Vũ khí siêu thanh trở thành mặt trận then chốt trong cuộc đua quân sự ngày càng gay gắt giữa Mỹ, Nga và Trung Quốc.
Tên lửa đạn đạo siêu thanh YJ-20 của quân đội Trung Quốc trong lễ duyệt binh ngày 3/9. Ảnh: Bloomberg.
Trong lễ duyệt binh hồi tháng 9, Trung Quốc trình làng tên lửa đạn đạo “sát thủ tàu sân bay” siêu thanh có khả năng tấn công các mục tiêu hải quân có giá trị cao. Đầu năm 2024, Ukraine cho biết Nga sử dụng tên lửa siêu thanh nhằm vào thủ đô Kyiv.
Dưới áp lực chính trị và chiến lược phải bắt kịp hai đối thủ chủ chốt, Mỹ đang loay hoay phát triển vũ khí siêu thanh. Hồi đầu tháng 10, quân đội Mỹ tiết lộ kế hoạch triển khai vũ khí đầu tiên của Lầu Năm Góc vào cuối năm 2025. Tuy nhiên, văn phòng thử nghiệm của Bộ Quốc phòng cho biết vũ khí này vẫn chưa chứng minh được hiệu quả trong chiến đấu thực tế.
Vũ khí siêu thanh là gì?
Vũ khí siêu thanh bay nhanh, thấp và có khả năng cơ động cao, linh hoạt tới mức các hệ thống phòng thủ tên lửa truyền thống không thể phát hiện kịp thời. Không giống tên lửa đạn đạo, vũ khí siêu thanh không theo quỹ đạo hình vòm được định sẵn và có thể cơ động trên đường đến đích.
Thuật ngữ “siêu thanh” mô tả tốc độ vượt quá 5 lần tốc độ âm thanh (Mach 5), đồng nghĩa vũ khí siêu thanh có thể di chuyển trên 6.000 km/h.
Vũ khí siêu thanh có hai loại chính là phương tiện lướt và tên lửa hành trình. Do những thách thức trong quá trình đạt lực đẩy siêu thanh của tên lửa, phần lớn chú ý tới loại đầu tiên, được phóng từ tên lửa trước khi lướt đến mục tiêu.
Có vũ khí siêu thành nào đã được thực chiến?
Các quan chức Ukraine cho biết Nga đã tấn công Kyiv vào tháng 2/2024 bằng tên lửa Tsirkon. Tsirkon là tên lửa hành trình siêu thanh có khả năng di chuyển gấp 6-8 lần tốc độ âm thanh, có thể tấn công cả mục tiêu trên bộ và trên biển.
Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội Mỹ cho biết Tsirkon có tầm bắn tối đa 1.000 km, được phóng từ các hệ thống phóng thẳng đứng gắn trên tàu tuần dương, tàu hộ tống và tàu ngầm.
Về tên lửa Kinzhal của Nga, mặc dù di chuyển với tốc độ siêu thanh, các chuyên gia cho rằng Kinzhal chỉ là tên lửa đạn đạo, bởi hầu hết tên lửa đạn đạo có thể đạt tới tốc độ này ở một thời điểm nào đó trên đường bay.
Phiến quân Houthi ở Yemen cho biết tên lửa tấn công miền Trung Israel năm 2024 là loại mới và siêu thanh, song không đưa thêm thông tin chi tiết. Hầu hết đợt tấn công tầm xa của Houthi vào Israel đều bị đánh chặn trên Biển Đỏ.
Nhưng lần này, tên lửa Houthi đạt được phạm vi tiếp cận xa kỷ lục, phóng từ Yemen tới Israel ở khoảng cách 2.000 km. Kể từ đó, Houthi tuyên bố đã dùng tên lửa siêu thanh trong một số chiến dịch, nhưng Israel phủ nhận.
Nước nào sở hữu vũ khí siêu thanh?
Trung Quốc, Mỹ và Nga sở hữu những năng lực tiên tiến nhất. Các quốc gia khác đang nghiên cứu công nghệ này gồm Ấn Độ, Nhật Bản, Australia, Pháp, Đức và Triều Tiên.
