Các bệnh lý về thận không còn chỉ xuất hiện ở tuổi già mà mặt bệnh này đang âm thầm tấn công nhiều bạn trẻ, có những ca bệnh chỉ vừa bước qua tuổi 18.
Người bệnh suy thận phải lọc máu 2-3 lần mỗi tuần để duy trì chức năng cơ thể. Ảnh: Việt Linh.
Tại khoa Nội thận - Lọc máu, Bệnh viện Thống Nhất (TP.HCM), T.B.K. (TP.HCM) và N.T.K.V. (Long An) là hai minh chứng rõ nét cho xu hướng đáng báo động này. Cùng 18 tuổi, cả hai đang phải đối mặt với nỗi sợ hãi mang tên viêm cầu thận IgA, căn bệnh có thể đẩy họ đến suy thận mạn nếu không được phát hiện kịp thời.
Phớt lờ cảnh báo của cơ thể
K.nhập viện chỉ vì một cơn đau bụng âm ỉ, tưởng là rối loạn tiêu hóa thông thường. Khi ngồi trên giường bệnh, ánh mắt cậu hoàn toàn sững sờ khi bác sĩ thông báo kết quả xét nghiệm có dấu hiệu bất thường về thận. Trong nước tiểu có chứa hồng cầu và protein. sinh thiết xác định mắc viêm cầu thận IgA giai đoạn sớm.
Nằm trên chiếc giường bệnh xộc mùi khử trùng, K. thẫn thờ nhìn ra cửa, tay phải cố nắm chặt cạnh giường để tự trấn an bản thân sau khi trải qua hàng loạt các xét nghiệm.
“Nếu không đến viện vì đau bụng, em sẽ không bao giờ nghĩ mình mắc bệnh về thận”, K. chia sẻ.
Sự chủ quan bắt nguồn từ suy nghĩ “bệnh thận chỉ dành cho người già” đã khiến K. phớt lờ các tín hiệu của cơ thể. K. thừa nhận, trước khi nhập viện, nước tiểu đã sẫm màu và có bọt, không như ngày thường nhưng K. chỉ nghĩ đó là do ăn uống, sinh hoạt không điều độ nên không đi khám.
Cùng phòng với K. là N.T.K.V., cô gái 18 tuổi đến từ Long An cũng trải qua cú sốc tương tự. V. nhập viện vì tay và chân sưng phù. Ban đầu, V. nghĩ đó chỉ là dấu hiệu của dị ứng. Chỉ đến khi cả tay và chân sưng liên tục, cơ thể rệu rã, mỏi mệt không dứt, V. mới chịu đến bệnh viện.
Ở tuổi 18, nhận chẩn đoán mắc bệnh viêm cầu thận IgA là một cú sốc tâm lý quá lớn với V. Nữ bệnh nhân chia sẻ, khi mới nhận kết quả bệnh từ bác sĩ cô đã cô đã hoảng sợ khi nghĩ đến viễn cảnh nếu bệnh trở nặng.
V. xúc động kể: “Lúc đầu, em không biết bệnh thận IgA là gì. Khi nghe bác sĩ nói bị viêm thận, em lập tức nghĩ rằng mình đã suy thận. Chỉ cần nghe đến “bệnh thận”, em đã rụng rời tay chân”.
Cô gái trẻ lo sợ viễn cảnh tồi tệ nhất của bệnh viêm cầu thận IgA sẽ xảy ra với mình. “Em sợ phải lọc máu, chạy thận hàng tháng. Em lo kinh tế gia đình sẽ đổ dồn vào việc chữa trị, lo giấc mơ đại học phải gác lại. Viễn cảnh đó thật sự khiến em suy sụp”, V. nghẹn ngào kể.
Theo PGS.TS.BS Nguyễn Bách, Trưởng khoa Nội thận - Lọc máu, Bệnh viện Thống Nhất, viêm cầu thận IgA là bệnh lý rối loạn miễn dịch, khiến kháng thể IgA tích tụ phá hủy cầu thận, được xem là bộ lọc máu của cơ thể. Quá trình này diễn ra âm thầm, khiến thận xơ hóa và suy giảm chức năng từ từ.
Bác sĩ Bách nhận định trường hợp của K. và V. là số ít ca bệnh cực kỳ may mắn được phát hiện sớm.
"Điều đáng mừng là cả hai đều được phát hiện ở giai đoạn đầu. Nếu tuân thủ điều trị nghiêm ngặt, cơ hội bảo tồn thận rất cao”, bác sĩ Bách nói.
Bác sĩ Bách chia sẻ phần lớn bệnh nhân trẻ tuổi chỉ đến viện khi thận đã tổn thương nặng, buộc phải chạy thận. Việc phát hiện sớm giúp bảo tồn chức năng thận, giảm nguy cơ suy thận mạn.
“Sát thủ” âm thầm
Theo thống kê của Hội Thận học Việt Nam, mỗi năm nước ta ghi nhận hơn 8.000 ca bệnh thận mạn mới, trong đó gần 40% người bệnh dưới 40 tuổi. Viêm cầu thận IgA chiếm tỷ lệ cao nhất trong các bệnh cầu thận nguyên phát.
