Các "quái xế" trẻ chạy xe do bố mẹ mua, tiền phạt cũng bố mẹ nộp, với các cậu ấm cô chiêu thì lao động công ích là "đòn đau nhớ lâu" hơn cả mức phạt tiền cao nhất.
Mới đây, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, Chủ tịch Ủy ban An toàn giao thông (ATGT) quốc gia, chỉ đạo Bộ Công an, Bộ Tư pháp nghiên cứu bổ sung hình thức phạt lao động công ích nghiên cứu bổ sung hình thức phạt lao động công ích, phù hợp với tâm lý và khả năng của người vi phạm.
Đây không phải là ý tưởng mới nhưng trong bối cảnh hiện tại, nó trở nên cấp thiết để có thêm “liều thuốc” hiệu quả trị căn bệnh coi thường các quy định pháp luật về giao thông. Đối với thanh thiếu niên, áp dụng hình thức phạt lao động công ích, phù hợp với tâm lý và khả năng chắc chắn là giải pháp hữu hiệu.
Tai nạn giao thông liên quan đến người trẻ, đặc biệt là lứa tuổi học sinh, đang gia tăng. Theo thống kê của Cục Cảnh sát Giao thông Bộ Công an, 6 tháng đầu năm 2025, lực lượng cảnh sát phát hiện, xử lý 38.651 trường hợp vi phạm trật tự an toàn giao thông trong lứa tuổi học sinh. Trong các nhóm đua xe náo loạn đường phố và đe dọa sự an toàn của người dân, lứa tuổi này cũng chiếm đa số.
Hằng năm, chúng ta chứng kiến bao nhiêu vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng do các "quái xế" trẻ tuổi gây ra. Dù các hình phạt cải tạo, phạt hành chính đến thu giữ xe, ngày càng được siết chặt, nhưng dường như chưa đủ để ngăn các cô cậu choai choai chạy xe bạt mạng như chỗ không người.
Dư luận đã nhiều lần đặt câu hỏi: "Liệu có hình thức xử phạt nào hiệu quả hơn, mang tính giáo dục sâu sắc hơn, thay vì chỉ là phạt tiền?". Lao động công ích chính là một phương án trả lời, bởi các ngoài việc cố gắng tăng tính răn đe, chúng ta còn phải xét đến mức độ thấm thía của những bài học mà thanh thiếu niên sẽ tiếp nhận.
Hình phạt tiền không đủ sức răn đe "quái xế" con nhà giàu, mà hình thức lao động công ích mới đủ "mạnh" để phải nhớ lâu. (Ảnh: Minh Tuệ)
Ai cũng biết rằng các quái xế tuổi thanh thiếu niên hầu hết chạy xe do bố mẹ mua, khi bị phạt thì người bị "đau ví" cũng chính là phụ huynh, vì vậy việc phạt tiền không tác động nhiều đến người vi phạm. Đặc biệt với các cậu ấm cô chiêu con nhà giàu, việc nộp phạt vài triệu đến chục triệu đồng (từ tiền của bố mẹ) chỉ là "muỗi đốt gỗ".
Số tiền đó có khi còn chẳng bằng tiền mua một đôi giày hay một lần tiêu vặt hay một buổi ăn uống với bạn bè..., không tác động trực tiếp đến sự thay đổi trong nhận thức và hành vi.
Tuy nhiên, hình phạt lao động công ích lại là một câu chuyện khác. Không phải bố mẹ, mà chính thanh thiếu niên sẽ phải trực tiếp chịu trách nhiệm về sai lầm của mình.
Phải đổ mồ hôi vào những công việc chân tay mà có thể trước nay chưa từng đụng tới, tự mình dọn vệ sinh đường phố, sơn lại vạch kẻ đường, chăm sóc nạn nhân tai nạn giao thông, sửa chữa những chỗ hư hỏng do tông xe..., các quý tử sẽ thấm thía và nhớ mãi hậu quả của việc vi phạm pháp luật. Họ cũng sẽ hiểu được giá trị của sức lao động, của sự cống hiến cũng như tầm quan trọng của việc tuân thủ luật lệ.
Những công việc này không quá nặng nhọc, nhưng đủ để người vi phạm hiểu rằng mình đã gây ra hậu quả và cần phải chịu trách nhiệm. Hình phạt này vừa mang tính giáo dục, vừa thể hiện sự khoan dung, nhân văn của pháp luật.
Còn đối với người vi phạm có gia cảnh khó khăn, việc con em vi phạm và bị phạt tiền nhiều lần là một gánh nặng. Lao động công ích thay thế cho phạt tiền không chỉ công bằng hơn, mà còn buộc chính người vi phạm phải chịu trách nhiệm thay vì "dựa dẫm" vào cha mẹ.
Tóm lại, cho dù giàu hay nghèo, lao động công ích đều có tác dụng giảm bớt tâm lý coi thường luật lệ ở một số bạn trẻ vốn nghĩ rằng chỉ cần có tiền là có thể thoát tội.
Khác với phạt tù hay phạt hành chính chỉ mang tính răn đe cá nhân, lao động công ích còn mang lại lợi ích thiết thực cho cộng đồng. Những đoạn đường sạch hơn, những bức tường được sơn lại, những biển báo mới được dựng lên không chỉ giúp môi trường sống tốt hơn mà còn trở thành minh chứng trực quan về hậu quả của việc vi phạm. Người dân chứng kiến cũng cảm thấy có sự công bằng, qua đó củng cố niềm tin vào pháp luật.
Thực hiện công việc công ích, đặc biệt là những việc vốn bị coi là “lao động thấp kém”, thanh thiếu niên sẽ bớt kiêu ngạo, sống khiêm tốn hơn. Một số bạn trẻ thường phóng xe, lạng lách vì tâm lý muốn thể hiện. Khi bị buộc phải mặc áo đồng phục, cầm chổi quét rác trước sự chứng kiến của cộng đồng, họ sẽ cảm thấy xấu hổ và từ đó rút kinh nghiệm sâu sắc. Đây là quá trình giáo dục nhân cách gián tiếp nhưng vô cùng hữu hiệu.
Việc áp dụng lao động công ích cho thấy sự tiến bộ trong tư duy xử lý vi phạm. Thay vì chỉ chú trọng trừng phạt, pháp luật hướng tới giáo dục, cải tạo con người, đặc biệt là thế hệ trẻ. Xã hội nhân văn là xã hội biết tạo cơ hội cho người sai lầm sửa chữa và trưởng thành. Mục tiêu cuối cùng không chỉ là xử phạt, mà là xây dựng thế hệ trẻ biết tôn trọng luật lệ và sống có trách nhiệm.
VietBF@ sưu tập
