Vào hôm 18/5, Thiếu tướng Lương Xuân Việt, Tư lệnh Lục quân Hoa Kỳ ở Nhật Bản kể lại câu chuyện từ một cậu bé tị nạn ông trở thành một chỉ huy quân đội Mỹ ra sao, đồng thời chia sẻ quan điểm về vấn đề bình đẳng, đa dạng chủng tộc trong quân đội Mỹ.
Thiếu tướng Lương Xuân Việt (trái) nói chuyện nhân Tháng Di sản Người Mỹ gốc Á và Thái Bình Dương trên trang US Army, 18/5/21.
Cuộc nói chuyện của vị tướng gốc Việt được truyền trực tiếp trên trang Facebook chính thức của Lục quân Hoa Kỳ và là một hoạt động để kỷ niệm Tháng Di sản Người Mỹ gốc Á và các đảo Thái Bình Dương.
Nói trên trang Facebook có tên tiếng Anh là U.S. Army, ông Việt cũng tâm sự rằng khi ông được người gốc Á xem là nguồn cảm hứng, ông nhận thấy có áp lực nhất định, song ông sẵn sàng chấp nhận thử thách này.
Mở đầu cuộc nói chuyện, Thiếu tướng Lương Xuân Việt cho biết câu chuyện của ông gắn với việc gia đình ông phải di tản vào cuối tháng 4/1975, một vết sẹo tinh thần về biến cố đau thương. Điều này đồng nghĩa là ông không thích thú gì khi kể lại, nhưng ông cũng hiểu rằng nó cần được kể vì nó khái quát lên phần nào về người Mỹ, là nước Mỹ.
Theo lời kể của Tướng Việt, trong những ngày cuối tháng 4/1975, khi Nam Việt Nam dần tan rã sau các cuộc tấn công của các lực lượng cộng sản Bắc Việt, cha của ông - một thiếu tá Thủy quân Lục chiến Việt Nam Cộng Hòa - được một người bạn Mỹ giúp đỡ để rời khỏi Sài Gòn.
Trong hai ngày 27-28/4/75, cùng nhiều người khác, gia đình ông gồm bố mẹ, các chị gái và ông Việt, khi đó 9 tuổi, phải chờ đợi bên đường băng sân bay Tân Sơn Nhất dưới các đợt pháo kích, ném bom của quân đội cộng sản.
Ông Việt nhớ lại rằng cha của ông đã lấy thân mình để che chắn cho ông và trấn an để các con cảm thấy yên tâm, trong khi xung quanh bom đạn vẫn rơi, nhiều người bị trúng đạn hoặc kêu khóc.
Thiếu tướng Lương Xuân Việt nói chuyện nhân Tháng Di sản Người Mỹ gốc Á và Thái Bình Dương trên trang US Army, 18/5/21
Với giọng run run xúc động, ông Việt kể tiếp: “Tôi sợ gần chết. Một đứa trẻ 9 tuổi như tôi biết làm gì khác ngoài lẩm nhẩm đọc Kinh Thánh. Và chúng tôi vượt qua được ngày hôm đó”.
Sang ngày 29/4, gia đình ông và hơn 50 người khác được lên một trực thăng CH-53 của Mỹ, bay ra ngoài khơi, bên dưới là những làn đạn bắn đuổi theo. Sau 30 phút họ hạ cánh.
“Khi ra khỏi máy bay, tôi hỏi cha của mình: ‘Đây là đâu ạ?’ Ông đáp: ‘Chúng ta đang ở trên tàu USS Hancock’. Tôi lại hỏi: ‘Như thế nghĩa là gì ạ’. Ông nói: ‘Nghĩa là không có gì trên đời này có thể hại con được nữa’. Đó là một khoảnh khắc trọng đại trong đời mà tôi nhớ mãi đến ngày nay. Có thể nói rằng những gì diễn ra trên tàu USS Hancock đã là động lực để tôi phục vụ trong quân đội và đi theo con đường của cha tôi”, Thiếu tướng Lương Xuân Việt nói.
Ông Việt cho rằng thời điểm bước ngoặt trong cuộc đời binh nghiệp của mình là khi ông giữ chức tiểu đoàn trưởng, chỉ huy hoạt động sơ tán người dân ở New Orleans, bang Louisiana, sau bão Katrina vào năm 2005.
Công việc và vai trò của ông ban đầu được tường thuật trên trang nhất báo Los Angeles Times và sau đó được ca ngợi trong một bài báo tiếng Việt ở Mỹ. Nhớ lại thời điểm này, Thiếu tướng Việt nói:
“Khi đó, tôi biết ngay rằng tôi đại diện cho một điều còn lớn lao hơn bản thân tôi, các binh sĩ thuộc cấp và đơn vị của tôi. Sau đó, chúng tôi nhận được nhiều sự chú ý trong cộng đồng người gốc Việt”.
Ông Việt cũng tâm sự rằng khi nắm chức vụ tiểu đoàn trưởng là quãng thời gian “vui nhất” trong đời binh nghiệp. Ông nói thêm:
“Chức tiểu đoàn trưởng thực sự là lúc đầu tiên mà bạn có thể tác động và định hình chính sách và có thẩm quyền làm nhiều điều cho mọi người”.
