Nữ danh ca Thái Thanh, người được biết đến là “tiếng hát vượt thời gian”, đă qua đời tại Hoa Kỳ ngày thứ Ba 17/3/2020, nởi danh ca Thái Thanh thuộc một gia đ́nh gồm nhiều nghệ sĩ, ca nhạc sĩ lớn trong làng âm nhạc Việt Nam. Bà là mẹ của ca sĩ Ư Lan, em vợ của nhạc sĩ Phạm Duy, em gái của nhạc sĩ Phạm Đ́nh Chương.
Giọng hát nổi trôi theo mệnh nước
Sau khi tin danh ca Thái Thanh – giọng hát từ cơi Thiên Thai vừa qua đời tại Mỹ đă khiến nhiều người vô cùng thương tiếc. Nghệ sĩ Ánh Tuyết, người được coi là một trong những “truyền nhân” tự nguyện của nữ danh ca, đă chia sẻ về giọng hát huyền thoại mà chị đă nghe say mê từ lúc c̣n nhỏ.
Theo thông báo từ người thân gia đ́nh cố nhạc sĩ Phạm Duy, nữ danh ca Thái Thanh đă từ trần vào lúc 11h20 ngày 17/3 (giờ địa phương) tại hạt Orange, Nam California, hưởng thọ 86 tuổi.
Danh ca Thái Thanh tên thật là Phạm Thị Băng Thanh, sinh năm 1934, là giọng ca tiêu biểu nhất của tân nhạc Việt Nam. Là con nhà ṇi, cha bà là Phạm Đ́nh Phụng, có hai người vợ. Bà là con vợ sau với chị gái là ca sĩ Thái Hằng (Phạm Thị Quang Thái) và anh trai là nhạc sĩ Phạm Đ́nh Chương. Nhạc sĩ Phạm Duy là anh rể và con gái bà là nữ ca sĩ Ư Lan.
Danh ca Thái Thanh thời trẻ.
Bà đi hát từ năm 14 tuổi trong vùng kháng chiến, nổi tiếng cùng ban hợp ca Thăng Long của gia đ́nh, trước khi chính thức lấy nghệ danh Thái Thanh từ thập niên 1950. Thái Thanh không qua học một trường lớp nào, tự luyện thanh theo lối dân ca đồng bằng Bắc Bộ và các sách nhạc tiếng Pháp, sau này tạo ra một cách hát pha trộn Đông - Tây của riêng ḿnh.
Gia đ́nh Thái Thanh có nhiều người thành danh trong lĩnh vực âm nhạc, chị của bà là Phạm Thị Quang Thái cũng là ca sĩ nổi tiếng với nghệ danh Thái Hằng. Anh trai bà Phạm Đ́nh Chương là một nhạc sĩ lớn của tân nhạc Việt Nam và cũng là một ca sĩ với nghệ danh Hoài Bắc. Anh rể của Thái Thanh là nhạc sĩ Phạm Duy.
Thái Thanh và con gái - nữ ca sĩ Ư Lan.
Năm 1951, bà theo gia đ́nh Phạm Duy vào Sài G̣n lập nghiệp trong gánh hát Thăng Long, được nhạc sĩ Phạm Duy huấn luyện. Đây cũng là ban hợp ca nổi bật tại Sài G̣n trước 1975 với pḥng trà Đêm màu hồng.
Cho đến hiện tại, trong tất cả những danh ca, có lẽ Thái Thanh là người hát thành công nhất những ca khúc có làn điệu dân ca một cách t́nh nhất.
Những ca khúc tiêu biểu của Thái Thanh gồm: T́nh ca, T́nh hoài hương, Buồn tàn thu, Ḥn vọng phu, Hội trùng dương, Bài hương ca vô tận...
Tài sản âm nhạc vô giá
Nhớ về "giọng hát vượt thời gian", thần tượng một thời của ḿnh, ca sĩ Ánh Tuyết xúc động: "Sự ra đi của danh ca Thái Thanh để lại khoảng trống lớn trong làng tân nhạc thế hệ đầu tiên".
Thái Thanh và người chị Thái Hằng, vợ của nhạc sĩ Phạm Duy.
Theo Ánh Tuyết, Thái Thanh là một nghệ sĩ làm nghệ thuật đam mê, hết ḿnh và là một trong những người lớp trước để lại tài sản vô giá bằng giọng hát xuất sắc, thần sầu cho người yêu âm nhạc nói chung và lớp nghệ sĩ kế thừa nói riêng, để họ được học hỏi những kinh nghiệm của bà.
