7/7/19
(VNTB) – William Nguyễn và Michael Nguyễn không biết nhau, nhưng cuộc sống của họ quyện vào nhau.
Micheal Nguyễn (trái) và William Nguyễn ở Việt Nam.
Hai vụ án cùng một vấn đề
William Nguyễn, một công dân Mỹ, tham gia một cuộc biểu tình chính trị tại Việt Nam vào mùa hè năm ngoái, Michael Nguyễn, một người Mỹ sống ở Orange, đã bị các quan chức Việt Nam buộc tội giúp đỡ tổ chức cuộc biểu tình đó.
Và kết quả của cuộc biểu tình được tổ chức vào ngày 10 tháng 6 năm 2018, tại Sài gòn là cả hai người đều bị bắt giữ.
William Nguyễn bị giam giữ 40 ngày. Sau một phiên tòa chớp nhoáng, Will Nguyễn phải đối mặt với bảy năm tù ở Việt Nam. Thay vào đó, nhà chức trách đã ra lệnh trục xuất Will Nguyễn và Will trở về Houston.
Michael Nguyễn đã bị giam giữ gần một năm trước khi bị đưa ra xử ở một phiên toà kéo dài 4 tiếng đồng hồ cuối tháng trước. Michael Nguyễn bị kết tội âm mưu lật đổ chính quyền nhân dân, nghi là kêu gọi người biểu tình và chiếm các tòa nhà chính phủ, sử dụng bom xăng và ná cao su. Michael Nguyễn bị kết án 12 năm.
Alan Lowenthal, đại diện cho D-long Beach hiện đang cố gắng vận động cho cả hai người được tự do nói: “Cả hai vụ án này có cùng một vấn đề.”
Alan Lowenthal cho biết cả hai đã bị bắt khi Việt Nam đang chứng kiến các cuộc biểu tình chính trị lớn nhất từ hàng chục năm qua.
Michael Nguyễn, cư dân California, bị kết án vào ngày 24 tháng 6 tại TP. Hồ Chí Minh, phải quyết định xem ông Michael Nguyễn có kháng cáo hay không. Ở Việt Nam, sự lựa chọn đó đi kèm với rủi ro rất lớn. Nếu kháng cáo và tòa phúc thẩm không ủng hộ, bản án 12 năm tù của Michael Nguyễn có thể bị tăng nặng hơn.
Vợ của ông, bà Helen Nguyễn – nói rằng bà chưa biết chồng mình sẽ làm gì. Là mẹ của bốn cô con gái đang ở độ tuổi đi học, bà y tá phẫu thuật tại Trung tâm y tế UC Irvine và Kaiser Permanente phải làm tăng ca để nuôi sống gia đình. Bà cho biết cầu nguyện và sự hỗ trợ tình cảm của nhiều người thân giúp cho gia đình bà đứng vững trong lúc này.
Chọn lựa nào cho Việt Nam?
Trong khi đó, các nhà lập pháp Mỹ hỗ trợ công dân Hoa Kỳ đối mặt với các vụ truy tố chính trị ở nước ngoài đang xem xét khả năng để đưa Michael Nguyễn về nước.
“Chúng tôi có thể gây rắc rối (cho phía Việt Nam),” đồng chủ tịch của Quốc hội Caucus về Việt Nam, Lowenthal tuyên bố.
Lowenthal đã đề cập đến ba lựa chọn.
Một là sẽ tiếp cận Bộ Ngoại giao về việc đưa Việt Nam vào một danh sách các Quốc gia đặc biệt quan tâm, nghĩa là nước này là quốc gia vi phạm các quyền tôn giáo.
Hai là khai thác Đạo luật Nhân quyền của Magnitsky, nghĩa là Hoa Kỳ có thể đặt ra các hạn chế về tài chính và du lịch đối với Việt Nam để gây áp lực buộc Việt Nam phải tôn trọng nhân quyền.
