|
8/9
Khi Bắc Kinh đang chuyển từ dè dặt sang giận dữ, thì Washington đang từ trạng thái khinh thường chuyển sang dè dặt.
Chuyến thăm lịch sử của bà Chủ tịch Hạ Viện Hoa Kỳ, Nancy Pelosi, đến Đài Loan hôm thứ Tư chắc chắn đã gây ra phản ứng gay gắt từ Trung Quốc. Quân đội Trung Quốc đã tiến hành một loạt các cuộc tập trận xung quanh hòn đảo nhằm phong tỏa một phần eo biển Đài Loan.
Ngoài ra, Bắc Kinh đã công bố các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với Đài Loan, ảnh hưởng đến các mặt hàng từ bánh dứa đến cam; Bắc Kinh cũng hủy bỏ các cuộc đối thoại giữa các nhà lãnh đạo của quân đội Trung Quốc và Hoa Kỳ và đình chỉ các cuộc đàm phán chung Trung-Mỹ về biến đổi khí hậu.
Căng thẳng ở eo biển Đài Loan đã đưa thế giới vào thế khó. Các ngoại trưởng G7 tuần trước đã kêu gọi Trung Quốc “giải quyết những khác biệt xuyên eo biển bằng các biện pháp hòa bình”. Tuy nhiên, cũng đã có nhiều chỉ trích đối với bà Pelosi. Ví dụ, trên tờ New York Times, Thomas Friedman mô tả chuyến thăm của bà Pelosi là “hoàn toàn liều lĩnh, nguy hiểm và vô trách nhiệm“. Ông cho rằng, không nên để chuyến thăm diễn ra vào thời điểm của ngày 1 tháng 8 là ngày lễ kỷ niệm thành lập quân đội Trung Quốc.
Hơn nữa, chuyến thăm diễn ra ngay trước hội nghị quan trọng của giới tinh hoa Đảng Cộng sản Trung Quốc, nơi đưa ra các quyết định chính sách lớn – và đại hội lần thứ 20 của ĐCSTQ, nơi Chủ tịch Tập Cận Bình đang theo đuổi nhiệm kỳ thứ ba. Do đó, thời điểm khiến chuyến thăm của bà Pelosi có tính khiêu khích cao. Ông Tập Cận Bình khó có thể để mất mặt trước người Mỹ ở thời điểm quan trọng này.
Hàm ý của những lời chỉ trích này của Thomas Friedman là căng thẳng hiện tại có thể sẽ lan tỏa sau một vài tháng. Một khi Bắc Kinh cảm thấy rằng họ đã khiển trách Pelosi và trừng phạt Đài Bắc tương đối đầy đủ, làm hài lòng giới tinh hoa chính trị trong đảng Cộng sản trung Quốc thì căng thẳng có thể giảm bớt.
Nhưng, theo tôi, tình hình dường như không có vẻ lạc quan như vậy. Chuyến thăm của bà Pelosi chỉ đơn thuần là một sự kích hoạt một cuộc khủng hoảng, mức độ lớn hay nhỏ là tùy vào phản ứng của trung Quốc, cuộc khủng hoảng phản ảnh những vấn đề sâu sắc hơn trong quan hệ Trung-Mỹ. Và một điều mà tôi tin chắc chắn rằng, nếu cuộc khủng hoảng này không được giải quyết đến nơi đến chốn hay một bên không kiềm chế đúng mức, chắc chắn sẽ xảy ra thêm bất ổn ở eo biển Đài Loan và có thể dẫn đến xung đột giữa các cường quốc.
Trong vài năm qua, các nhà hoạch định chính sách, các nhà lãnh đạo dư luận và công chúng ở Trung Quốc ngày càng so sánh Mỹ như một “con hổ giấy” trước một con Rồng thật vừa tỉnh giấc.
Giới tinh hoa chính trị Trung Quốc cho rằng, Mỹ muốn bảo vệ quyền bá chủ của mình, và họ không thể chấp nhận sự trỗi dậy của Trung Quốc; thực sự là kể từ thời chính quyền Trump, Washington đã bắt đầu đào thải “nguyên tắc một Trung Quốc” một cách có hệ thống với ý định sử dụng Đài Loan như một con tốt để kiềm chế Trung Quốc. Nhưng về mặt quyết tâm và thực lực, Washington bị cho là thiếu quyết tâm và khả năng.
Nước Mỹ dù là một cường quốc đứng đầu thế giới nhưng nước Mỹ lại bị cản trở bởi những mâu thuẫn nội bộ, từ phân cực đảng phái đến căng thẳng chủng tộc trong khi 1,4 tỷ công dân Trung Quốc đoàn kết để theo đuổi “giấc mơ Trung Hoa”, sự mất ổn định chính trị và xã hội trong nước, nhất là đảng phái phân cực trầm trọng đã kiềm chân trói tay chính phủ và quân đội Mỹ, họ không còn thả sức tung hoành ngang dọc, có lẽ người Trung Quốc hiểu được câu “Tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ” của Khổng Tử để hiểu về người Mỹ, nước Mỹ như hiểu chính họ trong lòng bàn tay, họ biết nước Mỹ không có sự đoàn kết một lòng quân và dân, giữa chính phủ và quốc hội thì nước Mỹ xem như đã mất đi phân nửa sức mạnh, trong lúc Trung Quốc, dù về mặt quân sự, yếu hơn Mỹ một bực nhưng bù lại họ có lợi thế sân nhà và sự đoàn kết.