"Chúng ta không so sánh một ai v́ mỗi người nghệ sĩ lớn đều có nét riêng, để lại một đặc điểm nghệ thuật rất đặc sắc. Như Khánh Ly, Hà Thanh hay Thái Thanh… mỗi người đều để lại một tài sản nghệ thuật vô giá.
Khánh Ly, Lệ Thu và Thái Thanh thời trẻ.
Cô Thái Thanh để lại dấu ấn rất lớn không chỉ về giọng hát, mà c̣n về cách làm nghệ thuật, cách sống… tất cả đều hết sức đẳng cấp. Chính v́ thế, sự ra đi của bà hôm nay, dù là tất yếu do tuổi cao, sức yếu, nhưng là một điều vô cùng tiếc nuối cho nền âm nhạc", Ánh Tuyết chia sẻ.
Từ bé, nữ ca sĩ đă chịu ảnh hưởng từ bà Thái Thanh cũng như những nghệ sĩ đi trước. Và chị nhấn mạnh: "Chúng tôi, thế hệ đi sau được kế thừa những ǵ tuyệt vời nhất mà bà mang lại. V́ thế, tôi luôn cảm ơn những nghệ sĩ đi trước nói chung và cảm ơn bà nói riêng đă để lại một tài sản rất lớn bằng giọng hát của ḿnh, bằng tâm huyết làm nghệ thuật cho công chúng và cho nghệ sĩ lớp sau".
Ca sĩ Ư Lan (trái) cùng mẹ tŕnh diễn.
Nói về kỹ thuật hát của bậc tiền bối, Ánh Tuyết cho biết: "Ngày xưa, có những ca khúc gắn với Thái Thanh mà khi bà vừa cất lên, những ai mê cách hát, cách xử lư bài hát của bà th́ đều có thể dựng tóc gáy, nổi da gà, thấm thấu tim. Cách hát của bà rất đời, ăn nhau là chỗ đó, và bà xử lư bài hát cũng rất đời, cho người nghe thấm và cảm một cách rất cặn kẽ, sống động.
Chính v́ thế, theo ca sĩ Ánh Tuyết, lớp kế thừa tài sản âm nhạc của bà rất nhiều chứ không ít. Không phải là bắt chước cho giống chất giọng trời cho khó t́m thấy ở bà, mà chính là họ học kỹ thuật, cách cảm nhận bài hát của danh ca Thái Thanh và từ đó, họ khám phá những ǵ bản thân họ có mà chưa phát hiện ra. Nhờ tiếng hát của bà mà họ sàng lọc, và t́m ra điều ǵ ẩn chứa bên trong ḿnh.
Nói về giọng hát Thái Thanh, lúc sinh thời, nhạc sĩ Phạm Duy thừa nhận, khó có ai có thể hát ca khúc của ông mà hiểu sâu và thể hiện xuất sắc như bà. "Giọng hát Thái Thanh, một giọng hát diễm tuyệt: Tất cả hạnh phúc và khổ đau của kiếp người bị đày đọa trong chiến tranh và ḥa b́nh, trong vinh quang và khổ nhục, trong hy vọng và tuyệt vọng qua những bản nhạc khóc, cười, nổi, trôi theo mệnh nước", cố nhạc sĩ từng viết.
C̣n danh ca Khánh Ly coi Thái Thanh là diva duy nhất mà bà ngưỡng mộ khi tuyên bố: "Tôi luôn xem bà là ngọn hải đăng của ḿnh".
Riêng thiền sư Thích Nhất Hạnh lại có thể cảm nhận tính siêu thực của giọng hát lẫn âm thanh sống động khi Thái Thanh cất giọng: "Tôi thấy được hết những hạch tuyến nơi cổ họng, những tế bào, những bộ phận lớn nhỏ đă phụ họa với nhau để phát ra những âm thanh trong, ấm, thanh tao và diệu kỳ kia. Tôi chưa gặp Thái Thanh lần nào cả, Steve ạ. Hăy nghĩ rằng cô trẻ, đẹp và đằm thắm như giọng hát của cô, và chỉ giữ lại từng đó thôi. Nếu ta nghiêng ḿnh lệch đi một tư, b́nh diện với thời gian thay đổi, th́ cô Thái Thanh đă ở bên kia tự bao giờ rồi, ví dụ năm ngàn năm về trước hoặc năm ngàn năm về sau".
Vĩnh biệt Thái Thanh, giọng hát từ cơi Thiên Thai đi qua nhiều kiếp người!