Ly kỳ chuyên án tóm trùm buôn bán động vật hoang dã khét tiếng

Tại một văn phòng nhỏ như tiệm làm móng tay trên hòn đảo nhỏ bé Penang (Malaysia), trùm buôn bán động vật hoang dã khét tiếng - Ason Wong đã điều hành một trong những tổ chức buôn bán động vật hoang dã lớn nhất thế giới.

Công việc mà công ty Động vật hoang dã Sungai Rusa của Wong từ 30 năm trước tới nay đều được bọc dưới cái "Buôn bán hợp pháp hàng vạn con bò sát như rắn, thằn lằn và rùa cho thị trường thú cảnh ở Mỹ".

Dùng một vườn thú tư nhân làm vỏ bọc, Wong đã cung cấp hàng lậu với số lượng đáng kinh ngạc, từ da sống của báo tuyết, da gấu trúc, buôn bán động vật quý hiếm từ Châu Úc, Trung Quốc, Madagascar, New Zealand, Nam Mỹ, và các nơi khác đến các thị trường Châu Âu, Nhật Bản và Mỹ.

Kẻ sừng sỏ với những hợp đồng cỡ bự như vậy mà chỉ bị bắt với một va li trăn Mỹ nhiệt đới con chẳng khác nào một ông trùm ma túy bị bắt cùng vài điếu cần sa trong túi.

Mạng lưới của Wong cho thấy lỗ hổng trong hệ thống pháp luật đối với việc buôn bán động vật hoang dã. Các cơ quan thực thi pháp luật không được cấp đủ kinh phí hoạt động, tệ nạn tham nhũng, các tổ chức phi chính phủ e ngại tranh chấp, hệ thống luật pháp quốc tế nhu nhược, khiến những kẻ buôn lậu như Anson Wong thỏa sức hoành hành lâu nay.

Vụ bắt giữ và buộc tội Wong có thể là một bài học quý báu để thay đồi điều đó.

Theo điều tra của báo chí, với doanh số hàng năm khoảng 10 đến 20 triệu đô la, ngành buôn bán động vật hoang dã chỉ đứng thứ ba sau buôn bán vũ khí và ma túy về giá trị. Thực tế, ngay cả những nghiên cứu nghiêm túc nhất cũng không thể xác định chính xác số lượng những vụ buôn bán động vật hoang dã trái phép.

Hàng tỉ đô la mỗi năm là con số ước tính cho buôn bán động vật hoang dã cả hợp pháp và bất hợp pháp, để phục vụ nhiều mục đích, từ làm thú cảnh, lấy thịt, làm thuốc, làm đồ trang trí và mỹ nghệ…

Điều khiến ngành này càng hấp dẫn hơn là tính rủi ro cực kỳ thấp. Những kẻ buôn lậu hiếm khi bị bắt, nếu có thì cũng chỉ bị phạt nhẹ bằng tiền. Vì thế, buôn bán trái phép động vật hoang dã trở thành hành động tội phạm xuyên quốc gia có lợi nhuận cao nhất thế giới.

Ason Wong khi bị bắt. (Nguồn: Foreignpolicy.com)

Wong bắt đầu kinh doanh động vật từ những năm 1980 với việc bán động vật cho các vườn thú và các nhà buôn khắp thế giới.

"Khởi nghiệp", hắn bán những thứ quý hiếm như Gorilla và Hổ. Wong tuyên bố có thể bán mọi thứ quý hiếm. Những thay đổi trong luật pháp Malaysia và thế giới khiến hắn tập trung vào loài bò sát vì chúng ít được bảo vệ hơn so với các loài khác. Wong trả tiền để những kẻ buôn lậu mang rồng Komodo giấu trong va-li qua các cửa khẩu, rùa hiếm Malaysia được giấu dưới đáy các ngăn hàng chứa động vật được phép buôn bán…Nhưng thủ đoạn quan trọng nhất của Wong cũng như hầu hết các tay buôn cỡ lớn khác, lại liên quan chủ yếu đến giấy tờ.

Công ước quốc tế về buôn bán động, thực vật hoang dã có nguy cơ tuyệt chủng (CITES) của Liên hợp quốc quy định chia động vật hoang dã làm ba loại. Loại một gồm những loài sát bên bờ tuyệt chủng như Gorilla và Hổ, khiến chúng bị cấm buôn bán. Loại hai gồm những loài được buôn bán nhưng phải tuân theo một hệ thống cấp phép.

Loại ba là loại được bảo vệ bởi một nước và yêu cầu được các nước khác tôn trọng. Giấy tờ là chìa khóa trong việc buôn bán động vật hoang dã. Những kẻ buôn lậu như Wong tìm những nước có hệ thống luật pháp yếu hoặc nạn tham nhũng để có thể làm giả giấy tờ. Những nước như vậy trở thành bến đỗ cho các chuyến buôn bán động vật hoang dã, chúng cập bến một cách phi pháp nhưng khi ra đi đã là “hợp pháp”.

