tiểu thuyết Đi về nơi hoang dã của Nhật Tuấn

[florida80]

Đi về nơi hoang dã
(Nhật Tuấn)
- một dự báo của lương tri


Năm con người không tên ( thực ra một tên Hiếu nhưng không có họ) phát tuyến một con đường rừng chỉ mới có trong đồ án. Họ sống với nhau, làm việc với nhau và thỉnh thoảng “ăn cắp” của nhau, cả nhóm như một toán biệt kích, chỉ nối với xã hội loài người - một ban chỉ huy nào đó – thông qua chiếc máy vô tuyến điện cũ kỹ, trong một cánh rừng đại ngàn cũng không tên, không rõ vị trí địa lý. Mục tiêu cuối cùng của con đường là đỉnh núi Hua Ca, với “ban chỉ huy” đó là điểm mút của tuyến đường trên bản đồ. Với ông toán trưởng là một nhiệm vụ chính trị phải đạt tới trước mùa mưa. Còn với bốn người kia?



Năm con người không tên, chỉ được gọi bằng những biệt danh - ông nhóm trưởng, thằng hộ pháp, thằng học giả, thằng cấp dưỡng và thằng tôi – (chú ý là chỉ có nhóm trưởng được gọi bằng “ông” mà thôi). Nhà tiểu thuyết Nhật Tuấn – tôi không ngần ngại gọi như thế vì đây thực sự là cuốn tiểu thuyết hay trong quá nhiều tiểu thuyết không hay gần hai mươi năm lại đây – đã rất thành công khi anh đóng vai người sáng thế, tạo ra từ những con chữ khô khan năm nhân vật có hình hài, có bản sắc, có dục vọng, có ngôn ngữ riêng để thể hiện cái dục vọng sống của mình. Thêm nữa, và đây là điểm đặc biệt đáng ghi nhận nhất, tất cả bọn họ tuy bị vất vào rừng đại ngàn vì một nhiệm vụ mà chính họ chỉ biết một cách đại khái qua khẩu hiệu “ đến đỉnh Hua Ca trước mùa mưa”, gần như bị cách ly khỏi gia đình, cơ quan, nói chung cái gọi là cuộc sống bình thường, họ vẫn ăm ắp nỗi niềm, ẩn ức như bất kỳ những con người nào trong cái thời họ sống.

Bi kịch mà tác giả trình diễn cho chúng ta suốt 300 trang sách là năm cuộc đời đáng lẽ ra được dùng vào nhiều việc hay ho khác ngoài cái việc trở thành khá vô duyên là “đến đỉnh Hua Ca trước mùa mưa”. Vì trách nhiệm công dân ư? Chưa chắc đã phải. Bởi lẽ, cuối cùng thì cái đỉnh Hua Ca ấy chỉ có trên bản đồ, trên cái tuyến do mấy anh kỹ sư hạng bét vô trách nhiệm vẽ ra, sau khi đến nơi, họ không thấy gì như được mô tả, căn dặn, mơ tưởng. Thế rồi, nhờ cái mánh láu cá của một nhân vật muốn kiếm chác là thằng học giả cơ hội, vừa cuỗm được chức trưởng nhóm, cái đỉnh Hua ca ấy mới hiện hữu. Nó hiện hữu không phải từ ước mơ lành mạnh mà là một mánh khoé lừa dối.

Năm cuộc đời đã bị méo mó, lệch lạc đi, không như cái “bản thiện” ai cũng từng có. Ông nhóm trưởng đi phát tuyến vì bất đắc dĩ, phải chuộc một tội lỗi thời đó tầy đình là ngủ và có con với một bà trưởng phòng ông yêu, bà ta đi đập đá còn ông lên rừng. Thằng hộ pháp chạy trốn một ông xã đội có súng vì cũng lỡ gian dâm với vợ ông ta. Thằng học giả thì tự ty phận “con nhà tư sản phá sản” nay nghèo hèn với cô người yêu giàu có, muốn lên rừng để kiếm một sự nghiệp mà y không hề biết đó là cái gì. Thằng cấp dưỡng được mẹ gửi gấm cho ông cậu là trưởng nhóm rồi quên bẵng như quên một đồ vật thất lạc. Cuối cùng, thằng tôi, người kể chuyện trong tiểu thuyết vốn là một trẻ mồ côi, đã qua trường học nghề và đương nhiên đi phát tuyến vì không thể làm việc gì khác.

