Những 'xác sống' trong trại giam tù nhân IS

[florida80]

Thứ sáu, 25/10/2019,



"Điều gì sẽ xảy ra với chúng cháu? Có phải trẻ em sẽ được thả không?", cậu bé người Suriname trong trại giam IS của người Kurd ở Syria hỏi.

Cậu bé này nằm trong số những trẻ em bị giam tại hai căn phòng tối tăm gồm hơn 150 đứa trẻ trong độ tuổi 9-14 tới từ nhiều quốc gia. Cha mẹ đưa các em đến Syria, nhưng sau đó chết hoặc bị bắt. Sau nhiều tháng trong trại giam, lũ trẻ vẫn không biết thân nhân đang ở đâu và tương lai sẽ ra sao.

Ở tầng dưới, đông đảo tù nhân phủ kín một buồng giam. Nhiều người bị thương ở mắt, mất tay hoặc chân. Một số người khác gầy trơ xương vì bệnh tật. Hầu hết họ mặc trang phục màu cam, bộ đồ mà phiến quân Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng mặc cho tù nhân trước khi hành quyết.

Tình trạng khủng hoảng giam giữ ở đông bắc Syria là hệ quả của cuộc chiến chống IS. Sau khi nhóm phiến quân khủng bố bị đẩy lùi, đánh mất vùng lãnh thổ cuối cùng tại Syria hồi tháng 3, lực lượng dân quân người Kurd phải chịu trách nhiệm quản lý 11.000 người đàn ông, cùng hàng chục nghìn phụ nữ và trẻ em từng sống trong các thành trì của IS.

Nhiều người trong số họ là người nước ngoài, tới từ châu Âu, châu Á, châu Phi và các nước Arab. Hầu hết quốc gia đều từ chối đưa họ trở về quê hương bởi lo sợ họ mang tư tưởng cực đoan hoặc có thể tiến hành các cuộc tấn công.

Vì vậy, các chính phủ chọn cách để người Kurd giam giữ họ, dù lực lượng này không đủ nguồn lực để cung cấp không gian sống, thực phẩm và bảo vệ nhiều người đến vậy, cũng như không có khả năng điều tra họ hay giúp trẻ em được dạy dỗ và phục hồi. Với sự trợ giúp từ liên minh quốc tế do Mỹ dẫn đầu, dân quân người Kurd đã thiết lập hệ thống trại và cơ sở giam giữ.

Không khí hoang mang tại trại giam gia tăng sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump đột ngột rút quân khỏi khu vực đông bắc Syria, quyết định được cho là "bật đèn xanh" để Thổ Nhĩ Kỳ tấn công dân quân người Kurd, đồng minh quan trọng của Mỹ trong cuộc chiến chống IS tại Syria. Chiến dịch quân sự của Ankara làm suy yếu quyền kiểm soát của người Kurd trong khu vực, khiến số phận các tù nhân thêm vô định.

Trại giam ngày càng đông đúc do người Kurd phải đưa hàng trăm tù nhân từ khu vực gần biên giới đến các cơ sở cách xa vùng chiến sự. Những dân quân từng làm cai ngục cũng di chuyển tới tiền tuyến để chiến đấu với quân đội Thổ Nhĩ Kỳ, khiến các cơ sở lỏng lẻo hơn, khó kiểm soát sự nổi dậy của tù nhân hoặc cuộc tấn công của IS nhằm giải thoát đồng bọn.

"Chúng tôi chắc chắn 100% rằng nếu họ có cơ hội trốn thoát khỏi nhà tù, chúng tôi sẽ gặp nguy hiểm", Can Polat, phó quản ngục tại nhà tù gồm hơn 5.000 người đàn ông, cho biết. "Giam giữ những người này tại đây không chỉ gây nguy hiểm cho Syria mà còn với toàn thế giới".

Nhà tù nơi Polat làm việc là một viện công nghiệp được cải tạo, với 1/4 tù nhân là người Syria. Những người còn lại tới từ 29 quốc gia khác như Iraq, Libya, Ai Cập, Afghanistan, Hà Lan và Mỹ.

Cơ sở này mở cửa gần thời điểm IS bị đánh bại tại Syria, khiến số lượng tù nhân đông tới mức nhiều người phải mặc bộ đồ màu cam do liên minh Mỹ cung cấp để thay thế trang phục cũ của họ. Do IS thường bắt tù nhân mặc bộ đồ này trước khi hành quyết, nhiều người hoảng hốt khi được đưa trang phục mới bởi nghĩ rằng mình sắp bị giết.

Trang phục màu cam giờ đây tràn ngập nhà tù. Tại một phòng y tế lớn, những người đàn ông mang nẹp kim loại vì bị gãy xương nằm trên những tấm nệm mỏng. Vài người hốc hác tới mức xương gò má lộ ra, chân tay đều gầy gò. Khi một người kêu gọi cầu nguyện, nhiều tù nhân phải ngồi xuống bởi họ không đủ sức để đứng.