Iran công khai tên lửa siêu thanh nội địa đầu tiên vào 6/2023, có tên Fattah. Loại tên lửa này dài khoảng 12 m, sử dụng nhiên liệu rắn, một tầng đẩy, có tầm bắn 1.400 km và mang đầu đạn nặng tới 200 kg. Điểm nổi bật nhất của Fattah-1 là được trang bị đầu đạn dạng phương tiện lướt siêu thanh, di chuyển với tốc độ lên tới Mach 14 (tương đương 17.900 km/h).
Ngoài Tsirkon, Nga còn có Avangard - phương tiện lướt được phóng từ tên lửa đạn đạo liên lục địa mang đầu đạn hạt nhân. Avangard đã đi vào hoạt động từ tháng 12/2019.
Trung Quốc thử nghiệm thành công tên lửa đạn đạo tầm trung được trang bị đầu đạn lướt siêu thanh vào năm 2023. DF-27 có khả năng bay 2.100 km trong 12 phút. Tờ Financial Times lần đầu tiên đưa tin quân đội Trung Quốc đã tiến hành hai cuộc thử nghiệm vũ khí siêu thanh vào mùa hè năm 2021, nhưng Bắc Kinh bác bỏ thông tin này.
Trước đây, Trung Quốc từng thử nghiệm thành công DF-17, một tên lửa đạn đạo tầm trung phóng các phương tiện lướt siêu thanh. Trung Quốc cũng thử nghiệm tên lửa đạn đạo liên lục địa DF-41, có thể được cải tiến mang theo phương tiện lướt thông thường hoặc hạt nhân.
Hồi tháng 9, Trung Quốc trình làng thành tựu siêu thanh mới nhất YJ-21. Tên lửa này có khả năng đạt tốc độ siêu thanh và có tầm bắn hơn 600 km. YJ-21 được phóng từ một tàu khu trục của Hải quân Trung Quốc. Ngoài ra, máy bay ném bom H-6 cũng được trang bị YJ-21, cho thấy khả năng tích hợp linh hoạt của YJ-21 trong nhiều phương tiện quân sự khác nhau.
Hồi tháng 10/2021, Mark Milley - Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ khi đó - đã so sánh đồn đoán Trung Quốc thử nghiệm hệ thống vũ khí siêu thanh với "khoảnh khắc Sputnik", ám chỉ vụ phóng vệ tinh tiên phong của Liên Xô vào năm 1957, đưa nước này dẫn đầu cuộc đua vũ trụ.
Quân đội Mỹ có kế hoạch triển khai vũ khí siêu thanh đầu tiên vào cuối năm 2025. Chương trình Vũ khí Siêu thanh Tầm xa, còn được gọi là Đại bàng Đen (Dark Eagle), dự kiến có tầm bắn hơn 2.725 km. Tuy nhiên, theo báo cáo hồi tháng 6, Lục quân đã thử nghiệm Dark Eagle 4 lần vào năm 2023 và 2024, nhưng đều gặp vấn đề về bệ phóng, trình tự phóng và chất lượng sản xuất tên lửa.
Ngoài Dark Eagle, Hải quân Mỹ đang phát triển một phương tiện lướt sử dụng trong các quân chủng, trong khi Không quân đang nghiên cứu tàu lượn phóng từ trên không. Cơ quan Dự án Nghiên cứu Quốc phòng Tiên tiến của chính phủ Mỹ đang chú trọng tới loại tên lửa hành trình siêu thanh phóng từ trên không.
Các quan chức cam kết vũ khí siêu thanh của Mỹ sẽ chỉ mang đầu đạn thông thường, khác với loại đang được phát triển ở Trung Quốc và Nga. Tuy nhiên, lời cam kết này không làm các đối thủ của Mỹ yên lòng, vì khi vũ khí đang bay, họ không thể phân biệt được đó là đầu đạn thông thường hay hạt nhân.
Việc Trung Quốc và Nga phát triển vũ khí siêu thanh cho thấy hai nước lo ngại về khả năng Mỹ tấn công phủ đầu nhằm vô hiệu hóa toàn bộ kho hạt nhân và cơ sở hạ tầng của họ. Trong trường hợp đó, các hệ thống phòng thủ tên lửa của Mỹ sẽ hạn chế khả năng các nước đáp trả.
VietBF@ sưu tập