Bến đỗ lý tưởng nhất cho việc buôn bán động vật hoang dã trái phép chính là Penang. Ở đây, Wong từng khoe có thể buôn bán mọi thứ, kể cả gấu trúc, mà không phải lo gì chuyện bị bắt. Tại sao? Vì Wong đã hối lộ những nhân viên nhà nước làm việc ở sở động vật hoang dã, cơ quan chịu trách nhiệm về giấy tờ của CITES.

Hoạt động của Wong lọt vào tầm ngắm của những cơ quan hành pháp quốc tế từ những năm 90, khi một nhóm đặc vụ cấp cao của Cục Động vật hoang dã và Cá Mỹ mở cuộc điều tra mang tên “Chuyên án Thằn lằn”. Họ lập ra một công ty nhập khẩu bò sát bên ngoài San Francisco và một cơ sở bán lẻ ở Reno, Nevada, và bắt đầu buôn bán với Wong. Một thời gian sau, họ phát hiện Wong không chỉ buôn bán bò sát hiếm và sắp tuyệt chủng, mà còn thực hiện cả những thương vụ liên quan đến thú có vú và chim thuộc loại đứng bên bờ tuyệt chủng. Thị trường của Wong là cả thế giới.

Wong bị bắt khi bước khỏi máy bay ở TP Mexico ngày 18/9/1998. Đây là đỉnh điểm của "Chuyên án Thằn lằn", một trong những mật án dài và thành công nhất của USFWS, với sự tham gia của bốn nước (không bao gồm Malaysia).

Tháng 6/2001, Wong bị kết tội 71 tháng ở California, nộp phạt 60.000 đô-la và bị cấm đặt chân lên đất Mỹ trong ba năm sau khi mãn hạn. Tuy nhiên, trong thời gian Wong ở tù, vợ Wong thay chồng điều hành việc buôn bán. Năm 2003, Woong trở lại Malaysia và tiếp tục công việc phi pháp.

Án tù của Mỹ không ảnh hưởng tới hoạt động của Wong ở Malaysia. Ngược lại, kế hoạch xây trại nuôi hổ của Wong – cái cớ để buôn bán trái phép hổ - được chính quyền Penang cấp vốn và đất. Các tổ chức phi chính phủ về động vật hoang dã hoạt động ở Malaysia không dám phơi bày hoạt động và quan hệ của hắn với Cục động vật hoang dã vì sợ sẽ bị cơ quan này trục xuất.

Mọi chuyện chỉ thay đổi vào tháng 1/2010 khi tạo chí National Geographic công bố lý lịch của Wong, chỉ rõ những quan hệ trong chính phủ và những kế hoạch mới khai thác hổ của Wong. Báo chí nước này lập tức lên tiếng.

Bộ Tài nguyên Môi trường thay thế người đứng đầu Cục động vật hoang dã sau nhiệm kỳ ba năm. Các tổ chức phi chính phủ khuyến cáo chính phủ và quốc hội xem lại luật về động vật hoang dã lần đầu tiên trong bốn thập kỷ.

Vì thế, sau khi bị bắt với một va-li trăn Mỹ nhiệt đới, Wong bị tước giấy phép kinh doanh, đóng của vườn thú, và tịch thu toàn bộ bộ sưu tập động vật, trong đó có những con hổ Bengal.

Tháng 10 năm ngoái, Wong bị tuyên phạt 5 năm tù, điều chưa từng xảy ra với giới buôn lậu động vật hoang dã ở Malaysia.

Gần đây, cơ quan bảo vệ động vật hoang dã Indonesia đã bắt giữ một kẻ buôn lậu hổ Sumatra, một loài đang bên bờ tuyệt chủng và là con thú biểu tượng của đất nước này. Ước tính chỉ còn ít hơn 400 cá thể hổ Sumatra sống trong tự nhiên.

Hổ chủ yếu bị săn để lấy xương nấu cao, một vị thuốc quý và để ngâm rượu thuốc, đặc biệt ở Việt Nam và Trung Quốc. Râu của chúng được cho là có tính năng kỳ diệu trong một số lĩnh vực, trong khi một mảnh da hổ thường được giữ như một thứ bùa may mắn giúp nâng cao sức khỏe.

Không chỉ bị đe dọa bởi bọn săn trộm và buôn lậu, không gian sống của hổ cũng bị phá hoại nghiêm trọng. Ở Indonesia, nơi sinh sống của hổ Sumatra bị thay thế bởi những khu vực trồng cây lấy dầu và làm giấy.

Vụ bắt giữ xảy ra sau khi Indonesia và 12 nước khác bắt tay vào thực hiện Chương trình Phục hồi Hổ Toàn cầu, với mục tiêu nhân đôi số hổ hiện có trong vòng 12 năm.

Hùng Cường
(Theo ForeignPolicy)