Nữ khoa học gia gốc Hoa tự tử sau điều tra dính tới Trung Quốc

[nguoiduatinabc]

Jane Wu - nhà khoa học gia thần kinh người Mỹ gốc Hoa, đột ngột bị đóng cửa phòng thí nghiệm nơi bà công tác tại đại học Northwestern University hồi Tháng Năm 2024 sau khi chính phủ khởi sự điều tra các hoạt động nghiên cứu và mối liên hệ giữa bà và Trung Quốc. Wu chưa từng bị buộc tội và đã tự tử ở tuổi 60 chỉ vài tháng sau đó.

Gia đình Wu gần đây đệ đơn kiện nhà trường, tố cáo Northwestern University kỳ thị Wu, kể cả sau khi bà được minh oan, bằng cách đóng phòng thí nghiệm của bà, rồi còn đẩy bà vào viện tâm thần trái ý muốn tới nỗi tự tử. Hồ sơ tòa án cho thấy Wu không dính dáng tới bất cứ tội trạng nào.

Elizabeth Rao, con gái Wu, lần đầu tiên phát biểu trước truyền thông nhân ngày Wu qua đời được một năm. Rao kể về di sản của mẹ và mong mỏi rằng vụ kiện sẽ là hành động phân xử công bằng dành cho các học giả như mẹ mình.

Wu là một khoa học gia thần kinh, trải qua gần 40 năm trong sự nghiệp, gồm có gần hai thập niên làm việc tại Northwestern University, theo đơn khiếu nại, đồng thời cho biết thêm rằng phòng thí nghiệm đã nghiên cứu tiến trình phát triển và di căn của khối u, ngoài những nỗ lực chống lại các bệnh thoái hóa thần kinh. Là một công dân nhập tịch, Wu sinh sống tại Chicago, yêu thích nhiều loại hình âm nhạc khác nhau, từ Tanya Tucker cho tới nhạc sĩ pop người Đài Loan Đặng Lệ Quân và rất thích dành thời giờ bên hai con.

Năm 2019, Viện Y Tế Quốc Gia NIH, cơ quan nghiên cứu y tế liên bang trực thuộc Bộ Y Tế và Dịch Vụ Nhân Sinh HHS, khởi sự điều tra Wu xem liệu bà có dính dáng tới Trung Quốc hay không, đây là một trong các nỗ lực trên phạm vi rộng của NIH nhằm điều tra tầm ảnh hưởng của ngoại quốc trong các tổ chức được chính quyền liên bang tài trợ tại Hoa Kỳ. Đơn kiện cho biết công việc Wu dính líu tới “các mối liên hệ quốc tế không thường xuyên” tại Trung Quốc, ngoài ra còn có Argentina, Anh Quốc, Canada và nhiều nơi khác.

Mặc dù chưa bao giờ đưa ra bất cứ tội trạng nào, đơn kiện cho biết Northwestern University không cho bà làm việc như bình thường trong thời gian điều tra. Và kể cả khi kết quả điều tra không thể đưa ra tình tiết nào, nhà trường vẫn tiếp tục trừng phạt Wu, đơn kiện cho biết.

Gia đình Wu khởi kiện hôm Thứ Hai, 23 Tháng Sáu, cho rằng việc nhà trường đối xử với Wu, kể cả những nỗ lực cho bà thôi việc, đuổi bà khỏi văn phòng cũng như ép bà nằm viện, là “một yếu tố quan trọng và bước ngoặt làm Wu quyết định tự kết liễu.” Gia đình Wu đang yêu cầu bồi thường thiệt hại với số tiền chưa rõ bao nhiêu cũng như hành động trừng phạt.

Northwestern University nói với NBC News trong một bức điện thư rằng họ có lời chia buồn dành cho gia đình nhưng “kịch liệt phủ nhận” các lời tố cáo trong đơn kiện.

Nhà trường “dự định đệ đơn xin bác bỏ đơn kiện trước khi phiên điều trần tiếp theo diễn ra vào đầu Tháng Chín,” trường đại học Northwestern University cho biết. Nhà trường từ chối cung cấp thêm chi tiết liên quan tới các lời tố cáo.

NIH từng đối diện với phản ứng gay gắt vì hành vi kỳ thị chủng tộc sau lần gửi thư cho các trường đại học vào năm 2018, yêu cầu họ điều tra hàng trăm người nhận tài trợ, phần nhiều là những người cộng tác với Trung Quốc. NIH gửi những bức thư này nhằm ngăn không cho các quốc gia khác ăn cắp dữ liệu nghiên cứu y sinh và sở hữu trí tuệ. Năm 2020, các nhà lập pháp từng khởi sự truy xét NIH cũng như Cơ Quan Điều Tra Liên Bang FBI vì các đợt điều tra nhắm vào các khoa học gia gốc Á.

Mặc dù tuyên bố rằng phần lớn (không phải tất cả) các khoa học gia bị điều tra đều là người gốc Hoa, nhưng NIH chối bỏ hành vi kỳ thị chủng tộc.

Vào thời điểm đó, theo Sáng Kiến Trung Quốc được Bộ Tư Pháp đề xướng, một số học giả gốc Hoa trên khắp Hoa Kỳ bị tố cáo dính líu tới hoạt động gián điệp, gồm có Gang Chen tại Viện Kỹ Nghệ Massachusetts MIT năm 2021, Anming Hu, cư dân Knoxville làm việc tại University of Tennessee năm 2020 và Qing Wang, từng là bác sĩ tại Cleveland Clinic trong cùng năm. Cả ba sau đó đều được tha bổng. Mặc dù kế hoạch điều tra của NIH không chính thức thuộc về Sáng Kiến Trung Quốc nhưng cũng vấp phải làn sóng chỉ trích tương tự vì hành vi kỳ thị.

Northwestern University từ chối bình luận về những lời tố cáo trong đơn kiện, kể cả những tình tiết liên quan tới lương bổng, thực thi công lực và trị bệnh tâm thần.

Wu tự tử hai tuần sau khi ra viện, đơn kiện cho biết.

Tháng Mười Hai 2024, NIH từng thừa nhận rằng chính sách phòng bị trước các hoạt động đáng lo ngại từ Trung Quốc “tạo ra một môi trường khó khăn cho người Mỹ gốc Á, dân nhập cư gốc Á và các đồng nghiệp nghiên cứu gốc Á đáng kính tại cơ quan vì họ có thể cảm thấy bị công kích và kỳ thị.”