Tranh Luận Về Quyền Mang Súng Ở Nước Mỹ

[florida80]

5/29
Trong cuộc đấu khẩu giữa ông Chánh Án TCPV Clarence Thomas và bà Chưởng Lý New York Barbara Underwood, diễn ra hồi tháng 11 năm ngoái tại Tối cao Pháp Viện Hoa Kỳ liên quan đến vụ kiện giữa Hiệp Hội Súng Trường, Súng Ngắn của tiểu bang New York chống Bruen (New York State Rifle & Pistol Association Inc et al v. Bruen), Đây là một vụ kiện quan trọng liên quan đến việc kiểm soát súng. Đôi bên tranh luận gay go về nơi nào người ta có thể mang súng khi đi ra đường. Ông Chánh Án Thomas nói: “ Hai vùng đô thị như khu Manhattan và khuôn viên trường đại học New York (NYU) phải khác với vùng nông thôn ở phía bắc tiểu bang New York .”. Nguyên đơn trong vụ kiện này đã thách thức về những điều kiện phải hội đủ để xin giấy phép mang súng khi đi ra nơi công cộng. Nguyên đơn đang sống ở Quận hạt Rensselaer , theo bà Underwood nói với ông Thomas đây là Quận hạt ở mức “intermediate” (trên trung bình) so với vùng nông thôn. Bà nói thêm nơi đó “không xa thủ đô Albany ” cho lắm. “Ở đây còn có Thành phố Troy , có trường đại học, và một khu thương mại.”. Dư âm của cuộc tranh luận về vùng đô thị và vùng nông thôn được thể hiện vào hôm 14 tháng Năm vừa qua nhân vụ bắn chết người hàng loạt xảy ra ở vùng phía bắc tiểu bang New York . Tên Payton S. Gendron cư ngụ ở một tỉnh nhỏ Conklin, gần một trường đại học, nhưng y đã lái xe hai tiếng rưỡi đồng hồ để đi lên phía đông bắc, lẽ ra hắn dự tính sẽ đến thành phố Troy . Nhưng sau đó, hắn đổi hướng, lái ba tiếng đồng hồ về phía tây bắc để đến Buffalo . Tại đây, Payton xả súng bắn chết 10 người trong siêu thị TOPS.


Photo Credit: CNN
Theo tin tức đăng trên trang mạng xã hội cho biết tên Payton Gendron cố tình đi tìm người Da Đen để bắn vì hắn bị mê hoặc bởi lý thuyết hoang tưởng về “sự thay thế chủng tộc trên quy mô lớn”. Lý thuyết này cho rằng đang có một âm mưu thay thế người Mỹ Da Trắng bằng những người thiểu số dễ dàng theo dõi, hay truy nguyên lai lịch hơn. Quan niệm này khá phổ biến dưới thời ông Trump làm Tổng thống, vì nó là loại thông tin xuyên tạc, mang tính chất một thuyết âm mưu, và được nhiều nơi nói đến. Trong cuộc thăm dò ý kiến do hãng thông tấn Associated Press/ và NORC thực hiện hồi tháng 12, người ta đặt câu hỏi: “Có một nhóm người ở nước Mỹ đang tìm cách thay thế người Mỹ sinh đẻ ở đây bằng người di dân, vì những người di dân đồng ý với quan điểm chính trị của họ.”. Kết quả là có 32% người trả lời câu hỏi này nói rằng: “đồng ý phần nào.” hay “đồng ý mạnh mẽ.”. Lời lẽ trong bài tuyên cáo rất dài của Gendron, và cay đắng, hành vi giết người lạnh lùng, vô cảm của Gendron, khiến chúng ta phải giật mình kinh hãi về viễn ảnh của những cuộc bạo động, đánh nhau vì xung đột chính kiến có thể xảy ra trong một tương lai rất gần ở nước Mỹ.

