Rất hiếm khi Trung Quốc phải ra lệnh cho các công ty ngừng hoạt động ở nước ngoài.
TQ đă ra lệnh cho các công ty vi phạm luật pháp và các tiêu chuẩn môi trường ở Cộng ḥa Dân chủ Congo phải ngừng hoạt động và lập tức rời khỏi đất nước này, vào thời điểm mà chính phủ của quốc gia châu Phi đang hướng đến việc đàm phán lại các thỏa thuận
"cơ sở hạ tầng cho khai thác khoáng sản" với Bắc Kinh.
Vụ này xảy ra sau khi tỉnh Nam Kivu
đ́nh chỉ hoạt động của 6 công ty TQ v́ khai thác trái phép và phá hủy môi trường. Các công ty này đă chậm trễ thời hạn đăng kư hoạt động của họ với chính quyền Congo.
Nhiều công ty TQ bị trừng phạt
Wu Peng, Cục trưởng Cục các vấn đề châu Phi của Bộ Ngoại giao TQ, hôm 15/9 cho biết nhà chức trách nước này đă điều tra và
"ra lệnh cho các công ty có liên quan phải tôn trọng lệnh của chính quyền địa phương ở Congo, ngừng kinh doanh hoàn toàn và rời khỏi tỉnh Nam Kivu càng sớm càng tốt".
Ông Wu cho biết các công ty sẽ bị trừng phạt bởi nhà nước TQ. Rất hiếm khi TQ phải ra lệnh cho các công ty ngừng hoạt động ở nước ngoài.
Cộng ḥa Dân chủ Congo kiểm soát hơn 60% trữ lượng quặng cobalt của thế giới. (Ảnh: Reuters)
"Chúng tôi sẽ không bao giờ cho phép các công ty TQ hoạt động ở châu Phi vi phạm luật pháp và quy định của chính quyền địa phương", ông Wu nói. Phát biểu này được đưa ra 1 ngày sau khi cảnh sát ở thành phố Mwenga Nam Kivu bắn hơi cay vào những người dân biểu t́nh bên ngoài một mỏ TQ đă phớt lờ lệnh ngừng hoạt động của chính quyền hồi tháng trước.
Congo xác định các công ty có liên quan là
BM Global Business, Congo Blueant Minerals, Orientale Resource Congo, Yellow Water Resources, New Continent Mineral và
Groupe Cristal.
"Chúng tôi ủng hộ Congo trong việc triệt phá các hoạt động kinh tế phi pháp," ông Wu nói.
Thỏa thuận giữa TQ - Congo
Zhu Jing, đại sứ TQ tại Congo, viết:
"Giới chức trách TQ đă hành động để hỗ trợ chính phủ Congo trong cuộc chiến chống lại việc khai thác bất hợp pháp tài nguyên thiên nhiên. Một pḥng giam đặc biệt cũng đă được thiết lập bên trong đại sứ quán TQ".
Mối quan hệ TQ-Congo bị trục trặc sau khi Tổng thống Congo Felix Tshisekedi ra lệnh xem xét lại các hợp đồng khai thác với các công ty TQ do người tiền nhiệm Joseph Kabila kư.
Congo cũng đang chịu áp lực từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế
(IMF) để
"xóa bỏ các thỏa thuận khai thác sai lệch được cấp cho các công ty nước ngoài" như một điều kiện tiên quyết cho hạn mức để tín dụng 1,5 tỷ USD mới.
Tổng thống Tshisekedi muốn đàm phán lại một thỏa thuận trị giá 6 tỷ USD bao gồm cơ sở hạ tầng và khoáng sản kư năm 2008 với các công ty TQ.
Cựu Tổng thống Kabila đă đồng ư để các công ty TQ khai thác cobalt và đồng để đổi lấy việc xây dựng cơ sở hạ tầng. Công ty khai thác và kinh doanh hàng hóa thuộc sở hữu nhà nước Congo
Gecamines đă thành lập một liên doanh tên là
Sicomines với một tập đoàn các công ty TQ do
Sinohydro và
Tập đoàn Kỹ thuật Đường sắt TQ đứng đầu để khai thác một mỏ đồng và cobalt có trị giá đến 9 tỷ USD.
Tuy nhiên, giá trị hợp đồng đă được đàm phán lại và chỉ c̣n 6 tỷ USD. Cho đến nay, khoảng 2,7 tỷ USD đă được phía TQ chi trả, phần lớn dưới h́nh thức đầu tư hạ tầng cơ sở.
Bộ Ngoại giao TQ hôm 15/9 lên tiếng bảo vệ sự thỏa thuận này, cho biết mô h́nh này không chỉ tăng nguồn thu từ thuế và tạo thêm việc làm ở Congo mà c̣n cung cấp đầu tư vào các dự án cơ sở hạ tầng như đường xá, bệnh viện và trạm thủy điện.
"Cách đây không lâu, các công ty TQ đă kư với tỉnh Katanga một thỏa thuận viện trợ trị giá 11,5 triệu USD để hỗ trợ xây dựng đường xá và cơ sở điện địa phương, cải thiện giáo dục, chăm sóc y tế và môi trường, việc này đă được người dân địa phương hoan nghênh nhiệt liệt", người phát ngôn của Bộ Ngoại giao TQ Triệu Lập Kiên cho biết.
"Tôi muốn nhấn mạnh rằng TQ và Congo tự hào về mối quan hệ hữu nghị lâu đời và hợp tác thiết thực song phương đă mang lại kết quả đôi bên cùng có lợi".