Các công ty nước ngoài hoạt động tại Trung Quốc đang phải đối mặt với nhiều khiếu kiện về sở hữu trí tuệ.
Năm ngoái, ở Trung Quốc số hồ sơ kiện các công ty nước ngoài về vi phạm sở hữu trí tuệ đă đến mức nhiều gấp ba lần so với năm 2016.
Suổt thời gian dài Trung Quốc đă phải hứng chỉ trích của cộng đồng quốc tế v́ sự bất cập trong việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.
Tuy nhiên, giờ đây đất nước ngày càng thường xuyên trở thành động lực khai sinh những thành tựu trí tuệ của chính ḿnh.
Những khiếu kiện cơ bản gắn với cái ǵ?
Chẳng hạn, năm ngoái, có tổng cộng 28.528 đơn kiện về vi phạm quyền sở hữu trí tuệ được tŕnh lên các ṭa án sơ thẩm của Trung Quốc. Như vậy là nhiều hơn 1/3 so với một năm trước đó. Phần lớn các khiếu kiện gắn với sự vi phạm về bản quyền, thương hiệu cũng như bằng sáng chế bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Theo thông báo của Nikkei Asia, công ty Nhật Bản Mujirushi Ryohin vẫn đang phải bận tâm phân giải với phía Trung Quốc trong hơn chục vụ kiện về quyền sở hữu trí tuệ.
Các công ty Trung Quốc bắt đầu khởi kiện các nhà sản xuất tầm cỡ của thế giới. Ví dụ, Apple đang phải tham gia vụ kiện kéo dài với một công ty trí tuệ nhân tạo nhỏ của Trung Quốc là Xiao-i. Công ty «nhóc con» này đă đệ đơn kiện «người khổng lồ» Apple trị giá 1,4 tỷ USD v́ cho rằng trợ lư giọng nói Siri trong các thiết bị của tập đoàn Mỹ đă sử dụng bất hợp pháp công nghệ mà Xiao-i phát minh.
Cỗ máy photocopy khủng
Suốt trong mấy thập kỷ, Trung Quốc «dính chặt» h́nh mẫu tai tiếng là một «cỗ máy photocopy khổng lồ». Bởi công nghệ của riêng Trung Quốc c̣n ít ỏi, mà luật pháp bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ cũng chưa phát triển, nhiều người «táo bạo» ở nước này không hề thấy lương tâm cắn rứt khi cứ sao chép các sản phẩm và thương hiệu nước ngoài một cách «vô tư».
Chuyện ở đây nói về quần áo «nhái», rồi đồ điện tử, ô tô… - nói cách khác th́ trong gần như toàn bộ phạm vi các sản phẩm hàng hiệu, đều có thể bắt gặp hàng giả của Trung Quốc.
Qua thời gian, t́nh h́nh có sự thay đổi. Trước hết, Trung Quốc bắt đầu tự sáng chế công nghệ và trong những năm gần đây, đất nước này đă vươn lên vị thế dẫn đầu thế giới về số lượng bằng phát minh.
Ví dụ, năm 2020, Trung Quốc đă nộp 69.000 hồ sơ trong khuôn khổ Hiệp ước về Hợp tác Sáng chế, nhiều hơn bất kỳ nước nào khác. Trong xếp hạng Chỉ số Đổi mới Toàn cầu do Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (World Intellectual Property Organization – WIPO) xác lập, CHND Trung Hoa đứng thứ 14 trong số 131 nước, hơn Nhật Bản hai bậc.
Trung Quốc đang trở thành cầu thủ đóng vai tṛ quan trọng hơn trong hệ thống đổi mới toàn cầu và đă vượt mặt hàng loạt nước phát triển về kỹ thuật số then chốt. Chẳng hạn, về 5G, Trung Quốc sở hữu số lượng bằng sáng chế lớn nhất. Tỷ trọng nền kinh tế kỹ thuật số trong GDP của CHND Trung Hoa là 36% và chiếm hơn 2/3 tổng mức tăng trưởng GDP.
Năm trước, chính quyền CHND Trung Hoa bắt đầu coi dữ liệu như là một yếu tố sản xuất mới song hành với lao động truyền thống, đất đai và vốn tư bản, cần tạo ra các cơ chế hiệu quả để bảo vệ và quản lư yếu tố đó.
Thực hiện nhiều công việc theo hướng này
Trung Quốc đă tăng cường đáng kể luật pháp trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ. Năm 2019, đă xét lại Luật về Thương hiệu, cụ thể là cấm đăng kư hồ sơ hư cấu cho thương hiệu mà sau đó công ty không định sử dụng thực sự. Luật về Cạnh tranh không lành mạnh đă quy kết trách nhiệm pháp lư đối với những cá nhân thúc đẩy hoặc dung túng cho việc làm ṛ rỉ bí mật thương mại. Luật về Bản quyền được hiệu chỉnh vào năm 2020 đă nâng mức bồi thường thiệt hại tối đa lên gấp chục lần.
Như vậy, khung pháp lư đă được cải thiện trong những năm gần đây hiện đang tạo điều kiện để Trung Quốc bảo vệ quyền của ḿnh tốt hơn.
Khi hoạt động của các công ty Trung Quốc đạt đến quy mô tương đương với những «gă khổng lồ» công nghệ lớn của thế giới, họ cần có hỗ trợ pháp lư để bảo vệ khoản có tài sản của ḿnh, trong đó có tài sản trí tuệ.
Đồng thời, hệ thống luật pháp Trung Quốc, theo thông lệ, vẫn có ưu ái tạo điều kiện cho các công ty của nước nhà. Ṭa án Trung Quốc theo yêu cầu của một trong các bên sẽ áp dụng biện pháp tạm thời, cấm nộp hồ sơ kiện tương tự ở cơ quan tài phán khác (anti-suit injunction).
Trong Kế hoạch 5 năm mới quy định rằng Trung Quốc cần duy tŕ tỷ trọng sản xuất công nghiệp trong GDP ở mức ổn định. Và thậm chí nâng cao lợi thế cạnh tranh của nó. Trong bối cảnh quan hệ xấu đi với các nước phương Tây, vốn trong nhiều năm vẫn là nguồn cung cấp công nghệ quan trọng cho Trung Quốc, Bắc Kinh đă nhận thức được rằng phải dựa vào sức mạnh của chính ḿnh, đạt độc lập về công nghệ và sản xuất công nghiệp.
Nhiều chương tŕnh mục tiêu phục vụ sự phát triển của Trung Quốc, bao gồm chương tŕnh «Sản xuất tại Trung Quốc – 2025», «Tiêu chuẩn Trung Quốc – 2035» hướng tới tăng cường tiềm năng đổi mới sáng tạo ứng nghiệm và sản xuất của đất nước. Như thực tiễn cho thấy, càng tiến sâu trong chuỗi giá trị toàn cầu, th́ càng có nhiều nước muốn ḱm hăm sự phát triển của Trung Quốc, hoặc tối thiểu là xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của nước này.
Nhưng tṛ chơi cũng đáng giá. Những năm gần đây, trong môi trường kinh doanh Trung Quốc xuất hiện câu ngạn ngữ mới thậm chí c̣n trở thành trào lưu mốt: công ty cấp III sản xuất sản phẩm, công ty cấp II sáng chế công nghệ c̣n các công ty cấp I đặt ra tiêu chí chuẩn mực.