Sự thực đau lòng, và trớ trêu, theo tiêu chuẩn người Mỹ, là thằng nhóc Gendron mới chỉ có 18 tuổi mà đã làm chủ sở hữu của ba cây súng: Cây thứ nhất là khẩu súng trường đi săn kiểu Savage Axis XP, Gendron được tặng khi nó mới 16 tuổi nhân dịp Giáng Sinh. Đây là tuổi hợp pháp để làm chủ cây súng, theo luật New York . Kế đến là khẩu súng trường shotgun loại Mossberg 500, nó đã mua hợp pháp hồi tháng Chạp, và sau cùng là khẩu súng trường bán tự động loại Bushmaster XM15. Đây chính là khẩu súng nó đem đi giết người. Nó đã mua khẩu này hợp pháp hồi tháng Giêng với giá một ngàn đô la. Loại súng này rất dễ cải biến để có thể bắn bằng loại băng đạn lớn, mặc dù tiểu bang cấm làm việc này. Năm ngoái, trường trung học của Gendron có đưa ra lời báo động về thái độ của nó, khi nó viết mục tiêu của nó sau khi tốt nghiệp trung học có cả mục “giết người/tự sát”. Theo luật tiểu bang là phải cấm không cho nó mua súng.

Số lượng súng mà Gendron làm sở hữu chủ rất nhỏ so với khoảng 400 triệu khẩu súng do tư nhân làm chủ trên khắp nước Hoa Kỳ. Bốn ngày sau khi xảy ra vụ giết người hàng loạt kể trên, Sở Kiểm Soát Rượu, Thuốc lá, Vũ Khí và Chất Nổ, một cơ quan của chính phủ liên bang công bố phúc trình cho biết trong năm 2020, các nhà chế tạo súng đã làm ra 11 triệu khẩu súng mới, tức là gấp ba lần số súng chế tạo trong năm 2000. Phúc trình cũng cho biết hiện đang có sự gia tăng đáng kể của các “khẩu súng ma” hay “ghost guns”. Đó là những khẩu súng được các tay lái súng lắp ráp phi pháp, hay các tư nhân mua bộ phận rời đem về ráp lại thành khẩu súng. Những khẩu súng này không có số đăng bộ. Năm ngoái, nhân viên công lực tịch thu khoảng hơn 19,000 khẩu súng loại này. Người ta tin rằng con số thật về loại súng ma còn cao hơn rất nhiều.(Tuần trước, Illinois trở thành tiểu bang thứ 11, thông qua đạo luật giới hạn gắt gao về loại súng ma.) Trong năm 2020, khoảng 45,000 người Mỹ bị thương vong vì những tai nạn liên quan đến súng đạn. Hơn một nửa là những vụ tự tử bằng súng. Khi nói về súng đạn, có lẽ chẳng có nơi nào trên đất nước Mỹ thoát khỏi thảm họa này.

Hiệp hội Súng Trường tiểu bang New York dự tính sẽ nới lỏng tiêu chuẩn về việc mang súng ở nơi công cộng vào cuối tháng Sáu này. Phán quyết đưa ra trong vụ án trên cho thấy luật lệ liên quan đến súng có tầm quan trọng tùy theo luật viết rộng rãi đến mức nào. Nó có thể đưa đến những hậu quả hết sức tai hại kéo dài trong hàng chục năm. Phán quyết về luật mang súng lẽ ra được đưa ra cùng một lúc với phán quyết trong vụ án Dobbs kiện Tổ chức Y Tế Phụ Nữ (Dobbs v. Women Health Organization). Vụ án này dự trù sẽ tiêu hủy án lệ Roe v. Wade (Bảo vệ quyền phá thai của người phụ nữ). Cả hai vụ án đều là sản phẩm của án lệ liên quan đến việc bênh vực quyền của người mang súng, hay quyền phá thai của người phụ nữ, từng kéo dài trong nhiều thập niên qua. Án lệ về Hiệp Hội Súng Trường New York hy vọng sẽ thay thế phán quyết trong vụ kiện District of Columbia v. Heller, 2008. Vụ này tôn vinh quyền mang súng của cá nhân được ghi trong Tu chính Án thứ Hai của Hiến Pháp Hoa Kỳ. Ngày xưa quyền mang súng được các toà án xem như quyền của người dân quân mang súng (primarily militia) để tự vệ, dựa trên quyền căn bản của cá nhân sống trong một cộng đồng. Chiếu theo quy định của luật về súng ở New York , cũng như sáu tiểu bang khác, một cá nhân có quyền mang súng ngắn dấu trong người (concealed pistol) khi đi ra nơi công cộng nếu người đó làm công việc có thể trở thành mục tiêu để bị sát hại. (chẳng hạn như nghề thẩm phán, nghề giao tiền cho ngân hàng) hay họ thực sự có “lý do chính đáng” cần phải mang súng để tự vệ (ví dụ người đó bị kẻ khác đe dọa tính mạng) thay vì mối lo sợ chung chung về vấn đề tội phạm. Nguyên đơn trong vụ án này lý luận rằng Heller không có lý do chính đáng khi vặn hỏi người khác lý do tại sao họ được cấp giấy phép mang súng. Nói rộng hơn, ở đây không phải tranh luận về quyền sở hữu mà là quyền mang súng ra nơi công cộng chỉ được cấp cho những hoàn cảnh đặc biệt, mang tính chất ngoại lệ.

