Nam ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng vừa qua lại gây ồn ào với phát ngôn gây sốc. Sau khi anh bị tung bức ảnh chụp chung với kẻ dâm ô. Đàm Vĩnh Hưng đă cảnh báo ḿnh là "vùng đất cấm". Vậy có phải khi người ta có chút tiền, chút danh tiếng th́ người ta bắt đầu tự cấp cho ḿnh những đặc quyền kiểu “Biết tôi là ai không?".
Trước đây tôi có đi làm, cả nhà nước lẫn tư nhân. Cơ quan nhà nước mà tôi làm là một công ty xuất nhập khẩu trực thuộc Bộ. Hồi những năm đầu đổi mới ấy, cơ quan xuất nhập khẩu rất có giá c̣n ông sếp tôi là người quảng giao, vậy nên khách “VIP” ghé thăm cơ quan khá nhiều.
Có lần một quan chức của Bộ đường đột ghé cơ quan chúng tôi. Xuống xe hơi, ông nói với bác bảo vệ: “Cho tao vào gặp thằng Sơn”. Bác bảo vệ lễ phép trả lời: “Ở đây không có thằng Sơn, chỉ có giám đốc Sơn.”
Vài năm sau tôi chuyển sang làm công ty truyền thông, một lĩnh vực c̣n khá mới mẻ ở thời điểm ấy. Có lần công ty tôi tổ chức một sự kiện lớn cho khách hàng nước ngoài ở một khách sạn hạng sang giữa Sài G̣n.
Khách đến dự có một nữ ca sĩ danh tiếng, nhưng chị không mang theo giấy mời. Các bạn lễ tân tế nhị hỏi chị giấy mời để điền vào danh sách khách đă có mặt. Chị bất ngờ nổi đóa, giậm chân rất mạnh và nói như hét lên: “Chị là chị V!”
"GIẤY PHÉP ĐƯỢC QUYỀN THÔ LỖ"
Khi bắt đầu có một chút tiền, một chút quyền, một chút danh tiếng, một chút địa vị xă hội người ta bắt đầu bỏ qua những phép ứng xử thông thường. Người ta tự cấp cho ḿnh những đặc quyền kiểu “Biết tôi là ai không?”.
Với những đặc quyền tự phong ấy, người ta dường như lăm lăm trong tay cái được gọi là “giấy phép được quyền thô lỗ với người khác”. Với một số người, đặc quyền ấy c̣n trở thành một “ảo tưởng quyền lực”.
Hay nói như dân mạng, đó là một kiểu bệnh cdsht (viết tắt của “cuồng dâm sinh hoang tưởng”).
Hồi trước tôi may mắn được đi học. Trường tôi thường mời chuyên gia bên ngoài đến nói chuyện với học viên. Có lần, trong khuôn khổ môn “Tiếp thị địa phương”, nhà trường mời chuyên gia Phan Chánh Dưỡng (cựu thành viên nhóm Thứ Sáu của Thủ tướng Vơ Văn Kiệt), đến nói chuyện về cách mời gọi đầu tư nước ngoài vào các khu công nghiệp.
Trong buổi nói chuyện, ông Dưỡng không chỉ nói về “cách tiếp thị” mà c̣n nói rộng ra cả bối cảnh kinh tế xă hội và các chuyển biến của nó. Ông dí dỏm ví dụ về nghề ca sĩ, một nghề mà vị thế của nó trong nhận thức công chúng đă đi từ chỗ “xướng ca vô loài” đến chỗ “xướng ca sướng cả loài”. Thời điểm đó bảng xếp hạng “Làn Sóng Xanh” mới ra đời.
Cũng năm ấy, Thượng nghị sĩ John McCain có ghé qua thăm lớp tôi. Bài nói chuyện ngắn của ông tập trung hoàn toàn vào thế mạnh của công nghệ Internet, một công nghệ lúc đó chưa xuất hiện ở Việt Nam, nhưng theo lời ông nó sẽ làm thay đổi cả thế giới.
