Nhà Trắng xác nhận Mỹ đang thảo luận với Ba Lan khả năng Warsaw cung cấp chiến đấu cơ cho Ukraine, cũng như tham khảo ư kiến đồng minh khác.
Người phát ngôn Nhà Trắng hôm 5/3 cho biết theo các cuộc thảo luận với Ba Lan, Mỹ đang xác định "những khả năng mà chúng tôi có thể cung cấp để bù đắp cho Ba Lan nếu nước này quyết định chuyển máy bay cho Ukraine", song không nêu chi tiết những phương án bù đắp nào đang được xem xét.
Theo người phát ngôn Nhà Trắng, việc gửi máy bay chiến đấu đến Ukraine là "quyết định mang tính chủ quyền đối với bất kỳ quốc gia nào" và lưu ư có rất nhiều công việc hậu cần thực hiện, bao gồm cả cách máy bay được chuyển từ Ba Lan đến Ukraine.
Hai nghị sĩ tham gia cuộc họp trực tuyến giữa Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky với các thượng nghị sĩ Mỹ hôm 5/3 cho biết lănh đạo Ukraine nói rằng Ba Lan đă báo hiệu chuẩn bị gửi tiêm kích MiG nhưng "đang chờ Mỹ đồng ư".
Ba Lan đang vận hành 28 tiêm kích MiG-29, nhiều nhất trong khối NATO, gồm 23 chiến đấu cơ một chỗ ngồi và biến thể huấn luyện MiG-29UB hai chỗ ngồi. Đây là tiêm kích hạng nhẹ thế hệ 4 được Liên Xô phát triển vào thập niên 1970 và biên chế năm 1982.
Tiêm kích MiG-29 có tốc độ tối đa 2.400 km/h, trần bay 18 km và tầm bay 1.430 km. Ḍng MiG-29 cơ bản được trang bị một pháo GSh-30-1 cỡ ṇng 30 mm, 7 giá treo vũ khí và thùng dầu phụ, mang được tối đa 3,5 tấn vũ khí gồm tên lửa đối không R-27 và R-73, cũng như nhiều loại bom và rocket.
Các máy bay MiG-29 Ba Lan đă trải qua nhiều đợt nâng cấp để bảo đảm khả năng hoạt động đến năm 2025, trong khi vai tṛ tác chiến chủ lực hiện được giao cho phi đội 48 tiêm kích F-16 Block 52+ và tương lai là 32 chiếc F-35A.
Cũng trong cuộc họp trực tuyến kéo dài hơn một giờ, Tổng thống Ukraine kêu gọi Washington áp đặt các biện pháp trừng phạt mạnh hơn đối với Nga, bao gồm cả về năng lượng, và hỗ trợ quân sự nhiều hơn cho các lực lượng Ukraine. Ông cảm ơn sự hỗ trợ của Mỹ, nhưng thông điệp chung là Kiev cần được giúp đỡ nhiều hơn.
Nhà Trắng sau đó xác nhận Tổng thống Joe Biden đă điện đàm với ông Zelensky trong khoảng 30 phút. Zelensky xác nhận về cuộc gọi, cho biết ông đă thảo luận với Tổng thống Biden về "các vấn đề hỗ trợ an ninh, tài chính cho Ukraine và tiếp tục các lệnh trừng phạt chống lại Nga".
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky phát biểu tại Kiev hôm 4/3. Ảnh: AFP.
Tổng thống Ukraine thông báo với các thượng nghị sĩ Mỹ rằng lực lượng Nga đang kiểm soát hai nhà máy điện hạt nhân là Zaporizhzhya ở phía đông nam thành phố Enerhodar và Chernobyl ở miền bắc nước này.
Zaporizhzhya là nhà máy điện hạt nhân lớn nhất Ukraine, bị lực lượng Nga kiểm soát từ ngày 4/3. Nhà máy Chernobyl hiện không hoạt động nhưng vẫn được Ukraine biên chế và bảo tŕ.
Tổng thống Ukraine cho biết các lực lượng Nga đang tiến về nhà máy điện hạt nhân thứ ba là Yuzhnoukrainsk ở tỉnh Mykolaiv, miền nam Ukraine. Theo Zelensky, đây là một trong số những thành phố mà Nga đang t́m cách bao vây.
Giao tranh giữa Nga và Ukraine đă gây ra vụ hỏa hoạn tại nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhya vào rạng sáng 4/3, nhưng ngọn lửa được dập tắt sau đó. Cơ quan quản lư năng lượng nguyên tử quốc tế cho biết các hệ thống an toàn kỹ thuật không bị tổn hại và nồng độ bức xạ vẫn b́nh thường tại nhà máy Zaporizhzhya. Hai trong số 6 ḷ phản ứng tại nhà máy đang hoạt động.
Nếu không tính Chernobyl, Ukraine có 4 nhà máy hạt nhân đang hoạt động với tổng cộng 15 ḷ phản ứng. Đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc Linda Thomas-Greenfield hôm 5/3 cho biết binh sĩ Nga đang áp sát nhà máy điện hạt nhân lớn thứ hai của Ukraine, song không nêu tên nhà máy.
Theo Energoatom, cơ quan giám sát các nhà máy điện hạt nhân của Ukraine, Yuzhnoukrainsk là cơ sở hạt nhân lớn thứ hai nước này về công suất phát điện.
"Tổng thống Nga phải ngăn chặn thảm họa nhân đạo này bằng cách chấm dứt cuộc chiến và ngừng các cuộc tấn công", đại sứ Mỹ nói thêm. "Cộng đồng quốc tế phải nhất trí yêu cầu các lực lượng Nga dừng tấn công".
Ukraine cho biết lập vùng cấm bay là một trong những yêu cầu quan trọng mà họ đưa ra với các đồng minh phương Tây kể từ khi Nga phát động chiến dịch quân sự. Những người ủng hộ ư tưởng tin rằng vùng cấm bay sẽ cắt đứt hoạt động đường không của Nga, ngăn đà tiến công của quân đội Nga về phía Kiev.
Tuy nhiên, quan chức chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden thể hiện quan điểm rơ ràng và nhất quán sẽ không cân nhắc phương án lập vùng cấm bay ở Ukraine v́ lo ngại những hệ quả nguy hiểm. Tổng thư kư NATO Jens Stoltenberg cũng đồng ư rằng thiết lập vùng cấm bay ở Ukraine "có thể kích động chiến tranh toàn diện ở châu Âu".
Trong phát biểu hôm qua, Tổng thống Nga Vladimir Putin cũng tuyên bố bất kỳ nước nào áp đặt vùng cấm bay ở Ukraine "sẽ bị coi là tham gia xung đột vũ trang" với Moskva.
Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine từ ngày 24/2 và chiến sự đă bước sang ngày thứ 11. Lực lượng Nga kiểm soát được thành phố lớn Kherson ở miền nam Ukraine và đang bao vây, pháo kích một loạt đô thị, trong đó có thủ đô Kiev và Kharkov, thành phố lớn thứ hai của nước này. Moskva khẳng định chỉ nhắm mục tiêu vào cơ sở hạ tầng quân sự.
Chính phủ Ukraine được cho là đă đề nghị tổ chức thêm các cuộc đàm phán với Nga, sau khi hai ṿng đàm phán đầu tiên không đạt kết quả về một lệnh ngừng bắn. Quan chức Nga cho biết cuộc đàm phán tiếp theo có thể diễn ra vào ngày 7/3.