Án lệ Heller không lập ra quy tắc về quyền mang súng, nhưng nó không nói rõ cái quyền này là bao nhiêu. Chính vì vậy phán quyết trong vụ án Hiệp Hội Súng Trường New York chi cho phép rất ít quyền mang súng ra nơi công cộng. Luật sư Paul Clement, biện hộ cho nguyên đơn, lý luận rằng tiểu bang New York bất công khi xâm phạm vào quyền của người sở hữu súng. Người có súng không được dễ dàng mang súng đi ra nơi công cộng như ở Arizona . Chánh án TCPV Thomas đưa ra lý luận về quyền mang súng khác biệt giữa vùng đô thị với vùng nông thôn ở New York không có nghĩa là phe bảo thủ duy trì luật về súng liên quan đến các thành phố. Thực vậy, Chánh án TCPV Samuel Alito còn đề nghị cho rằng mang vũ khí dấu trong người khi đi xe điện ngầm ở New York có lẽ là cần nếu đương sự phải đi làm ca đêm trong khu vực Manhattan . Ông thắc mắc tại sao lại không dễ dãi cho những người này mang súng dấu trong người để tự vệ.

Tổng hợp tất cả những lập luận trên, chúng ta thấy mục tiêu áp dụng luật kiểm soát súng là hợp lý, và có hy vọng thành công. Đa số người Mỹ đồng ý một số biện pháp kiểm soát súng chẳng hạn như phải kiểm tra lý lịch. Điều khó khăn là ở chỗ Đảng Cộng Hòa đã khiến cho luật quy định về súng mang tính chất nguyên tắc, đầy vẻ cực đoan. Ý tưởng cho rằng người Mỹ cần phải được mang vũ khí để tự vệ bản thân chống lại tất cả kẻ thù, người lạ, hay người thuộc chủng tộc khác- và cuối cùng là để chống lại chính phủ của họ. Ý tưởng này sau đó lại được quyện lẫn với chủ nghĩa Trumpism. Theo chủ nghĩa Trumpism, quyền mang súng dành cho cá nhân được áp dụng để chống lại kẻ có ý kiến chính trị khác với mình.

Trong phần đấu khẩu, luật sư Paul Clement cực lực phản đối ý niệm cho rằng tiểu bang New York có quyền cản trở quyền mang súng. Ông ta nói: “Trong một nước với Tu Chính Án Thứ Hai xem quyền sở hữu súng là một quyền căn bản, thì việc có thêm súng không thể trở thành một vấn đề tai hại.”. Ông luật sư Clement đã sai hoàn toàn về lý luận này. Vụ thảm sát kinh hoàng ở Buffalo nhắc nhở cho chúng ta nhớ việc mang súng, mua súng, và sở hữu súng là một vấn đề tai hại ở Mỹ.