MOSCOW, Nga
Hàng ngàn người đă tụ họp tại một khu phố ngoại ô Moscow hôm nay thứ Sáu, 1 tháng Ba, trong đó có vài người đem bông hoa tiển biệt và hô vang,
"Hăy nói KHÔNG với chiến tranh!", trong lúc họ nhướng mắt theo dơi buổi tang lễ đưa tiễn ông Alexei A. Navalny. Giọt nước tràn ly đă biến những giây phút cuối cùng của nhân vật đứng đầu phe đối lập trở thành một buổi tuần hành thể hiện ra sự bất đồng chính kiến và gây ra sự chú ư lớn ở Nga vào thời điểm mà công chúng đang bị đàn áp dữ dội, theo tin phóng sự do
The New York Times ghi nhận được.
Buổi tang lễ diễn ra trong sự theo dơi thật nghiêm ngặt của giới cầm quyền Nga, vốn đă từng cho bắt giữ hàng trăm người đến đặt ṿng hoa tại các khu tưởng niệm từ lúc ông Navalny đă qua đời. Cảnh sát chống bạo động hiện diện dày đặc chung quanh khu nhà thờ, nơi mà cuộc tang lễ đă diễn ra ngay sau 2 giờ chiều theo giờ địa phương, nhưng không có sự ghi nhận nào về các vụ bắt bớ trên b́nh diện rộng tính cho đến đầu giờ chiều.
Sau nghi lễ đưa thi hài về chôn cất ở nghĩa trang, quan tài của ông Navalny được đặt kế bên ngôi mộ vừa mới đào dành cho ông. Đoạn phim phát trực tiếp cho thấy thân nhân trong gia đ́nh ông và theo sau đó là những người đưa tang khác hôn tiễn biệt ông Navalny lần cuối. Tiếp theo, khuôn mặt Navalny đă được phủ một tấm vải trắng và quan tài được hạ huyệt kèm theo ca khúc
"My Way" của Frank Sinatra và bản nhạc cuối cùng được xướng lên là bài hát trong phim
"Terminator 2", vốn được ông Navalny xem là
"tựa phim hay nhất trên cơi đời".
Hàng ngàn người kéo đến tiễn đưa nhân vật đứng đầu phe đối lập Alexei Navalny về nơi an nghỉ cuối cùng tại nghĩa trang Borisovo ở Moscow hôm 1 Tháng Ba, 2024. (H́nh: OLGA MALTSEVA/AFP/Getty Images)
Công chúng đă tung hô họ của ông Navalny trước đó khi quan tài của ông được đưa vào Nhà Thờ Biểu Tượng Đức Mẹ Thiên Chúa Xoa Dịu Nỗi U Sầu, một giáo đường Chính Thống Nga tọa lạc ở phía Nam Moscow. H́nh ảnh trên mạng xă hội cho thấy những người tham dự đang đứng xếp hàng, c̣n có máy quay an ninh mà các phương tiện truyền thông địa phương đưa tin vừa được trang bị cùng các bảng báo cấm người đến đưa tang không được chụp h́nh hay quay phim trong nhà thờ.
Một tấm h́nh chụp bên trong nhà thờ và đăng trên kênh YouTube của ông Navalny cho thấy ông nằm trong quan tài được mở nắp, dáng vẻ yên nghỉ với những bông hoa đỏ thắm và trắng ngời ở trên thi hài. Song thân ông Navalny cầm đèn cầy thắp sáng, c̣n người vợ góa của ông, bà Yulia Navalnaya, cho biết sẽ tiếp tục các sứ mạng chính trị của ông, và chăm sóc các con ông, Daria và Zakhar, vốn không sống ở Nga, và dường như cũng không có mặt trong tang lễ này.
H́nh chụp từ Youtube của nhóm ủng hộ ông Navalny cho thấy thi hài ông trong quan tài trong Nhà Thờ Biểu Tượng Đức Mẹ Thiên Chúa Xoa Dịu Nỗi U Sầu, một giáo đường Chính Thống Nga ở phía Nam Moscow trong buổi tang lễ ngày 1 tháng Ba, 2024 (H́nh: Aleksei Navalny YouTube)
Khi tang lễ sắp trôi qua, bà Navalnaya viết một bài đăng trên mạng xă hội X, (từng là Twitter), dành tặng cho chồng ḿnh.
"Lyosha, cảm ơn anh v́ 26 năm hạnh phúc viên măn", bà viết, sử dụng biệt danh của Navalny. "
Đúng vậy, kể cả trong ba năm hạnh phúc vừa qua", bà nói, khi ám chỉ khoảng thời gian ông Navalny bị cầm tù.
"Em chẳng biết phải sống như thế nào nếu thiếu vắng anh, nhưng em sẽ cố gắng làm cho anh mỉm cười khi nhớ về em trên thiên đàng và luôn tự hào về em".
Ở bên ngoài nhà thờ, công chúng hô vang
"Cám ơn Alexei", và
"T́nh yêu sẽ chiến thắng nỗi sợ hăi", băng thu h́nh từ tang lễ cho thấy. Khi những người đưa tang tiến về phía nghĩa trang, họ cất lời trong nước mắt,
"Nước Nga sẽ tự do!" Một quan sát viên, là phóng viên Elena Milashina của
Novaya Gazeta, cho biết trong một bài viết trên
Facebook rằng, bà tin "
có hàng chục ngàn người đă có mặt". Nhưng không có cách nào để kiểm chứng về con số đó.
Khoảng 3 giờ 15 chiều, đoạn phim cho thấy công chúng bỏ hoa xuống đường khi đoàn xe tang bắt đầu rời nhà thờ để chạy đến nghĩa trang.