PSG.TS.BS Nguyễn Bách, Trưởng khoa Nội thận - Lọc máu, Bệnh viện Thống Nhất, cho biết: “Ở Việt Nam, bệnh thận không còn là bệnh của người già. Ngày càng nhiều ca bệnh ở độ tuổi 15-25, chủ yếu liên quan đến viêm cầu thận IgA. Đây là xu hướng đáng báo động”.
Thống kê tại Bệnh viện Thống Nhất cho thấy trong 1.000 ca sinh thiết thận, có khoảng 300 trường hợp là người trẻ tuổi. Trong nhóm người trẻ này, bệnh thận IgA chiếm tỷ lệ cao nhất, khoảng 70%.
Bệnh viêm cầu thận IgA thường khởi phát sau các đợt nhiễm trùng hô hấp trên như viêm họng, cảm cúm. Khi hệ miễn dịch phản ứng quá mức, kháng thể IgA bị lắng đọng trong cầu thận, gây viêm. Nếu không điều trị sớm, quá trình này diễn ra lặp lại khiến cầu thận bị xơ hóa, dẫn đến suy thận mạn.
Điều đáng nói là bệnh gần như không có triệu chứng rõ ràng. Người bệnh có thể chỉ thấy nước tiểu có bọt, hơi đổi màu hoặc cảm giác mệt mỏi thoáng qua. “Nhiều người trẻ chủ quan, chỉ xem đó là những triệu chứng nhẹ, đến khi thận tổn thương nặng thì đã quá muộn. Giai đoạn cuối, cơ hội phục hồi thận gần như rất thấp, nhiều người phải chạy thận, lọc máu cả đời”, bác sĩ Bách nhấn mạnh.
Theo PGS.TS Nguyễn Bách, yếu tố chủng tộc và môi trường ảnh hưởng lớn đến tỷ lệ mắc bệnh. Viêm cầu thận IgA phổ biến hơn ở châu Á, đặc biệt là Việt Nam, Hàn Quốc và Nhật Bản, do yếu tố di truyền. Bên cạnh đó, điều kiện khí hậu nóng ẩm dễ gây nhiễm trùng, cùng với tình trạng ô nhiễm môi trường, hóa chất độc hại và thói quen ăn mặn cũng góp phần làm tăng nguy cơ.
Đáng chú ý, Nhật Bản từng là quốc gia có tỷ lệ viêm cầu thận IgA cao nhất thế giới. Tuy nhiên, họ đã thay đổi thực trạng này nhờ một chương trình tầm soát nước tiểu trong cộng đồng. Từ những năm 1980, người dân Nhật Bản đã được khuyến khích xét nghiệm nước tiểu định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu của bệnh thận, giúp giảm mạnh số ca mắc mới.
Từ bài học này, PGS Bách tin rằng Việt Nam hoàn toàn có thể ngăn ngừa bi kịch. “Việt Nam hoàn toàn có thể học mô hình đó. Chỉ với một xét nghiệm nước tiểu đơn giản, giá vài chục nghìn đồng, có thể giúp phát hiện sớm”, bác sĩ Bách nói.
Theo bác sĩ Bách, người dân nên xét nghiệm nước tiểu một lần mỗi năm. Đây là xét nghiệm nhanh, có kết quả trong 30 phút, giá rẻ mà tất cả các phòng xét nghiệm đều làm được.
“Nếu kết quả nước tiểu sạch hoàn toàn, chúng ta có 90% khả năng không bị bệnh thận. Nhưng nếu có bất thường, dù là nhỏ nhất, người dân cần đến khám chuyên khoa thận ngay lập tức”, PGS Bách nhấn mạnh.
Ngoài việc tầm soát, các chuyên gia khuyến cáo người dân nên chủ động rèn thói quen quan sát nước tiểu. Nếu nước tiểu có màu bất thường (như đỏ máu, màu cola) hoặc có bọt nhiều bất thường, cần đi tầm soát ngay.
Song song đó, việc tuân thủ 8 nguyên tắc “vàng” của Hội Thận học quốc tế là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe thận về lâu dài.
8 nguyên tắc phòng bệnh thận ồm:
Tập thể dục đều đặn hàng ngày.
Tránh thừa cân hoặc béo phì bằng chế độ ăn uống, vận động thể lực.
Giảm lượng muối (dưới 5-6 g/ngày), không ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn.
Ăn lượng đạm vừa phải, cân đối đạm động vật và thực vật.
Duy trì uống đủ nước (1,5-2 lít nước mỗi ngày).
Không hút thuốc lá.
Không tự ý dùng lâu dài các loại thuốc khi chưa có ý kiến của bác sĩ, đặc biệt là thuốc kháng viêm không steroid (như ibuprofen) và các thuốc đông y, thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc.
Kiểm tra sức khỏe định kỳ, tầm soát bệnh đái tháo đường và tăng huyết áp.
VietBF@ sưu tập
