Xuất thân từ gia đình người Mỹ gốc Việt nghèo khó, Ocean Vương trở thành cái tên tiêu biểu trên văn đàn Mỹ.
Nhà thơ/tiểu thuyết gia gốc Việt Ocean Vương. Ảnh: i-Images.
Tháng 1/2023, The Guardian đưa ra danh sách 10 cuốn sách hàng đầu về bí mật gia đình, trong đó có On Earth We’re Briefly Gorgeous (tựa Việt: Một thoáng ta rực rỡ ở nhân gian, 2019) của Ocean Vương.
Đối với những người yêu văn thơ, Ocean Vương không phải cái tên xa lạ. Anh là nhà thơ/tiểu thuyết gia người Mỹ gốc Việt được đánh giá cao trên văn đàn Mỹ. Anh từng được vinh danh tại Giải Whiting 2016, T.S. Eliot Prize 2017 và MacArthur Fellowship 2019 (còn được gọi là giải “Thiên tài”)... Anh cũng được BuzzFeed Books bình chọn là một trong 32 nhà văn Mỹ gốc Á có tầm ảnh hưởng nhất. Năm 2022, anh cũng được mời làm giảng viên tại khoa Nghệ thuật và Khoa học của Đại học New York.
Cuộc đời là chất liệu cho sáng tác
Ocean Vương sinh năm 1988 trong một gia đình nông dân trồng lúa ở ngoại ô TP.HCM. Năm 2 tuổi, anh cùng mẹ và một số người thân chuyển đến Hartford, Connecticut, Mỹ, sinh sống.
Cha mẹ ly hôn do bạo hành gia đình. Ocean Vương được mẹ nuôi lớn nhờ công việc làm móng. Tên ban đầu của anh là Vương Quốc Vinh, sau được mẹ đổi thành Ocean (có nghĩa là đại dương), bắt nguồn từ gợi ý của một khách hàng.
Những tác phẩm của Ocean Vương đều lấy cảm hứng từ cuộc đời anh. On Earth We’re Briefly Gorgeous là tiểu thuyết hư cấu, được viết dưới dạng bức thư của cậu bé người Mỹ gốc Việt Little Dog (Chó Con) gửi cho người mẹ mù chữ.
Trên thực tế, mẹ của Ocean Vương không biết đọc, cũng không thành thạo tiếng Anh. Bản thân tác giả cũng không biết đọc cho đến năm 11 tuổi. Tuy vậy, trước năm 30 tuổi, tuyển tập thơ đầu tiên Night Sky With Exit Wounds (tựa Việt: Trời đêm những vết thương xuyên thấu) đưa anh trở thành ngôi sao sáng hàng đầu trong thế hệ nhà thơ mới ở Mỹ. Theo The Guardian, các nhà phê bình so sánh anh với những thi sĩ lớn trong lịch sử như Gerard Manley Hopkins của Anh và Emily Dickinson của Mỹ.
Ocean Vương là người đồng tính công khai, có vóc dáng nhỏ bé như mô tả trong tiểu thuyết “cao 1,62 m, nặng 50 kg”. The Guardian ví von chất giọng nhẹ nhàng của anh như tiếng chuông gió, khiến người nghe rung động khi nghe anh đọc bài thơ Someday I’ll Love Ocean Vuong (Một ngày nào đó tôi sẽ yêu Ocean Vương). Trong On Earth We’re Briefly Gorgeous, bên cạnh tình yêu giữa mẹ và con trai, Ocean cũng đề cập đến câu chuyện của Little Dog và một thiếu niên da trắng tên là Trevor. Anh giải thích Trevor không phải nhân vật cụ thể mà là sự kết hợp của nhiều chàng trai mà anh gặp gỡ khi lớn lên.
On Earth We’re Briefly Gorgeous là tiểu thuyết ăn khách ở Mỹ, Việt Nam và nhiều quốc gia khác. Ảnh: Amazon.
Một sinh viên trong lớp Viết văn sáng tạo của Ocean từng nhận xét anh là người may mắn khi là người đồng tính có tài viết lách, tạo ra những áng văn thơ dịu dàng, trữ tình.
Tuy nhiên, để có được thành tựu như ngày nay, thanh niên 8X phải trải qua nhiều khổ cực và mất mát. Lúc còn là thiếu niên ở Connecticut hậu công nghiệp, Ocean chứng kiến nhiều người bạn chết do “đại dịch” opioid (thuốc giảm đau có tính chất gây nghiện) vào đầu những năm 2000. Anh kể ngay cả những giáo viên của anh cũng qua đời vì ma túy, dẫn đến không được tổ chức tang lễ. Trong bối cảnh xã hội phức tạp như vậy, Ocean quyết tâm không chịu chung số phận. “Tôi không muốn chết”, anh viết trong tiểu thuyết.
Tuy nhiên, Ocean thừa nhận từng rơi vào tình trạng nghiện chất cấm. Năm 2012, anh trải qua 2 tuần trong phòng khám do chính phủ tài trợ. Ký ức này được anh mô tả trong câu thơ thuộc tuyển tập mới nhất Time Is a Mother (Thời gian là mẹ): “Mái vòm của McDonald, nhìn thoáng qua từ trại cai nghiện/ cửa sổ lúc 2 giờ sáng”.