Ba là sẽ thúc đẩy dự luật về Luật Nhân quyền Việt Nam của ông cùng với Dân biểu Chris Smith, R-New Jersey, kêu gọi thả tù nhân chính trị và tôn giáo.
Lowenthal nói “Chúng tôi là đối tác thương mại của Việt Nam. Nếu họ bắt giữ công dân Mỹ và không cho chúng tôi biết đến phút cuối cùng, tổ chức một phiên tòa trá hình, với các bản án đã được đưa ra trước đó, không cho phép ông ta có luật sư… Chúng tôi phải xem xét lại mối quan hệ này.”
“Những gì đang xảy ra là một cột mốc quan trọng.”
Điều kiện thời trung cổ
Các cuộc biểu tình năm ngoái tại thành phố Hồ Chí Minh và trên khắp Việt Nam phản đối dự luậ đặc khu. Nhiều người Việt Nam phản đối kế hoạch này vì họ tin rằng các đặc khu sẽ làm lợi cho các nhà đầu tư Trung Quốc.
William Nguyễn, khi đó 32 tuổi, đã đến Việt Nam vào đêm trước biểu tình. William Nguyễn tốt nghiệp đại học Yale và đang học thạc sĩ về chính sách công tại Đại học Quốc gia Singapore, đi Việt Nam để tham gia vào những gì William Nguyễn tin là những cuộc biểu tình ôn hòa.
Trên Twitter, vào thời điểm đó, anh chia sẻ sự nhiệt tình của mình đối với các cuộc biểu tình:
“Tôi không thể diễn tả được điều này là thành tựu to lớn như thế nào đối với người dân Việt Nam. Chính phủ cộng sản đang cho phép người dân biểu tình ôn hoà và người dân đang thực hiện nghĩa vụ công dân để phản đối bất công.”
Nhưng ngày hôm sau, ngày 10 tháng 6 năm 2018, cuộc biểu tình đã trở thành bạo lực. Video về sự kiện này đã quay được cảnh những người , có lẽ là cảnh sát chìm, đánh đập William Nguyễn và kéo anh ta lên thùng xe tải. Cuối cùng, Will bị buộc tội vì đã gây rối trật tự công cộng và gây tắc nghẽn giao thông.
William Nguyễn cho biết điều kiện sống trong trại giam như là thời trung cổ.
Tù nhân ngủ trong các phòng bí hơi trên thảm rơm mỏng. Bao tải nhỏ được dùng làm gối.
“Tôi bị chai trên sống lưng và chân vì phải trở người,” anh nói.
Will và các tù nhân khác phải giữ thói quen tập thể dục “để duy trì thể chất và tinh thần.” Và họ đành cờ vua hay cờ tướng trên tấm bìa cứng với các quân cờ được làm từ nắp ống kem đánh răng hoặc nắp chai.
“Sự khéo léo và sáng tạo của con người trong đó thật là đáng kinh ngạc.”
Sau khi hoàn tất điều tra vụ án, William Nguyễn đã được chuyển đến một phòng giam lớn hơn với 14 tù nhân. Theo Will căn phòng đó được coi là đẹp hơn bởi vì phòng nhìn ra một cái sân trong và có ánh sáng mặt trời.
“Tôi thực sự có thể biết giờ trong ngày,” Will nói.
Will cho biết Khi bị giam ở đó anh đã gặp một người Mỹ khác, James Nguyễn,một doanh nhân làm sàn nhà có công ty gia đình ở Worcester, Mass.
Cả James Nguyễn và Angel Phan, một phụ nữ người Mỹ, bị buộc tội tham gia một tổ chức chống cộng là Chính phủ Trung ương lâm thời Việt Nam có trụ sở tại California. Năm ngoái, James Nguyễn và Angel Phan bị kết án 14 năm tù. Lowenthal cho biết cả hai đều từ chối sự giúp đỡ của chính phủ Mỹ và hiện cả hai vẫn bị cầm tù ở Việt Nam.
Trong khi đó, kể từ khi bị trục xuất, William Nguyễn đã dọn từ Houston qua Singapore và bắt đầu làm việc với các nhà hoạt động và các nhóm dân chủ người Việt.
