Kiev hụt hơi, Moscow chiếm lĩnh bầu trời

[therealrtz]

Dù từng nắm thế thượng phong trên bầu trời tiền tuyến nhờ các loại UAV đa dạng và sáng tạo, Ukraine hiện đang đánh mất lợi thế này vào tay Nga – một diễn biến có thể làm thay đổi cục diện toàn bộ cuộc chiến, theo tạp chí Foreign Policy.

Cuộc chiến UAV khốc liệt giữa không trung

Trong hơn hai năm qua, chiến trường Ukraine đã chứng kiến sự trỗi dậy mạnh mẽ của công nghệ không người lái, đặc biệt là máy bay không người lái (UAV). Từ các thiết bị thương mại giá rẻ đến những hệ thống tấn công phức tạp, UAV đã trở thành vũ khí trung tâm trong nỗ lực kiểm soát vùng trời tầm thấp – còn được gọi là “không gian trung gian” (air littoral) – giữa mặt đất và các tầm bay cao truyền thống của tiêm kích hoặc oanh tạc cơ.

Không giống như khái niệm “ưu thế trên không” kiểu truyền thống, nơi tiêm kích đối đầu trên độ cao hàng ngàn mét, “ưu thế không gian trung gian” lại được quyết định bởi hàng ngàn UAV, hệ thống chống UAV, các thiết bị gây nhiễu điện tử và máy bay đánh chặn không người lái.

Ban đầu, Ukraine nổi bật với khả năng sáng tạo, tổ chức hiệu quả và triển khai số lượng lớn UAV trinh sát, tấn công và cảm tử. Tuy nhiên, hiện tại, Nga đang từng bước thu hẹp và vượt lên nhờ khả năng thích nghi, số lượng áp đảo và năng lực phòng không cải tiến, tạp chí Foreign Policy đánh giá.
Ukraine cạn dần lợi thế

Một trong những lý do từng giúp Ukraine giữ thế thượng phong giai đoạn đầu là nhờ khả năng huy động cộng đồng công nghệ dân sự, tinh thần đổi mới và phối hợp quân – dân sự linh hoạt. Tuy nhiên, khi chiến tranh kéo dài, những lợi thế này dần bị bào mòn.

Việc phụ thuộc vào nguồn cung UAV và linh kiện từ phương Tây khiến Ukraine dễ bị tổn thương trước các gián đoạn chuỗi cung ứng. Trong khi đó, Nga – dù bị cấm vận – đã xoay sở để sản xuất hàng loạt UAV giá rẻ, chấp nhận tỷ lệ tiêu hao cao để đổi lấy áp lực liên tục.

Ngoài ra, cơ cấu chỉ huy – điều hành UAV trong quân đội Ukraine, theo đánh giá của một số chuyên gia, vẫn còn phân mảnh và chưa đồng bộ trên toàn bộ mặt trận. Điều này gây khó khăn trong việc phối hợp và sử dụng hiệu quả tài sản không người lái.
Nga phản công bằng số lượng và công nghệ

Trong những tháng gần đây, Nga đã tăng cường mạnh mẽ năng lực chiến đấu trên không bằng UAV. Không chỉ sản xuất nội địa, Moscow còn tận dụng nguồn UAV giá rẻ từ Iran (như Shahed-136) và triển khai đồng loạt trong các chiến dịch bào mòn phòng tuyến Ukraine.

Nga cũng xây dựng được mạng lưới phòng không chống UAV khá hiệu quả: từ súng máy tầm gần, hệ thống gây nhiễu điện tử, radar chuyên biệt cho đến UAV đánh chặn. Điều này khiến các UAV Ukraine gặp khó khăn trong cả trinh sát lẫn tấn công.

Theo các nhà phân tích quốc phòng, Nga đang ngày càng thực hiện các chiến dịch “bão UAV”, trong đó hàng loạt thiết bị bay không người lái được phóng cùng lúc nhằm làm quá tải hệ thống phòng thủ Ukraine. Điều này không chỉ đẩy Kiev vào thế phòng ngự bị động mà còn tiêu hao nhanh chóng nguồn UAV vốn có chi phí không hề rẻ.
Cuộc chiến UAV: Quyết định tương lai xung đột Nga-Ukraine?

Franz-Stefan Gady, chuyên gia thuộc Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS), nhận định: “Trận chiến trên không gian trung gian có thể là yếu tố then chốt quyết định tương lai cuộc chiến Nga – Ukraine”. Theo ông, nếu Nga tiếp tục chiếm ưu thế trên không bằng UAV, khả năng Ukraine giữ được phòng tuyến sẽ bị đe dọa nghiêm trọng, chưa nói đến phản công.

Tầm quan trọng của UAV đã được nhiều chỉ huy Ukraine thừa nhận. Một sĩ quan trong Lữ đoàn cơ giới số 23 cho biết: “Không có UAV, chúng tôi gần như bị bịt mắt trước đối thủ. Mỗi ngày, mỗi giờ trên tiền tuyến đều cần trinh sát và tấn công từ UAV".

Sự mất cân bằng UAV cũng kéo theo hậu quả về tinh thần binh sĩ. Khi không thể xác định vị trí đối phương hoặc bị UAV cảm tử tấn công bất ngờ, nguy cơ thương vong tăng cao. Điều này càng làm suy giảm ý chí chiến đấu – yếu tố đang được báo động ở cả hai phía.

Cả Ukraine lẫn Nga đang bước vào giai đoạn chạy đua công nghệ không người lái. Sự cạnh tranh khốc liệt trên không gian trung gian không chỉ làm thay đổi chiến thuật truyền thống, mà còn đòi hỏi phương Tây phải điều chỉnh lại khái niệm “ưu thế trên không” vốn dựa vào tiêm kích và oanh tạc cơ.

Nếu Kiev không thể giành lại ưu thế UAV, khả năng đẩy lùi bước tiến của Nga sẽ ngày càng mong manh. Ngược lại, nếu Moscow tiếp tục giữ ưu thế trên không, cuộc chiến có thể nghiêng hẳn về phía họ – không chỉ về quân sự mà còn về tâm lý và chính trị.

Rõ ràng, trong bối cảnh xung đột đã kéo dài tới năm thứ ba, UAV đã không còn là yếu tố phụ trợ mà trở thành trung tâm chiến thuật. Dù là tấn công, phòng thủ hay trinh sát, kiểm soát không gian trung gian đang là yếu tố định đoạt thắng – bại trên chiến trường Ukraine.

Với sự gia tăng không ngừng của các hệ thống không người lái, đây sẽ là trận chiến quyết định không chỉ cục diện tại Ukraine mà còn định hình cách các cuộc chiến hiện đại trong tương lai sẽ diễn ra.

VietBF@ Sưu tập