Cựu Tổng thống Donald Trump trong buổi nói chuyện với những người ủng hộ tại Waukesha, Wisconsin ngày 5 tháng Tám 2022 (Ảnh: Scott Olson/Getty Images)
Cựu Tổng thống Donald Trump nói rằng, ông đã giải mật các tài liệu mà FBI thu giữ ở nhà riêng Mar-a-Lago của ông. Trong khi đó, các chuyên gia lại không rõ, liệu lời tuyên bố này có được chứng minh là
"người vô can" hay không.
Cựu Tổng thống Donald Trump nói rằng bất cứ tài liệu nhạy cảm nào của Toà Bạch Ốc mà ông mang theo về dinh thự Mar-a-Lago đều đã được giải mật, nhưng một số chuyên gia về hồ sơ pháp lý nghi ngờ về lời tuyên bố đó, và cho biết Trump có thể đã phạm tội. Còn Bộ Tư Pháp Hoa Kỳ, dù không có xa lạ với việc khởi tố các vụ xử lý sai thông tin và hồ sơ mật, lại chưa xử vụ nào chống lại một cựu Tổng thống, người có quyền giải mật thông tin theo ý muốn.
Charles Stimson, thành viên cao cấp của
Tổ chức Di sản (Heritage Foundation) theo chủ trương bảo thủ và là một cựu công tố viên liên bang, có nhận định:
"Khi tài liệu bị lộ ra, lời biện hộ sẽ là: 'Tôi đã giải mật những tài liệu đó, chúng đã 'hết mật' nên tôi không có giữ các tài liệu mật!".
Đạo luật Hồ sơ Tổng thống năm 1978 yêu cầu các Tổng thống phải nộp các tài liệu cho cơ quan
Lưu trữ Quốc gia (National Archives) một khi hết nhiệm kỳ, dù cho thiếu cơ chế để thực thi, nhưng lại có nhiều luật liên bang đề cập đến việc xử lý sai các tài liệu mật. Cá nhân ông Trump đã từng ký một đạo luật như vậy vào năm 2018, trong đó gia tăng hình phạt cho tội
"xóa và lưu giữ trái phép các tài liệu hoặc tài liệu mật" từ 1 năm lên 5 năm tù.
Tuy nhiên, những người trong quỹ đạo của ông Trump lại khẳng định,
"Không có vị Tổng thống nào bị sự ràng buộc cá nhân bởi các quy tắc di chuyển và lưu giữ các tài liệu mật, vì tài liệu có thể được giải mật nếu Tổng thống chỉ cần đơn giản nói chúng đã giải mật".
Richard Immerman, một người sử gia và là phụ tá phó Giám đốc cơ quan Tình báo Quốc gia thời chính phủ của ông Obama, lại có suy nghĩ khác.
"Dù Tổng thống có quyền giải mật các tài liệu, nhưng vẫn có một quy trình chính thức để làm điều đó và không có dấu hiệu nào cho thấy ông Trump đã sử dụng nó. Ông ta không thể chỉ vẫy một cây đũa thần và nói rằng, 'nó đã được giải mật'. Cần phải có một quy trình chặt chẻ. Đó là cách duy nhất mà hệ thống giải mật vận hành, vì nếu không, sẽ không có cách nào để biết rõ, ai có quyền xử lý hoặc xem tài liệu. Tôi đã xem hàng ngàn tài liệu được giải mật. Tất cả chúng đều được đánh dấu 'đã giải mật' và được ghi chú, 'ngày được giải mậ'", ông Immerman nói.
"Điều đó dường như đã không có xảy ra đối với một số tài liệu được trả lại cho cơ quan Lưu trữ Quốc gia từ Mar-a-Lago trong năm nay", ông Immerman nói thêm,
"Có khả năng bất cứ thông tin mật nào khi được chuyển đến Mar-a-Lago cũng có thể bị xử lý sai. Khi chúng được chuyển đi, bạn không thể chỉ đặt chúng trong một chiếc hộp mà phải đặt trong những chiếc túi có bộ khóa kép. Khi tôi làm việc cho cơ quan Tình báo Quốc gia, tôi không thể tự mình mang theo tài liệu mà phải có người đi cùng", ông Immerman nói, và rằng, "
Chúng ta không biết thứ gì đã bị phá hủy. Là một nhà sử gia, tôi vô cùng bối rối và khó chịu. Tại thời điểm này, tôi rất nghi ngờ chúng ta có thể viết một lịch sử chính xác và cặn kẽ về chính phủ của ông Trump. Sẽ có những lỗ hổng cần phải lấp đầy".