Các cai ngục người Kurd cho rằng hầu hết tù nhân trong trại giam từng là phiến quân và vẫn tuân theo hệ tư tưởng của IS. Tuy nhiên, bản thân các tù nhân không thừa nhận vai trò của họ trong tổ chức khủng bố khét tiếng nhất thế giới.

Một thợ máy tới từ Trinidad cam đoan chưa từng tham chiến bởi quá bận sửa xe. Một người Nga cao lớn kể rằng anh từng là đầu bếp ở một trường tiểu học. Trong hàng chục cuộc phỏng vấn của phóng viên NY Times, hầu như không có ai nhận mình là phiến quân. Họ đều muốn trở về quê hương hoặc hy vọng được ân xá vì đã từ bỏ IS.

"Một số người nói rằng họ từng là phiến quân và sẽ tiếp tục con đường đó, trong khi những người khác khẳng định họ đã bị lừa", Basil Karazoun, người thừa nhận từng gia nhập IS để được bảo vệ sau khi trốn khỏi quân đội Syria, cho hay.

Giống như hầu hết tù nhân khác, Karazoun lo sợ bị trao trả cho Tổng thống Syria Bashar al-Assad. Sau khi Trump tuyên bố rút quân khỏi Syria, người Kurd với nỗi lo bị Thổ Nhĩ Kỳ càn quét đã thống nhất một thỏa thuận với Damascus, cho phép chính phủ Syria đưa quân vào khu vực mà họ kiểm soát.

Abdelhamid al-Madioum, tù nhân trong một buồng giam gồm những người đàn ông hầu hết bị mất tay hoặc chân, tự nhận là người Mỹ từng sống gần thành phố Minneapolis, bang Minnesota. Madioum theo học ngành kỹ sư trước khi gia nhập IS tại Syria, nơi anh mong muốn được theo đuổi ngành y.

Tuy nhiên, vài tháng sau khi tới Syria, Madioum bị thương nặng trong một cuộc không kích và mất tay phải. Trong khoảng thời gian Madioum bị dân quân người Kurd bắt, vợ anh bị bắn chết và anh cũng mất liên lạc với hai con trai của mình. "Tôi đã phạm sai lầm. Tôi thừa nhận điều đó 1.000 lần", Madioum nói.





Những đứa trẻ trong một buồng giam ở nhà tù của người Kurd tại đông bắc Syria. Ảnh: NY Times.


Hiện chưa rõ lý do một số trẻ vị thành niên bị đưa vào tù. Buồng giam của các em đông đúc và chật chội, không có khoảng trống giữa các tấm nệm và chăn. Khi cai ngục mở ô cửa nhỏ trên cánh cửa buồng giam, lũ trẻ chen chúc xung quanh để nhìn ra ngoài.

Theo phó quản ngục Polat, chính quyền nhận ra nhiều dấu hiệu cho thấy những đứa trẻ này đã được đào tạo về hệ tư tưởng để trở thành phiến quân khủng bố trong tương lai. Kế hoạch chuyển những tù nhân nhỏ tuổi nhất tới các trung tâm phục hồi bị trì hoãn do chiến dịch tấn công của Thổ Nhĩ Kỳ và thiếu hỗ trợ từ quốc tế.

Nhà tù của người Kurd không đáp ứng hầu hết tiêu chuẩn của Liên Hợp Quốc về công lý cho thanh thiếu niên, trong đó quy định cần ưu tiên sự an toàn của trẻ em. Ngay cả khi chúng bị nghi ngờ phạm tội thì giam giữ cũng chỉ nên áp dụng như "biện pháp cuối cùng" và thời gian giam cần ngắn nhất có thể trong khi chờ xem xét. Tuy nhiên, lực lượng người Kurd ở Syria không chịu trách nhiệm xét xử người nước ngoài.

Liên Hợp Quốc còn cho rằng những trẻ vị thành niên bị giam nên nhận được "tất cả hỗ trợ cá nhân cần thiết", bao gồm giáo dục, y tế và tư vấn. Tuy nhiên, các cậu bé trong nhà tù nói rằng chúng hầu như không được hưởng dịch vụ nào.

Một trong hai buồng giam trẻ em tại nhà tù có 86 trẻ vị thành niên từ Syria, Iraq, Mauritius, Nga và vài nước khác. Phòng còn lại chứa 67 thanh thiếu niên. Khi được hỏi cha mẹ đang ở đâu, một cậu bé 9 tuổi người Nga nhún vai: "Họ đã bị giết".

"Tình hình ở đây khá tồi tệ, nên họ có thể khẩn trương và ra quyết định hay không?", một cậu bé 16 tuổi tới từ Mauritius nói. "Mọi người có thể phát điên sau vài tháng như thế này mà không biết chuyện gì đang xảy ra. Các tù nhân có thể bị kết luận là khủng bố, nhưng họ vẫn là con người".