Mắc kẹt trong “vùng đất trống”, Nga và Ukraine chạy đua tìm vũ khí đột phá

[Romano]

Cuộc chiến ở Ukraine đang mắc kẹt giữa “vùng đất trống” do máy bay không người lái kiểm soát. Để phá vỡ thế giằng co, cả Nga và Ukraine đang ráo riết phát triển những loại vũ khí công nghệ cao với kỳ vọng tạo ra lợi thế quyết định.
Mắc kẹt trong “vùng đất trống”
Cuộc xung đột ở Ukraine đang rơi vào tình trạng bế tắc. Quân đội Nga đang từng bước tiến công trên mặt trận, trong khi lực lượng Ukraine đang bị đẩy lùi từng chút một. Nhưng cả hai bên đều không thể tạo ra bước đột phá lớn trên chiến trường. Việc các bên sử dụng rộng rãi máy bay không người lái là một trong những nguyên nhân dẫn đến sự bế tắc này.Ông Valery Zaluzhny, cựu tư lệnh lực lượng vũ trang Ukraine cho rằng, máy bay không người lái gây ra khoảng 80% con số thương vong và đã tạo ra một "vùng đất trống” rộng 20km, nơi binh sỹ dễ bị tấn công. Vùng đất trống này đã khiến chiến tuyến rơi vào trạng thái “giậm chân tại chỗ” giống như Thế chiến thứ nhất.

Trong bối cảnh đó, cả Nga và Ukraine đang chạy đua tìm kiếm một loại vũ khí có thể phá vỡ tình trạng bế tắc mà “phần thưởng” có thể là chiến thắng trên chiến trường. Ông Zaluzhny cho rằng “Ukraine phải thoát khỏi ngõ cụt trước khi đối thủ của chúng ta làm được điều đó".

Trong Thế chiến thứ nhất, hàng rào thép gai, súng máy và pháo binh tập trung đã khiến việc cơ động tác chiến - đột phá và đánh bại đối thủ - gần như bất khả thi. Vào năm 1916, sự ra đời của xe tăng - loại xe bọc thép cơ giới, ít nhất cũng cung cấp cho binh sỹ phương tiện vượt qua vùng nguy hiểm và giao chiến với đối phương. Nhưng xe tăng không phải là giải pháp hoàn hảo. Khi lần đầu tiên được đưa vào hoạt động ở chiến trường Somme (Pháp), nhiều chiếc đã bị hỏng. Thực tế, chúng chỉ thực sự phát huy tác dụng hai thập kỷ sau đó, khi quân đội tìm ra cách sử dụng chúng cùng với máy bay tấn công. Đến ngày nay, xe tăng vẫn đóng một vai trò quan trọng trong hầu hết các cuộc xung đột hiện đại.

Tại Ukraine, các chỉ huy từ cả hai phía đều đang tự hỏi một công nghệ đột phá sẽ như thế nào và bên nào sẽ chế tạo ra trước? Bài toán hóc búa hiện nay là đánh bại mối đe dọa từ máy bay không người lái trên không để các lực lượng có thể tập trung lại và vượt qua “vùng đất trống” một cách an toàn.

Nga và Ukraine chạy đua tìm vũ khí đột phá
Robert Tollast - nhà nghiên cứu thuộc nhóm tác chiến trên bộ tại Viện Quân chủng Thống nhất Hoàng gia Anh cho biết, có ba loại vũ khí tương lai tạo nên điều mà quân đội Anh gọi là "vòm tuyết" bảo vệ thiết giáp và bộ binh. Đầu tiên là các hệ thống năng lượng vi sóng công suất cao có thể thiêu rụi thiết bị điện tử của các máy bay không người lái đối phương đang bay đến, thậm chí còn xuyên thủng khả năng bảo vệ thông tin liên lạc của hệ thống điều khiển cáp quang có dây.

Tiếp theo là vũ khí laser, với các tia laser vô hạn có thể đốt cháy cảm biến trên máy bay không người lái của đối phương và vô hiệu hóa chúng. Thứ ba, là súng máy được hỗ trợ bởi AI, điều khiển bằng radar.

Anh, Pháp, Mỹ, Australia cũng như Trung Quốc và Nga đều đang thử nghiệm các hệ thống như vậy và dự kiến đưa vào sử dụng trong vòng 5 đến 10 năm tới.

Yếu tố quan trọng tiếp theo là xác định vị trí và bắn hạ các binh sỹ vận hành máy bay không người lái của đối phương. Các binh sỹ, đặc biệt là những người có kỹ năng, được đào tạo và kinh nghiệm khó thay thế hơn nhiều so với máy bay không người lái giá rẻ. Càng ít người điều khiển máy bay không người lái, hoạt động của UAV tấn công và trinh sát sẽ càng giảm, do vậy các phương tiện cơ giới có thể hoạt động dễ dàng hơn.

Cả quân đội Nga và Ukraine hiện đang quyết tâm bỏ xa đối phương trong cuộc đua này. Bên nào có thể hoàn thiện công nghệ phòng thủ mới – như laser, vũ khí năng lượng và súng máy AI sớm nhất, nhằm làm suy yếu khả năng tấn công và quan sát của đối phương, bên đó sẽ giành được lợi thế trên chiến trường.

Tuy nhiên, có một cuộc chạy đua công nghệ khác có thể tác động sâu rộng hơn đối với tương lai của xung đột. Ông Zaluzhny cho rằng, liên lạc là một trong những điểm yếu then chốt của các lực lượng hiện đại, vì thế sự xuất hiện của những hệ thống giúp quá trình xử lý thông tin, phân tích tình huống và ra quyết định diễn ra trực tiếp trên máy bay không người lái - khiến cho các nỗ lực gây nhiễu liên lạc giữa người điều khiển và UAV trở nên vô ích.

Nói cách khác, cuộc xung đột Nga-Ukraine đang tập trung vào chiến lược tự động hóa hoàn toàn: robot chiến đấu với robot trên chiến trường. Mỹ cho rằng ý tưởng này là có thể mở ra “những cuộc giao tranh không đổ máu”. Hiện Washington đang xem xét triển khai thử nghiệm "Lực lượng tích hợp giữa con người với máy móc" vào năm 2027.

Tuy vậy, vẫn không thể bỏ qua vai trò của bộ binh. Mặc dù vai trò truyền thống của bộ binh có thể bị robot thay thế, nhưng lực lượng này vẫn rất cần thiết trong việc tận dụng tình hình hỗn loạn và đột phá qua những khoảng trống do máy móc tạo ra hoặc lợi dụng sơ hở của đối phương để tấn công.

"Sẽ luôn có những nguyên tắc nhất định trong cuộc xung đột này. Nếu bạn muốn giữ một phần lãnh thổ, kiểm soát cơ sở hạ tầng, thị trấn, nền kinh tế chính trị của một khu vực, bạn phải có binh lính. Robot, máy bay không người lái và xe tăng không thể làm được điều đó”, chuyên gia Tollast nhấn mạnh.