Tháng Năm vừa qua, Kash Patel, một vị chánh văn phòng Toà Bạch Ốc thời chính phủ ông Trump, có nói với
Breitbart News, các tài liệu thu hồi trước đây từ Mar-a-Lago đã được Trump giải mật,
"dù con dấu 'đã giải mật'… không được thể hiện". Patel nói:
"Ông Trump đã giải mật nhiều tài liệu để khi ông rời khỏi Toà Bạch Ốc, công chúng Mỹ có thể đọc được. Đó là những tài liệu nói về các vấn đề từ vụ có liên quan đến nước Nga (Russiagate) đến thất bại trong cuộc luận tội Ukraine, các vấn đề an ninh quốc gia quan trọng và bất cứ điều gì mà Tổng thống cảm thấy người dân Mỹ có quyền được biết".
Bradley Moss, một luật sư chuyên về các vấn đề an ninh quốc gia và thường xuyên chỉ trích Trump trên
Twitter, có nói:
"Đây không phải là cách mà quy trình giải mật hoạt động. Ông Trump có thể nói, 'chúng tôi đã giải mật', nhưng không có ai được phép chạm vào những hồ sơ mật cho đến khi có dấu hiệu đã giải mật trên đó". Ông lưu ý rằng, ông Trump và các giới chức ở Toà Bạch Ốc nên hiểu rằng, phải cần làm nhiều hơn nữa trước khi tiến hành giải mật một tài liệu. Moss cho biết một trong những luật mà các công tố viên có thể áp dụng về mặt lý thuyết để chống lại Trump là
điều Luật 18 U.S. Code § 793793 nói về việc thu thập, phát tán hoặc làm rò rỉ các thông tin về an ninh quốc gia.
Các dân biểu Cộng hòa đang yêu cầu FBI làm rõ vụ việc đột kích khám xét và tịch thu tài liệu từ tư dinh của ông Donald Trump (Ảnh: Drew Angerer/Getty Images)
Luật này trừng phạt bất cứ ai có quyền sở hữu hợp pháp, truy cập, kiểm soát hoặc được giao giữ bất cứ tài liệu, văn bản, sổ mật mã… hoặc ghi chú có liên quan đến an ninh quốc gia mà bị sơ suất nghiêm trọng để chúng bị chuyển khỏi nơi lưu giữ thích hợp hoặc giao cho những người không tin tưởng; hoặc bị mất, bị đánh cắp, bị tẩy xoá hoặc phá hủy. Luật cũng phạt ai cố tình giữ lại và không giao chúng theo yêu cầu cho các viên chức Mỹ có đầy đủ quyền hạn thu nhận chúng.
Cơ quan
Lưu trữ Quốc gia cho biết, họ đã đàm phán với nhóm của ông Trump để đòi hoàn trả lại các tài liệu từ năm ngoái. Ngày 11 tháng Tám, một nguồn tin quen thuộc với vấn đề này có xác nhận với
NBC News rằng, ông Trump cũng nhận được trát đòi hầu tòa của đại bồi thẩm đoàn liên bang yêu cầu hoàn trả lại các tài liệu nhạy cảm mà chính phủ tin rằng ông đang cất giữ. Tuy nhiên, điều vẫn chưa biết rõ là: Trọng tâm tìm kiếm của các nhân viên điều tra FBI ở Mar-a-Lago là gì, và liệu họ có tìm thấy chúng hay không.
Stephen Vladeck, giáo sư ở Trường Luật chuyên ngành về an ninh quốc gia, thuộc ở Texas, nhận định rằng:
"Trong cuộc tranh cãi hiện nay, việc thiếu các giấy tờ cho thấy ông Trump đã giải mật các tài liệu trước khi rời nhiệm sở có thể sẽ trở thành vấn đề đau đầu đối với cựu Tổng thống. Ông Trump có quyền giải mật bất cứ tài liệu nào mà ông ấy muốn nếu ông ta còn là Tổng thống. Vì vậy, tôi không chắc rằng giờ đây khi không còn ở cương vị Tổng thống đương chức, liệu ông ấy có thể tuyên bố đã giải mật các tài liệu mà không cần trưng ra các bằng chứng để chứng minh một cách rõ ràng".
Stephen Miller, cựu cố vấn cao cấp ở Toà Bạch Ốc dưới thời ông Trump, có nói:
"Tổng thống có thể chọn sử dụng quy trình giải mật hoặc có thể chọn mà không dùng, mà chỉ qua hành động đơn giản là chuyển một thứ gì đó từ danh sách mật sang danh sách đã giải mật".
Noah Bookbinder, chủ tịch nhóm
Công dân vì Trách nhiệm và Đạo đức (Citizens for Responsibility and Ethics) ở Washington và là cựu công tố viên chống tham nhũng liên bang, nhận định:
"Nếu ai đó biết họ đang di chuyển các hồ sơ mật mà lẽ ra không được phép di dời, họ phải chịu trách nhiệm về mặt pháp lý". Bookbinder nhấn mạnh thêm,
"Ông Trump và các tphụ tá của ông nên hiểu rõ rằng hồ sơ mà họ đã lấy không thuộc về họ".