“Thực sự phải có sự thay đổi mang tính hệ thống để giải quyết vấn đề bao trùm vi phạm nhân quyền Việt Nam,” Will nói.
Hai vụ án
Các cáo buộc chống lại Michael Nguyễn – âm mưu lật đổ chính quyền nhân dân – nghiêm trọng hơn các cáo buộc mà William Nguyễn phải đối mặt.
Nếu tôi bị buộc tội ‘lật đổ nhà nước, thì số phận của tôi sẽ không khác gì Michael, dù là có sự chú ý của truyền thông xã hội hay không,” William nói. Theo ông, Chính phủ Việt Nam không tha thứ cho bất kỳ mối đe dọa nào cho quyền lực của họ.
Nhưng theo gia đình của Michael Phương Minh Nguyễn, 55 tuổi, thì ông Micheal không tham gia vào bất kỳ hoạt động chính trị nào. Ông điều hành một công ty in nhỏ ở Garden Grove, công ty này phải đóng cửa vì ông không có mặt quá lâu. Và Lowenthal cho biết ông không biết rằng Nguyễn hoạt động chính trị ở Little Saigon, một cộng đồng mà Việt Nam theo dõi chặt chẽ.
Gia đình Michael Nguyễn cho biết ông đi Việt Nam để thăm bạn bè.
Trong phiên xử sơ thẩm, Michael Nguyễn đã nhận tội và yêu cầu giảm án cũng như được phép quay lại California. Ông đã bị xử án cũng ba người khác, tất cả đều là công dân Việt Nam. Hai người đã bị kết án 8 năm và 10 năm, trong khi người thứ ba bị kết án một năm vì không tố cáo những người khác.
Ở Hoa Kỳ, Michael Nguyễn có sự hỗ trợ của lưỡng đảng từ hơn hai chục nhà lập pháp. Đại diện của ông, Dân biểu Katie Porter, D-Irvine, đã mời Helen Nguyễn làm khách của bà tới Tổng thống Trump, Nhà nước Liên minh phát biểu vào tháng 2 năm ngoái để gây chú ý hơn cho hoàn cảnh của ông. Gia đình đã thất vọng vì trường hợp của ông dường như không được đưa ra vào đầu năm nay, khi Tổng thống Donald Trump đến thăm Việt Nam và gặp gỡ các quan chức ở đó.
Việt Nam đàn áp bất đồng chính trị. Năm nay Việt Nam đã ban hành luật an ninh mạng vốn đã bị chỉ trích rộng rãi là một động thái toàn trị nhằm kiểm soát thông tin và bất đồng chính kiến.
Tổ chức Ân xá Quốc tế, cơ quan giám sát nhân quyền, cho biết hiện có 128 tù nhân lương tâm ở Việt Nam. Dự án 88, chủ trương ủng hộ người Việt Nam và tự do ngôn luận, cho biết họ đang theo dõi 368 người, trong đó có 264 nhà hoạt động bị giam cầm.
Đàn áp là một phần của một mô hình lớn hơn. Hiến pháp Việt Nam cho phép biểu tình, nhưng không được khuyến khích thực hiện quyền đó, theo Lowenthal: “Tốt hơn là không nên làm điều đó.”
Các cuộc biểu tình vào mùa hè năm ngoái chống dự luật đặc khu xảy ra sau đợt biểu tình vào năm 2016 vì thảm họa chất thải hóa học độc hại của nhà máy thép Formosa làm chết cá và các làng chài bị ảnh hưởng.
Các cuộc biểu tình lớn như vậy cả trong năm 2016 và 2018, là một điều bất thường ở Việt Nam, Lowenthal cho biết.
“Michael bị vướng vào các vấn đề vượt xa tầm của ông ta, vào thời điểm chính phủ rất hoang tưởng, không nói chuyện với đại sứ của chúng tôi hoặc Hoa Kỳ về những cuộc biểu tình đó, hoặc những gì đang diễn ra,” ông Lowenthal, người đại diện của Quận Cam cho biết.