Như VOA đã đưa tin trước đây, các nấc thang thăng tiến của ông Việt bao gồm thiếu tá, tiểu đoàn trưởng một tiểu đoàn thuộc Sư đoàn 82 Nhảy dù, phục vụ ở Iraq từ năm 2005-2006; đại tá, chỉ huy một lữ đoàn thuộc Sư đoàn 101 Nhảy dù ở Afghanistan trong giai đoạn 2010-2011; chuẩn tướng vào tháng 8/2014; và được Thượng viện Hoa Kỳ chuẩn thuận cấp thiếu tướng vào tháng 4/2017.
Đại tá Tôn Thất Tuấn (trái) và Thiếu tướng Lương Xuân Việt (phải) tại Hội thảo Quản lý Lục quân Thái Bình Dương 42 ở Hà Nội, 22/8/2018.
Nói về hiện tại, Thiếu tướng Lương Xuân Việt cho biết thời gian gần đây ông nhận được nhiều email từ các bạn trẻ người Mỹ gốc Việt và gốc Á nói với ông rằng họ nhập ngũ vì lấy cảm hứng từ ông.
“Quả thực, đứng ra làm khuôn mặt đại diện cho cộng đồng tạo ra áp lực nhất định đối với tôi. Nhưng tôi sẵn sàng chấp nhận thử thách này”.
Nói về sự bình đẳng và tính đa dạng chủng tộc trong quân đội Mỹ, Thiếu tướng Lương Xuân Việt nhìn nhận rằng đã có, thậm chí cho tới thời gian gần đây vẫn có vấn đề là người Mỹ gốc Á, gốc Phi và gốc các nước Trung Mỹ có ít cơ hội hơn để nắm các vị trí chỉ huy từ cấp lữ đoàn trở lên.
Ông nói tiếp: “Tôi nghĩ để sửa chữa điều đó sẽ cần có thời gian và chúng ta phải quay lại từ những bước đầu. Bởi vì phải mất nhiều năm để đào tạo ra những sĩ quan và hạ sĩ quan giỏi, nên chúng ta cần phải bắt đầu ngay từ khâu tuyển mộ, phải thu hút và giữ chân người tài trong lĩnh vực này. Có nhiều việc phải làm”.
Bàn về vấn đề này trên một bình diện rộng hơn, tự nhận rằng ông không có một sự phân tích tổng quát mang tính học thuật, song Thiếu tướng Việt chỉ ra một thực tế mà ông quan sát thấy trong đời sống mà ông gọi là “sự thiên kiến có hệ thống”.
Cụ thể hơn, ông nêu ra ví dụ rằng ở một số tổ chức hay công ty, người gốc Á làm việc rất tích cực nhưng không được cất nhắc, vì đối với ban lãnh đạo, vấn đề đa dạng không phải là ưu tiên hàng đầu, và họ tin rằng người gốc Á “không kêu ca, vẫn cứ trung thành”, nên họ trao cơ hội thăng tiến cho người khác.
Cùng với vấn đề thiên kiến đó, những vụ việc có tính chất thù ghét người gốc Á xảy ra gần đây làm cho ông cảm thấy tổn thương sâu sắc, Thiếu tướng Việt nói.
“Tôi nghĩ để giải quyết tổng thể vấn đề, chúng ta cần một cách tiếp cận toàn diện. Cùng với tội ác từ lòng thù ghét, có những vấn đề khác mà chúng ta cũng phải xử lý cùng một lúc. Nếu chúng ta không biết gốc rễ của vấn đề, chúng ta chỉ xử lý các triệu chứng chứ không phải là giải quyết vấn đề, mà dường như đó là điều tôi đang thấy hiện nay”.
Dù nước Mỹ không hoàn hảo, song Thiếu tướng Lương Xuân Việt khẳng định ông biết ơn quốc gia này và luôn giữ niềm tin rằng đó là đất nước tốt đẹp nhất trên thế giới.
Viên tướng trong quân đội Mỹ bày tỏ ông không quên nguồn gốc Việt Nam của mình với lời tâm sự rằng ông chắc chắn muốn quay lại thăm Việt Nam, đưa cả 3 con đi cùng. Các con ông đều sinh ra ở Mỹ, ông Việt cho biết, và nói thêm rằng do đại dịch Covid-19 đang diễn ra nên ông không thể thực hiện được một chuyến thăm như vậy.
Thiếu tướng Việt chia sẻ thêm rằng ông đã về Việt Nam một lần để tham gia một chương trình chính thức ở Hà Nội và vì vậy ông không có nhiều thời gian cho hoạt động cá nhân.
Theo tìm hiểu của VOA, Thiếu tướng Lương Xuân Việt có mặt tại Hội thảo Quản lý Lục quân Thái Bình Dương lần thứ 42 diễn ra ở Hà Nội từ ngày 20-23/8/2018 với gần 30 nước tham gia.