Time Is a Mother là tác phẩm đầu tiên của Ocean Vương được xuất bản kể từ khi mẹ anh, bà Rose, qua đời vào năm 2019 do bệnh ung thư vú. Anh gần như chắc chắn lý do mẹ anh vĩnh viễn rời khỏi nhân thế ở tuổi 51 đến từ các hóa chất độc hại mà bà tiếp xúc trong nhiều năm làm việc tại tiệm nail. Những dòng thơ liệt kê các giao dịch từ mua thuốc giảm đau, băng vệ sinh đến khăn trùm đầu cho người làm hóa trị và cuối cùng là một chiếc bình.
Điều khiến Ocean cảm thấy an ủi nhất là có thể lo cho mẹ vào những ngày tháng cuối cùng bởi có thể kiếm tiền với tư cách một nhà văn. Dù mẹ không thể đọc hay hiểu những gì anh sáng tạo ra, ít nhất bà có thể thụ hưởng một phần thành công của anh. “Tôi không bao giờ có thể làm điều đó vào 10 năm trước”, anh viết.
Hầu hết bài thơ trong Time Is a Mother được Ocean viết trước khi mẹ qua đời. Anh nhận ra bản thân đối mặt với nhiều mất mát: “Tôi đã đau buồn gần hết cuộc đời mình. Cho dù đó là bạn bè, gia đình hay nỗi buồn chung. Tôi nghĩ hầu hết chúng ta đều đang đau buồn theo một cách nào đó và thơ trở thành nơi mà chúng ta có thể gặp nhau trong nỗi đau đó”.
Được cứu rỗi bởi những cuốn sách
Ocean Vương cho rằng sách là thứ cứu rỗi cuộc đời anh. Ảnh: i-Images.
Nhiều người cảm thấy sáo rỗng khi ai đó nói “được cứu rỗi bởi những cuốn sách”. Tuy nhiên, nó đúng vào hoàn cảnh của Ocean Vương. Anh nhớ một buổi chiều bước vào thư viện năm 15 tuổi.
“Tôi không thấy bất cứ ai mà tôi biết trong đó. Ngay lập tức tôi có cảm giác như làm gì đó sai trái. Tôi bắt đầu lấy những cuốn sách về Phật giáo ra khỏi kệ vì tôi cần được chữa trị. Nó giống như ‘Chào mừng đến với sự đau khổ! Bạn từng ở trong đó, vì vậy đây là một số biện pháp để tìm ra cách khắc phục’”, anh kể.
Từ đó, thư viện trở thành nơi ẩn náu. Anh nhanh chóng bị cuốn theo những cuốn sách khác nhau tại đó. Anh cho rằng đó là liệu pháp an toàn nhất cho người đang có nhu cầu chạy trốn hiện thực.
Ngày nay, Ocean Vương vẫn lang thang khắp nơi, tìm kiếm và lựa chọn bất cứ thứ gì có thể biến đổi thành thứ mới mẻ. Trong suy nghĩ của anh, những thứ trong bãi phế liệu chưa chắc là rác đối với anh, ngược lại anh có thể tái sử dụng chúng.
Trong sáng tạo nghệ thuật, anh không hướng về phong cách tối giản mà thích những người lãng mạn với những ý tưởng lớn và chất trữ tình không bị gò bó. Anh cũng không ngại sự nghiêm túc về mặt đạo đức. Sự chân thành có lẽ là một trong những lý do giúp anh trở nên thu hút với khán giả trẻ.
“Những người trẻ tuổi muốn được nói chuyện trực tiếp với nhau. Khi chúng ta gặp rắc rối, chúng ta không muốn bối cảnh và cốt truyện. Bài thơ có ý nghĩa nhất khi không đọc sai. Nó đi ngay vào vấn đề và chạm đến tất cả những gì chúng ta cảm thấy”, anh chia sẻ.
Ocean Vương cũng không hứng thú với sự mỉa mai hay lời nói chua cay vốn phổ biến trong tiểu thuyết Mỹ đương đại. Anh không ra ngoài với các nhà văn khác bởi không thích những lời đàm tiếu. Anh cho rằng điều đó khiến tâm hồn anh khô héo.
Anh thường viết lách vào ban đêm. Đây là thói quen anh duy trì từ những ngày còn làm việc trong quán cà phê khi còn là sinh viên. Cuốn On Earth We’re Briefly Gorgeous được hoàn thiện trong tủ quần áo. Theo anh, đó là nơi yên tĩnh nhất mà anh có thể tìm thấy.
Ocean luôn viết tay bản nháp đầu tiên vì phải mất 10 hoặc 15 giây để hoàn thành một câu. “Nếu bạn nhân con số này với không gian của một cuốn sách, bạn sẽ dành nhiều hơn hàng giờ bên trong cuốn sách của mình so với viết trên máy tính... Đó là hành động thiền định bền vững”, anh nói.
Cuối cùng, Ocean Vương khẳng định Time Is a Mother là cuốn sách hoàn chỉnh nhất của anh, đồng thời là “đứa con tinh thần” mà anh tự hào nhất.
Time Is a Mother là "đứa con tinh thần" mới và hoàn thiện nhất của Ocean Vương. Ảnh: Bustle.