Ở Việt Nam, cùng với các biến động kinh tế xă hội và sự phổ cập Internet, hơn hai mươi năm vừa qua trật tự xă hội, hệ quy chiếu xă hội, các giá trị xă hội, các chuẩn mực ứng xử đă thay đổi rất nhiều.
Những câu hỏi xă giao mới cách đây chỉ vài năm vẫn c̣n là b́nh thường, ví như “bao giờ cháu lập gia đ́nh?”, “bao giờ vợ chồng bạn có em bé?” nay bỗng trở thành câu hỏi bất lịch sự.
Trước đây, các hành động kiểu như xoa đầu hay cho kẹo một đứa bé không phải con cháu ḿnh được coi là b́nh thường, thậm chí là tử tế; nay bỗng nhiên bị nghi ngại như một hành động có ẩn chứa động cơ biến thái phía sau.
Những cá nhân trung b́nh là những người cảm nhận tốt nhất sự thay đổi của xă hội. Họ tự động điều chỉnh hành vi ứng xử của ḿnh cho phù hợp.
CHẲNG AI MĂI MĂI LÀ "ÔNG HOÀNG"
Cdsht là một loại tâm bệnh, thể ác tính. Không ai lây bệnh này cho ḿnh được, chỉ có ḿnh tự rước nó vào. Với những người nổi tiếng, “tâm bệnh” này c̣n bị kích thích bằng cái máy phóng đại đặc biệt: fan cuồng và mạng xă hội. Rồi đến một ngày “tâm bệnh” ấy biến người bệnh tự cho ḿnh là “vùng đất cấm”.
“Vùng đất cấm” chỉ là miền đất cấm khi không ai biết miền đất ấy ở đâu, thậm chí c̣n không biết nó tồn tại trên đời. Internet và mạng xă hội là nơi rất khó có “vùng đất cấm”, bởi Internet là môi trường trong suốt.
Chẳng có “vùng đất” nào tự giấu được ḿnh, nhất là khi nó bắc loa tuyên bố “tôi là miền đất cấm đây”.
Đây chính là nghịch lư của xă hội hiện đại. Khi anh là “vùng đất cấm” th́ cũng là lúc ai cũng được b́nh luận về anh.
Hai mươi năm sau tôi t́nh cờ gặp lại chuyên gia Phan Chánh Dưỡng trong một buổi gặp gỡ nhỏ ở ngôi trường cũ của ḿnh.
Đó là buổi nói chuyện của anh Shaun Rein, tác giả cuốn sách End of Copycat China, tại Chương tŕnh Đào tạo Kinh tế Fulbright.
Trong cuốn sách này, tác giả Shaun Rein có nhận xét về những người Trung Quốc luôn muốn “leo lên các bậc thang xă hội”.
Những người ấy lúc sinh ra chưa thuộc tầng lớp “trung lưu”, thế nhưng khi đă lên được “trung lưu” rồi họ lại không chấp nhận và không chịu tin rằng ḿnh chỉ xứng với tầng lớp “trung lưu”. Họ muốn ḿnh ở “cao” hơn nữa.
Ở Việt Nam có lẽ cũng tồn tại những người như vậy. Có những người v́ may mắn, hơn là v́ thực lực, bỗng nhiên được “đổi đời”, được nâng lên bậc thang xă hội mới.
Thay v́ nâng cao nhận thức và hành vi; th́ họ kiễng cho “cao” lên bằng những phương thức dễ dăi: ứng xử ngạo mạn, tự khen ḿnh, và tiêu xài hàng hiệu.
Tất nhiên, chẳng ai măi măi là “ông hoàng”, nhất là ông hoàng của một ḍng nhạc mà ít ai có thể định nghĩa được. Chẳng ai ở tầng lớp “cao” măi, khi tầng lớp ấy thực sự không phải là chỗ của ḿnh.
News
Library
Technology
Giải Trí
Portals
Tin Sốt
Home