Gần 270,000 người theo dơi buổi phát trực tiếp tang lễ do các nhân vật thân tín của ông Navalny tổ chức, ngoài ra c̣n có khoảng 150,000 người xem đài truyền h́nh độc lập
TV Rain đưa tin trên YouTube, theo số liệu do YouTube cung cấp.
Nhóm của ông Navalny cáo buộc nhà cầm quyền đang cố gắng ngăn cản người dân cho lan truyền h́nh ảnh và các đoạn phim ghi lại buổi tang lễ này. Mikhail Klimaryov, giám đốc một tổ chức tranh đấu cho tự do internet của Nga, Hiệp Hội Bảo Vệ Internet, cho biết các số liệu của nhóm ông cho thấy dịch vụ điện thoại di động trong khu vực tang lễ bị giảm xuống chỉ c̣n băng thông 3G, chậm hơn và mô tả đây là
"hành động cố ư làm cho mạng điện thoại bị ngừng hoạt động".
Các chính trị gia đối lập gồm có Boris Nadezhdin, người từng t́m cách ra tranh cử với Tổng thống Vladimir V. Putin trong cuộc bầu cử sẽ diển ra trong tháng này trên cương lĩnh phản chiến, và Evgeny Roizman thuộc thành phố Yekaterinburg cũng có mặt tham dự, qua các đoạn phim ghi h́nh của tang lễ cho thấy. Đại sứ Hoa Kỳ tại Nga, bà Lynne M. Tracy, cũng thấy có xuất hiện trong các băng ghi h́nh quay địa điểm ở bên ngoài nhà thờ.
Hàng ngàn người đến tiễn đưa ông Alexei Navalny tại nghĩa trang Borisovo ở Moscow cho dù hàng rào cảnh sát Nga rất dày đặc ngày 1 tháng Ba, 2024 (H́nh: STRINGER/AFP/Getty Images)
Một số người cũng đă lặn lội từ xa đến dự tang lễ. Anastasia, 19 tuổi, bay từ Novosibirsk, cách Moscow 2,800 dặm (4,506 km), để có mặt.
Ở Nga, việc trao tặng người c̣n sống với số lượng hoa có số chẵn trong một bó hoa được coi là xui xẻo, những bông hoa này chỉ dành cho đám tang. Nhưng cô Anastasia nói rằng, nhiều người đưa tang đă cầm theo những bó hoa có số lẻ,
"v́ với họ, ông Navalny là người bất tử".
Tang lễ đă không được các hăng thông tấn nhà nước như
RIA Novosti hay
TASS nhắc đến trong số những bản tin tức hàng đầu.
Tang lễ tiễn đưa ông Navalny được tổ chức trong thời kỳ có sự đàn áp dữ dội, và chưa đầy ba tuần trước khi ông Putin t́m kiếm thêm một nhiệm kỳ sáu năm nữa trong cuộc bầu cử dự trù sẽ diễn ra giữa tháng Ba này.
Ít nhất đă có 400 người bị bắt giam từ lúc ông Navalny tạ thế, theo cơ quan theo dơi nhân quyền
OVD-Info, trong đó có một số người chỉ đơn giản là đến đặt ṿng hoa tưởng nhớ ở các đài tưởng niệm của ông trên khắp nước Nga. Một vị linh mục t́m cách tổ chức lễ cầu nguyện cho ông Navalny tại St. Petersburg cũng bị bắt bớ khi đang rời khỏi nhà.
Vài giờ trước lúc dự kiến diễn ra tang lễ, gia đ́nh ông Navalny vẫn chưa nhận được thi thể của ông từ nhà xác ở Moscow, một phát ngôn viên cho biết. Nhưng vào giờ chót th́ thi thể đă được bàn giao lúc khoảng 12 giờ 30 trưa giờ địa phương, bà nói.
Các nhân vật thân tín của Navalny mô tả các khó khăn trong việc thuyết phục một nhà thờ, nghĩa trang và thậm chí cả xe tang tham gia việc chôn cất, v́ chính quyền muốn ra tay ngăn cản tang lễ của ông Navalny do lo ngại nó sẽ trở thành điểm nóng cho những nhân vật bất đồng chính kiến khác có thể mượn cớ lên tiếng phát biểu chống đối ông Putin.
Hôm qua thứ Năm, các thân hửu của ông Navalny, được 47 tuổi khi qua đời, mô tả áp lực xảy ra cho cho tất cả những nơi điều hành xe tang, rằng một số người đồng ư đưa thi thể ông Navalny từ nhà thờ đến nghĩa trang, nhưng đă rút lui vào phút chót, với lư do bị những kẻ nặc danh đe dọa. Nhóm của ông và vợ ông đổ lỗi cho Điện Kremlin và thị trưởng Moscow, Sergei Sobyanin.
Trong khi ông Navalny phản đối quân Nga xâm lược Ukraine th́ nhà thờ nơi tổ chức tang lễ cho ông lại cho thấy có sự ủng hộ trước điều này. Những tấm h́nh đăng trên trang mạng xă hội VK hôm thứ Hai cho thấy các linh mục đứng trước nhà thờ với một chiếc xe Lada được mua cho những người lính tham gia vào cái mà ông Putin gọi là
"Chiến Dịch Quân Sự Đặc Biệt".
Điện Kremlin bác bỏ các cáo buộc của gia đ́nh Navalny về sự dính líu của họ và ông Putin cũng chưa có b́nh luận công khai về cái chết của ông này. Nhưng lănh tụ Nga ra lệnh thăng chức cho phó giám đốc Cục Nhà Tù Liên Bang Nga, Valery Boyariev, chỉ vỏn vẹn ba ngày sau cái chết của ông Navalny.