Người sống sót kể cuộc nổi dậy của người Do Thái chống phát xít Đức

[june04]

Bà Aliza, một trong những người cuối cùng sống sót sau cuộc nổi dậy Warsaw, vẫn không quên lòng dũng cảm của những người Do Thái chống lại phát xít Đức 80 năm trước.

Năm 1939, phát xít Đức tấn công và chiếm đóng Ba Lan, sau đó dồn những người Do Thái ở thủ đô Warsaw vào khu ổ chuột lớn nhất châu Âu trong Thế chiến II.

Khu ổ chuột này rộng 3 km2, ngăn cách khoảng 400.000 người Do Thái khỏi phần còn lại của thủ đô Ba Lan sau những bức tường kẽm gai. Nhiều người trong khu ổ chuột đã chết vì đói và bệnh tật, hầu hết những người còn lại bị đưa đến trại tử thần Teblinka ở phía đông Warsaw.

Ngày 19/4/1943, người Do Thái ở đây phát động cuộc nổi dậy Warsaw nhằm ngăn lính Đức chuyển họ đến trại tập trung.

Dù chỉ kéo dài một tháng, cuộc nổi dậy được xem là sự kiện thể hiện tinh thần bất khuất của người Do Thái trong thời kỳ diệt chủng Holocaust. Đây cũng là hành động kháng chiến đơn lẻ lớn nhất của người Do Thái chống phát xít Đức trong Thế chiến II.

Cụ bà Aliza Vitis-Shomron, khi đó 15 tuổi, đã tích cực tham gia kháng chiến với vai trò giao liên, cảnh báo những người Do Thái trong khu ổ chuột về kế hoạch thanh trừng của lính Đức.

"Tôi và đồng đội hoạt động như chiếc TV, đài phát thanh hay những tờ báo mà chúng tôi không có", bà Aliza, 95 tuổi, ngày 17/4 nói với CNN tại Đài Tưởng niệm Holocaust Thế giới ở Yad Vashem, Jerusalem.

"Chúng tôi đưa tin tức đến mọi nơi trong khu ổ chuột. Giao liên chúng tôi không phải chiến binh, nhưng có sứ mệnh rất quan trọng phải hoàn thành", bà kể. "Các nhiệm vụ cũng rất nguy hiểm và chúng tôi biết điều đó. Đôi khi tôi phải giấu truyền đơn trong quần áo khi lính Đức khám xét".

Cha mẹ đã cấm Aliza tham gia phong trào kháng chiến, nhưng không ngăn cản được quyết tâm của bà. Hai ngày trước khi cuộc nổi dậy Warsaw nổ ra, cô bé 15 tuổi khi đó đã cùng mẹ và em gái 10 tuổi trèo tường, thoát khỏi khu ổ chuột.

"Tôi đã muốn ở lại và chiến đấu bên cạnh đồng đội, nên tìm đến chỉ huy xin lời khuyên. Người chỉ huy nói tôi nên đi bởi 'chúng ta cần một người sống sót để kể lại câu chuyện này'", bà chia sẻ.

Hai ngày sau, quân đội và cảnh sát Đức tiến vào khu ổ chuột nhằm áp giải cư dân đến các trại tập trung. Họ không ngờ rằng sẽ đối mặt với phong trào kháng cự vũ trang kéo dài một tháng của người Do Thái.

Khoảng 700 chiến binh Do Thái trẻ tuổi đã tham gia cuộc nổi dậy. Khoảng 50.000 thường dân trong khu ổ chuột từ chối tập trung tại điểm tập kết và ẩn náu trong hầm ngầm.

"Ở bên ngoài, tôi chứng kiến những ngọn lửa bao trùm các bức tường của khu ổ chuột. Bầu trời rực màu đỏ vì khói lửa", bà Ariza nhớ lại.

Sau những bất ngờ và thiệt hại ban đầu, phát xít Đức tổ chức tấn công bài bản hơn vào khu ổ chuột, cho nổ tung từng ngôi nhà và đàn áp tàn bạo cuộc nổi dậy. Cả khu ổ chuột bị đốt cháy thành đống đổ nát và tro tàn.

Ngày 16/5, cuộc nổi dậy bị dập tắt hoàn toàn. Ít nhất 7.000 người Do Thái đã thiệt mạng trong các trận chiến, 6.000 người khác chết trong đám cháy, hàng nghìn người bị bắt và bị đưa đến các trại tập trung tử thần, trong đó có cha của bà Aliza.

"Cuộc nổi dậy là hành động tự sát. Chúng tôi không thể thắng, nhưng chúng tôi phải gây thiệt hại cho chúng", Halina Birenbaum, 93 tuổi, người sống sót sau cuộc nổi dậy, kể.

Bà Aliza cùng mẹ và em gái cũng bị bắt và bị đưa đến trại Bergen-Belsen, nơi họ được quân đội Mỹ giải phóng sau khi chiến tranh kết thúc. Bà đã mất hơn 70 thành viên gia đình trong thời kỳ Holocaust.

Ngày 19/4, Tổng thống Đức Frank-Walter Steinmeier cùng Tổng thống Ba Lan, Israel dự lễ kỷ niệm 80 năm cuộc nổi dậy. Ông Steinmeier đã xin được tha thứ về những tội ác mà người Đức gây ra ở đây. Ông là tổng thống Đức đầu tiên phát biểu tại lễ kỷ niệm này.

Bà Aliza hiện sống tại Kibbutz Givat Oz, miền bắc Israel và đã dành cả đời để chia sẻ những trải nghiệm của mình cho thế giới.

"Điều quan trọng không phải là kể câu chuyện của cá nhân tôi, mà là câu chuyện chúng tôi đã chiến đấu quả cảm như thế nào. Nếu không, thế giới sẽ chỉ coi người Do Thái là những nạn nhân như bầy cừu đến lò mổ", bà nói. "Chúng tôi đã chiến đấu, bằng nhiều cách khác nhau".