vậy sẽ có hại cho phe Dân Chủ vì ông Joe Biden không phải là một tổng thống được lòng dân ».
Tỷ lệ tín nhiệm của dân chúng đối với tổng thống Mỹ hiện nay chỉ đạt khoảng 42,5%, sau khi bị rơi xuống 37% trong mùa hè qua. Nhưng theo chuyên gia J. Miles Coleman, sự xuất hiện quá nhiều của Donald Trump có thể sẽ lại « cứu » phe Dân Chủ : « Ông Trump càng xen nhiều vào cuộc bầu cử này, thì ông càng nhắc lại cho các cử tri dao động lý do tại sao họ đã bỏ phiếu cho Biden. »
Có hay không cơ sóng Cộng Hòa ?
Nhưng cuộc bầu cử giữa kỳ này cũng được nhìn nhận như là một cuộc trưng cầu dân ý cho cả hai ông Trump và Biden. Doug Schwart, giám đốc viện thăm dò dư luận của Đại học Quinnipiac nhận xét đó là điều khá bất thường của các kỳ bầu cử giữa kỳ. « Theo truyền thống thì kết quả bầu cử giống như một phán xét về hiệu quả của chính quyền Joe Biden và đảng của ông. Nhưng điều đó đã thay đổi, bởi nhiều cử tri trong đầu vẫn nghĩ đến Donald Trump. Cách đây 6 tháng, phần lớn các nhà quan sát chính trị dự báo sẽ có một đợt sóng lớn của phe Cộng Hòa hệt như người ta đã thấy sau hai năm Donald Trump hay Barack Obama lên cầm quyền. Giờ đây, những nhà quan sát đó nhận thấy làn sóng có thể sẽ không lớn đến như dự báo, dù vẫn có ».
Cuối cùng các nhà phân tích nhận định phe Dân Chủ vẫn còn cơ hội giữ được một đa số sít sao ở Thượng Viện. Hiệu ứng « Trump » đối với kỳ bầu cử giữa kỳ có thể tác động đến cuộc bầu cử sơ bộ trong đảng Cộng Hòa chọn ứng viên tranh cử tổng thống 2024, theo ông Miles Coleman.
Dân chủ, con dao hai lưỡi
Joe Biden và ê-kíp của ông nắm rõ cơ hội này. Trong khi phe Cộng Hòa cố gắng quy trách nhiệm cho Joe Biden về tình trạng lạm phát chưa từng có hoành hành ở Mỹ cũng như phần còn lại của thế giới, đương kim tổng thống Mỹ vận động tranh cử bằng chủ đề cứu vớt nền dân chủ. Hôm 01/09, ông Biden đã khẳng định : « không có chỗ cho bạo lực chính trị » trong một cuộc mít tinh ở Philadelphia, nơi đã ra đời tuyên ngôn độc lập và Hiến pháp Mỹ.
Có điều chủ đề dân chủ là con dao hai lưỡi. Trước tiên, vì đó không phải là chủ đề ưu tiên của cử tri Mỹ lúc này . « Lạm phát và nạo phá thai chắc chắn mới là những thách thức lớn hơn », ông Miles Coleman khẳng định. Theo ông, mỗi người nhìn nhận theo cách khác nhau cụm từ. Ông phân tích :
« Một viện thăm dò dư luận đã hỏi cử tri rằng những đe dọa nền dân chủ có phải là chủ đề quan trọng hay không ? Hai phần ba trong số họ, thuộc mọi đảng phái, trả lời có. Nhưng thực tế các diễn giải khá rộng. Nếu các vị theo đảng Dân Chủ, bạn sẽ nghĩ ngay tới vụ tấn công điện Capitol hôm 06/11/2021 hay đến Donald Trump và những hành vi manh nha độc đoán của ông ta. Nếu là người của Cộng Hòa, bạn nghĩ ngay tới gian lận bầu cử. »
Phe Dân Chủ biết rõ là họ không thể thuyết phục được những người ủng hộ nhiệt thành Donald Trump. Nhưng để giữ được cơ may ở Thượng Viện, họ chủ yếu nhắm tới các cử tri độc lập, ôn hòa, những người vẫn thường chuyển phe này sang phe khác qua tùy theo các kỳ bầu cử và đó là những người mà nhắc đến hình ảnh của Donald Trump là làm họ phát ngấy. Cho dù những người này rất không hài lòng về chính sách của Joe Biden và về tình trạng lạm phát phi mã, nhưng nhắc lại vụ tấn công ngày 06 tháng Giêng có thể sẽ khiến họ không bỏ phiếu cho Cộng Hòa. Phe Dân Chủ sẽ có câu trả lời sau ngày 08/11 tới.