Năm nhân vật đó đã không tự cứu được cuộc đời mình. Ông nhóm trưởng chết vì không chịu đựng nổi cuộc sống thiếu thốn, gian khổ. Thằng hộ pháp đã từng đào ngũ, cắp tiền của bạn làm lộ phí về làng dưới miền xuôi xa lắc tìm người đàn bà ngoại tình, nhưng y đã thất vọng vì chị va không thể có cách nào thoát khỏi phận tù chung thân của ông xã đội. Thằng cấp dưỡng chỉ có một ước mơ làm lại cái nhà cho mẹ rồi cũng tan thành mây khói vì tất cả tiền dành dụm được đã bị thằng học giả ăn cắp mất. Thằng tôi, đứa trẻ mồ cô, con của người đời, với cái triết lý “ dầu đến đâu bấc đến đó” có vẻ như bình ổn hơn cả. Nó không mất gì cũng không được gì và chắc chắn sau chuyến phát tuyến lên đỉnh Hua Ca, y lại như sên bò cột mỡ, làm lại từ đầu với hai bàn tay trắng trơn. Bù lại, chỉ còn một chút an ủi, một chút nhưng có thể tràn ngập cả cuộc đời, y tìm thấy nàng Sao, một sơn nữ hết lòng yêu y và chắc vẫn chờ y khi y trở lại.

Duy nhất có thằng học giả, một trí thức nửa vời, thích triết lý vặt, ốm yếu cả thể xác lẫn tinh thần nhưng tham vọng lại lớn lao là có vẻ “thành đạt”. Y đã có cái án “giết bố” trong lương tâm khi báo cho ban cải tạo tư sản số vàng giắt lưng phòng thân mà bố y chôn trong chậu cây cảnh. Sau khi bị cô búp bê người yêu đá một phát điếng người, y quyết tâm tìm đủ mọi thứ thủ đoạn vừa hèn hạ vừa giả dối, kể cả hút mủ máu vết thương cho ông nhóm trưởng để được lọt vào mắt xanh lãnh đạo, được ông ta cho thay thế mình. Có cái chức còm, y thành một kẻ khác hẳn. Cũng như trăm ngàn kẻ cơ hội khác, y bán mình cho sự dối trá, muốn bán cả anh em để làm vốn cho bản thân y. Pha cụp lạc nhất là y tự dối mình, lôi anh em trong nhóm thành đồng loã, lừa dối cả cái “ban chỉ huy” đang ở một nơi xa lắc đâu đó, tự xác định đã tới được cái mục tiêu chưa hề có là “đỉnh Hua Ca”. Xem ra pha lập thành tích này có vẻ trót lọt, kể cả bài diễn văn nước mắt cá sấu của y trước mộ ông nhóm trưởng, và tác giả hé một câu lững lờ “ mai sau, nếu có lúc nào đó nhắc tới ông toán trưởng, đằng sau cặp kính trắng rất có thể của một giáo sư viện trưởng, liệu nó còn giữ được những giọt nước mắt chân tình ấy không?” Người đọc không thể tin y sẽ tái bản được những giọt nước mắt ấy nhưng có thể tin rằng, một thằng người cơ hội đến mức đó, dám bịa ra cả một đỉnh núi để lấy thành tích, thì tương lai còn xa lắm, cao lắm như ta thấy rất nhiều kẻ thành đạt kiểu y nhãn tiền hôm nay.

