Nghệ thuật trình diễn thoát y “toàn tập” và tiết lộ bất ngờ

Nghệ thuật trình diễn thoát y “toàn tập” và tiết lộ bất ngờ của một nữ họa sĩ trẻ

Khi biểu diễn nghệ thuật trình diễn, nghệ sĩ Lại Thị Diệu Hà có thể từ từ thoát y cho đến khi không còn một mảnh vải che thân trước hàng trăm cặp mắt, ống kính của khán giả ở ngoài đời. Thế nhưng trong đời thực, người ta sẽ thấy ngạc nhiên vì người phụ nữ có dáng vẻ mảnh mai này lại ăn mặc rất kín đáo. Đề cập đến yếu tố nude trong tác phẩm, cô khá dè dặt khi cho rằng người ta đã quan tâm quá nhiều đến nude mà quên mất ý nghĩa nhân văn và bức thông điệp mà cô muốn mang tới trong tác phẩm. "Tôi không thoát y để gây sốc hay đánh bóng tên tuổi. Tôi chỉ sử dụng nó như một chất liệu để diễn đạt tác phẩm của mình", Hà nói.

Nghệ sĩ Diệu Hà

Ẩn ức bùng nổ sau hàng chục năm... độn mông!

Những ngày giữa tháng 8/2010, trong chương trình nghệ thuật đương đại với tên gọi IN-ACT tại nhà Sàn Studio (tổ 50, cụm 5, Vĩnh Phúc, Ba Đình, Hà Nội), màn trình diễn nude với tên gọi "Bay lên" của họa sĩ Lại Thị Diệu Hà đã thực sự là một "quả bom" bùng nổ gây nhiều tranh cãi... Trước mắt hàng trăm khán giả và ống kính máy ảnh, máy quay phim, cô xuất hiện với trang phục khắc khổ, dưới sàn là một lớp lông vũ màu xanh và chiếc lồng nhốt con chim con, một đĩa đựng keo dán. Rồi nữ nghệồ sĩ bắt đầu cởi bỏ dần dần những thứ trên người mình, kể cả những miếng... độn mông cho đến khi không còn thứ gì trên người. Sau đó, cô trát keo dán lên cơ thể và phủ lông lên toàn thân, biểu diễn động tác của một con chim chuẩn bị tung cánh và mở lồng chim, nhét chú chim nhỏ vào miệng rồi thả ngay sau đó. Cô nói, như được giải thoát khỏi một sự cầm tù là cảm giác của mình sau màn biểu diễn ấn tượng này.

Hà cho biết, để thực hiện tác phẩm "Bay lên", Diệu Hà đã chuẩn bị rất công phu, ấp ủ và nuôi dưỡng ý tưởng. Cô cũng tự nhận việc trình diễn của mình bắt nguồn từ sự dũng cảm và là sự thú nhận thành thật đối với bản thân. "Nó xuất phát từ lí do rất cá nhân: Phụ nữ nói chung và tôi nói riêng thường không tự tin về cơ thể của mình. Tôi luôn che giấu điều đó. Suốt mười năm qua tôi phải độn mông, độn má. Đó là câu chuyện buồn. Và tôi quyết định phải chấm dứt nó. Phải trút bỏ đi những mặc cảm để thành thật với chính mình. Phải giải thoát cho những giới hạn để vươn tới một điều gì đó tự do hơn", nữ nghệ sĩ chia sẻ.

Vốn sinh ra trong một gia đình có bố mẹ đều là nghệ sĩ, Diệu Hà được thừa hưởng những đam mê nghệ thuật và cũng thừa hưởng luôn tính nghệ sĩ với những ý tưởng sáng tạo đến "khác người". Theo nữ nghệ sĩ, "Bay lên" chưa phải là tác phẩm ưng ý nhất của cô. Trước đó, cô có dịp trình diễn hai tác phẩm "Rubic" và "Xin lông" tại Nhật Bản. Theo cô, ở Nhật, đã có cái nhìn cởi mở hơn với nghệ thuật trình diễn vì vậy ý tưởng nghệ thuật và những tác phẩm của nghệ sĩ trình diễn cũng được công chúng đón nhận khá nồng nhiệt. Cô nói: "ở tác phẩm Xin lông, tôi lần lượt đi xin... những sợi lông trên cơ thể (kể cả phần kín) của khán giả. Theo tôi, đó là thông điệp về sự chia sẻ của con người với con người, của nghệ thuật và cuộc sống".

Cảnh trong tác phẩm Bay lên.

Chấp nhận “búa rìu” dư luận

Với tác phẩm "Bay lên" - Lần đầu tiên nghệ thuật trình diễn ở Việt Nam có một nữ nghệ sĩ có một hành động gây sốc đến thế. Những tác phẩm của Diệu Hà gây hoang mang cho không ít khán giả nhưng nữ nghệ sĩ vẫn khẳng định cô làm tất cả vì cái đẹp, và vì một khoảnh khắc được tự do và "phê" nhất cho mình. "Bay lên" đã gửi gắm rất nhiều những khát vọng và giá trị nhân văn.