“Tuy nhiên, chính phủ Việt Nam đã chẳng thèm báo với chúng tôi rằng anh ta đã bị bắt.”
Vài năm trước, Việt Nam thả một số tù nhân lương tâm. Nhưng kể từ đó, Lowenthal cho biết, lập trường của nước này về bất đồng chính kiến đã cứng rắn hơn. Và điều đó đã được củng cố sau khi Tổng thống Trump rút Hoa Kỳ ra khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương TPP, vốn được coi là một chiến lược quan trọng của Hoa Kỳ để chống lại ảnh hưởng kinh tế của Trung Quốc.
Lowenthal nói “Một khi chúng ta rút ra, Việt Nam đã rời xa chúng ta nhiều hơn. Sau đó, đến sự cố tràn hóa chất Formosa, và cũng như động thái thành lập các đặc khu kinh tế, và mọi người đã biểu tình.”
“Việt Nam bắt đầu rời xa chúng ta,” Lowenthal nói.
Nhưng ông nói thêm rằng với tư cách là một đối tác thương mại quan trọng với Hoa Kỳ, Việt Nam có thể dễ dàng bị trừng phạt và việc thiếu hành động trên mặt trận đó gửi đi một thông điệp tinh tế.
Các vụ bắt giữ công dân Mỹ tại Việt Nam là rất hiếm. Và trường hợp đặc biệt của Michael Nguyễn gửi một thông điệp rằng “đất nước cộng sản sẽ không tha thứ cho công dân Mỹ hoặc bất kỳ ai tham gia vào chính trị Việt Nam hoặc thảo luận chính trị dưới bất kỳ hình thức nào,” Lou Correa đại diện quận Santa Ana cho biết.
“Chúng ta ngầm dung thứ cho loại hành động vốn không phù hợp với những chuẩn mực về nhân quyền và tự do,” Correa cho biết. Correa đại diện cho cộng đồng Little Saigon trong hai thập kỷ.
“Chúng ta đã gửi một thông điệp trộn lẫn cho Việt Nam. Chúng tôi không thích những gì anh làm, nhưng chúng tôi sẽ làm ngơ.”
“Điều là hoàn toàn không phù hợp.”
Cả Correa lẫn Lowenthal, cùng thuộc đảng Dân chủ, đều không thể nói liệu Michael Nguyễn có trở về với chính quyền khác hay không. Nhưng Brad Adams, giám đốc điều hành của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền châu Á, cho biết Việt Nam đã có một lịch sử dài về vi phạm nhân quyền, nhưng chuyện đã trở nên tồi tệ dười thời chính quyền Trump.
“Chính quyền Trump không đánh giá cao về nhân quyền. Và đảng Cộng sản Việt Nam biết điều đó,” ông Adams Adams nói.
Việc Việt Nam sẽ giảm hay huỷ bỏ bản án và trục xuất Michael Nguyễn về lại Hoa Kỳ lại hay không phụ thuộc phần lớn vào vai trò của Michael Nguyễn trong các cuộc biểu tình và vào việc Hoa Kỳ có sẵn sàng ủng hộ anh ta mạnh mẽ hay không, Adams nói.
“Hy vọng chính của ông ấy là ông ấy không liên quan đến bất hành động kỳ bạo lực nào, và rằng Hoa Kỳ, ở cấp độ cao nhất, yêu cầu trả tự do cho ông ta mỗi ngày, hết lần này đến lần khác,” ông Adams nói. “Việc cần phải làm là như vậy. Và nếu không , ông ấy không có cơ hội trở về.”
Lowenthal và các nhà lập pháp khác cho biết họ dự định sẽ làm phần việc của mình để thực hiện điều đó.
“Tôi không biết kết quả sẽ như thế nàoi. Tuy nhiên, nhưng chúng tôi sẽ gây áp lực.” Lowenthan tuyên bố.
Khánh Anh dịch