Tuy nhiên, với cái nhìn nhân bản và thủ pháp mô tả rất mộc, thậm chí mộc mạc, Nhật Tuấn đã phủ khắp cuốn tiểu thuyết của mình một tinh thần nhân văn để người đọc và chính bản thân nhân vật có thể vịn vào đó mà tiếp tục sống, mà hy vọng vào tương lai. Làm điều này không dễ, nó giống như đãi từ những tảng đá xù xì góc cạnh của đời những giọt nước trong lành. Nhưng Nhật Tuấn đã làm được và làm khá thành công. Chính cái tinh thần nhân văn ấy làm cuốn sách thoát được màu sắc bi quan mà số phận các nhân vật tạo ra. Nhân vật nào cũng được tác giả cố gắng khai thác phần nhân bản ấy từ ông nhóm trưởng đến thằng học giả, hai mẩu người có vẻ “phi nhân” nhất trong cuốn sách. Cũng chính nhờ thế, mà hai mươi năm sau chúng ta vẫn có thể đọc lại Đi về nơi hoang dã một cách hào hứng, thú vị. Đó là cuốn sách ra đời đúng lúc (1988), một dự báo của lương tri trong giai đoạn bản lề của cuộc sống dân tộc.

Cái khó nhất của tiểu thuyết là tạo được hình hài, tâm trạng, tóm lại là cuộc sống của nhân vật. Sau đó, những nhân vật ấy có tiếp tục sống được với thời gian hay không nữa. Ngoại trừ một số triết lý vụn do tác giả nóng vội muốn ấn vào đầu độc giả do chưa tin họ có thể hiểu mình, nghệ thuật tiểu thuyết của Nhật Tuấn, ngôn ngữ của anh, của nhân vật có nhịp điệu ngắn gọn, khúc chiết nhưng lại rất mộc, rất có xương có thịt, có dáng dấp hiện đại như chính bản thân cuộc sống. Tôi tin nhân vật của ĐVNHD vẫn sống và lần in lại này sẽ không phải là lần cuối cùng.

Gần hai mươi năm trước, chúng ta đã từng có không ít tiểu thuyết vượt lên được cái mặt bằng buồn nản của thời trước Đổi Mới. Đi Về Nơi Hoang Dã cùng với những Nỗi Buồn Chiến Tranh ( Bảo Ninh), Những mảng đời đen trắng ( Nguyễn Quang Lập) Ngoài Khơi Miền Đất Hứa ( Nguyễn Quang Thân) và một số cuốn khác đã được người đọc trong nước hoan nghênh, tạo ra một bản hợp xướng triển vọng của một nền văn học đang khởi sắc ( thời đó mỗi cuốn đều in tới 5000 bản và đều bán hết nhanh chóng), sau đó một vài cuốn được các nhà làm sách Pháp, Mỹ và nhiều nước khác dịch và xuất bản, được độc giả nước ngoài nhận diện một nét đổi mới quan trọng của tiểu thuyết Việt Nam. Nhiều cuốn như Nỗi Buồn Chiến Tranh, Đi Về Nơi Hoang Dã và Ngoài Khơi Miền Đất Hứa chẳng hạn, chỉ còn trong danh mục nhưng không thể tìm thấy trong các siêu thị sách ở Pháp. Đó là những cuốn sách được coi là thành công của Tập hợp sách văn học Việt Nam của NXB Philipe Picquier cuối những năm 90.

Thế nhưng gần hai mươi năm nay Đi Về Nơi Hoang Dã cũng như những cuốn khác kể trên đã bị ném vào im lặng ở trong nước vì lý do gì chỉ có Trời mới hiểu. Mãi đến gần đây chúng mới được tái bản lại. Nhưng im lặng không phải là hư vô. Im lặng có sức mạnh của riêng nó. Những gì bị chìm đi hay bị nhấn chìm xuống đáy sông sâu thường còn lại lâu dài hơn vật trôi nổi. Và tôi tin rằng độc giả sẽ đón đọc một Nhật Tuấn tài hoa, tâm huyết với văn chương và con người đang trở lại với Đi Về Nơi Hoang Dã cũng như những tiểu thuyết xuất sắc khác của thời kỳ này. Chỉ với cuốn sách này thôi, tôi tin Nhật Tuấn xứng đáng là một tiểu thuyết gia thuộc số ít của nước ta, sẽ còn được đọc dài dài vì nghệ thuật và tính dự báo cũng như chất nhân bản sâu sắc của mình.


( Đọc tiểu thuyết Đi về nơi hoang dã của Nhật Tuấn – NXB Văn Học 2006)
Nguyễn Quang Thân