Có thực là quân đội Mỹ chỉ là “con Hổ giấy” không hơn không kém? Chưa đụng trận thì không ai dám nói trước là “con Hổ giấy” có thể làm được gì “con Rồng giấy”.
Nói đi thì cũng nghĩ lại, nếu bà Pelosi quyết định hủy chuyến đi tới Đài Loan sau sự phản đối của Bắc Kinh, thì Trung Quốc có lẽ đã tung ra một chiến dịch tuyên truyền chế nhạo tuyên bố của Washington rằng cam kết của Mỹ là “vững chắc” với Đài Loan không còn đáng tin.
Tuy nhiên, nếu Mỹ cố gắng phát tín hiệu về quyết tâm và khả năng của mình, Bắc Kinh lại muốn xem đây là bằng chứng của sự thù địch.
Washington như đang bị kẹt giữa hai lằn đạn. Nếu Mỹ cố gắng trấn an Trung Quốc, điều đó có nguy cơ giống như sự xoa dịu. Nhưng nếu Mỹ báo hiệu ý định bảo vệ trật tự quốc tế tự do ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, điều đó có thể gây ra tình thế tiến thoái lưỡng nan về an ninh không thể kiểm soát.
Trong bối cảnh khó đoán này, ai có thể tin tưởng rằng Bắc Kinh sẽ không gây căng thẳng lớn hơn vào một thời điểm nào đó sau này ngay cả khi không có quan chức cao cấp nào khác của Mỹ đến thăm Đài Loan?
Bắc Kinh sẽ phản ứng như thế nào khi Mỹ bán cho Đài Loan các hệ thống vũ khí tấn công tương đương với những hệ thống được cung cấp gần đây cho Ukraine?
Việc dư luận, truyền thông thế giới tập trung quá nhiều vào chuyến thăm của bà Pelosi khiến giới chuyên gia quân sự bị phân tâm khỏi những vấn đề sâu xa hơn đang ảnh hưởng đến quan hệ Trung-Mỹ.
Bắc Kinh thường phản ứng thận trọng trước đây qua những lần Mỹ bán vũ khí cho Đài Loan hay lúc Mỹ điều những chiến hạm đi tuần tra ngang eo biển Đài Loan, nhưng trong hoàn cảnh hiện tại một quân đội Trung Quốc với vũ khí công nghệ tối tân không thua gì Mỹ, số lượng tàu chiến có phẩn nhỉnh hơn và lợi thế sân nhà, dường như Trung Quốc không còn cảm thấy cần phải thận trọng, e dè trước một “con Hổ giấy” theo cách nói của giới tinh hoa chính trị Trung Quốc và cảm thấy cần một lần ra oai để chứng tỏ sức mạnh của họ không phải là một “con Rồng giấy”.
Tóm lại, dù Trung Quốc đang có nhiều lợi thế hơn Mỹ, nhưng nếu Bắc Kinh không biết kiềm chế, cho rằng Mỹ thiếu ý chí trong việc bảo vệ trật tự quốc tế tự do ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Việc giễu cợt một cường quốc thực sự trước quyết tâm của Mỹ không chỉ là hành động sỉ nhục và xúc phạm mà còn có thể phản tác dụng.
Ngay cả khi Mỹ thiếu quyết tâm, việc chế nhạo nước này chỉ nhằm thúc đẩy tình cảm chống Trung Quốc trong lòng nước Mỹ mạnh hơn và buộc Washington phải cứng rắn lập trường và ra tay.
Khi Bắc Kinh ngày càng tỏ ra cứng rắn và hung hăng hơn, Washington lại đang cho thấy sự uyển chuyển, ôn hòa nhằm làm giảm căng thẳng.
Hôm thứ Năm, chính quyền Biden đã trì hoãn một vụ thử hỏa tiễn đạn đạo xuyên lục địa đã được lên kế hoạch từ lâu nhằm làm giảm căng thẳng với Trung Quốc. Điều đó được đánh giá là đúng, ít nhất là trong thời điểm này.
Nhưng Mỹ không nên ngừng bày tỏ sự ủng hộ đối với Đài Loan. Ngược lại, nước này nên thực hiện các bước để báo hiệu cam kết của mình với Đài Loan bằng cách làm sâu sắc hơn các mối quan hệ kinh tế và thương mại song phương. Giảm căng thẳng thì tốt nhưng nếu quá nhún nhường sẽ bị đánh giá là nhu nhược, hèn yếu, “con Rồng giấy” có thể trở thành “con Rồng sắt” và sẵn sàng đương đầu với “con Hổ giấy” không khoan nhượng.
Người Mỹ cần nhìn nhận một thực tế phũ phàng, rằng Trung Quốc bây giờ khác rất nhiều với một Trung Quốc cách đây 30 năm, đó là sự thật.
|
|