Sau khi thực hiện tác phẩm "Bay lên", Diệu Hà vấp phải sự phản đối, phán xét của dư luận. Họ hàng cô, gần thì đến nạt nộ, chửi bới, xa thì điện thoại bảo cô là con bé điên. Nhiều người khác thì cho rằng cô lợi dụng nude để đánh bóng tên tuổi. Cả những người trong nghề cũng cho rằng tác phẩm của cô chỉ mang tính cá nhân, tiểu tự sự. Diệu Hà cho biết cô mặc kệ những lời khen chê. "Tôi vẫn ấp ủ với những dự định nghề nghiệp, những kế hoạch cho các chương trình của riêng mình để được thỏa sức "phiêu" với những ý tưởng sáng tạo. Nghệ thuật chân chính cần thời gian để được khẳng định. Tôi không ngại sự phán xét, bởi hầu hết chúng đều đến từ những sự phiến diện, tò mò, ích kỉ. Khoảng 10 hay 20 năm nữa, nghệ thuật trình diễn chắc chắn sẽ có được những cái nhìn cởi mở hơn", nữ nghệ sĩ chia sẻ.

Cũng theo Diệu Hà, người nghệ sĩ trong bộ môn nghệ thuật trình diễn là những con người âm thầm lặng lẽ nhất. Có khi họ đang thực hiện tác phẩm ngay chính ngoài đường phố nhưng không ai phát hiện ra được. Chỉ đến khi họ công bố tác phẩm đó thì những khán giả có sự tương tác với nghệ sĩ mới nhận ra chính mình. Họ khác và có phần thiệt thòi so với các nghệ sĩ ở những bộ môn nghệ thuật khác. Tuy nhiên, vượt lên trên hết, họ có những đam mê và ý tưởng nghệ thuật táo bạo, mạnh mẽ mà ít người có được, cảm được.

Loay hoay tìm kế sinh nhai

Lại Thị Diệu Hà sinh năm 1976. Bố là họa sĩ, lên Thái Nguyên thực tế và gặp mẹ cô ở đó. Cô sinh ra và lớn lên ở quê mẹ cho đến năm 12 tuổi thì chuyển về Hà Nội. Diệu Hà tốt nghiệp khoa Hội họa trường Đại học Mỹ Thuật Hà Nội năm 2005.

Xuất hiện từ những năm 1960, xu hướng mỹ thuật đương đại bao gồm: Nghệ thuật sắp đặt (Installation), nghệ thuật trình diễn Performance art), nghệ thuật hình thể (Body art), Nghệ thuật đại chúng (Po art)... Nghệ thuật trình diễn thường không theo quy ước về biểu diễn, phá vỡ mọi thông lệ truyền thống và tạo nên khái niệm: Nghệ thuật là gì? Hiện nay xu thế chung của nghệ thuật trình diễn thiên về những tư thế, hành động mang tính gần gũi giới tính, có thể chỉ diễn ra trong ít phút hay kéo dài vài giờ, có hoặc không sử dụng đạo cụ.

Theo họa sĩ Nguyễn Văn Phúc, thực tế nghệ thuật trình diễn xuất hiện khá lâu ở Việt Nam (những năm 1995-1996) với những tác phẩm ít nhiều gây được dấu ấn như "Mẹ con" của các tác giả Trịnh Tần, Nguyễn Văn Lương. Tuy nhiên, nghệ thuật trình diễn chưa thực sự thu hút công chúng mà chỉ tồn tại nhỏ lẻ ở một số các nhóm họa sĩ.

Khi được hỏi có sống được bằng nghề, Hà đã trả lời không chút đắn đo là không một nghệ sĩ nào của bộ môn nghệ thuật trình diễn ở Việt Nam có thể sống được bằng nghề này. "Cái nhìn của công chúng còn khắt khe, thậm chí nhiều nhà phê bình còn gọi các tác phẩm của chúng tôi là "đốt đền" thì làm sao có thể sống được bằng nghề chứ", cô thở dài.

Ngoài công việc vẽ và biểu diễn, Diệu Hà còn tham gia giảng dạy bộ môn nghệ thuật trình diễn ở một số trường học và trung tâm giáo dục. Tự nhận mình là người có năng khiếu dạy học và rất yêu trẻ con, cô tham gia công việc giảng dạy không chỉ để kiếm thêm thu nhập khi không thể sống được bằng nghề mà còn để chia sẻ niềm đam mê với các bạn trẻ.

Xem hội họa như một cái duyên tiền kiếp, Diệu Hà cho biết mình sẵn sàng chấp nhận khen chê của dư luận, những khó khăn, thử thách để mong có thể tìm kiếm một điều gì mới mẻ cho hội họa. Hà trầm ngâm: "Tôi hi vọng sẽ có thể làm cầu nối để cái mới, cái lạ trong nghệ thuật có thể đến gần hơn, chan hòa hơn trong cuộc sống".

BÍCH ĐÀO

(theo ĐS&PL)