Người Mỹ vẫn hối hận v́ đă mua Alaska? Ngay từ đầu, nhiều người coi thỏa thuận kỳ lạ này là đáng ngờ.
Thực tế thú vị là ở Mỹ thỉnh thoảng vẫn có tranh luận liên quan đến việc rốt cục Mỹ được hay mất trong vụ mua Alaska?
Vào giữa thế kỷ 19, Alaska với dân số chưa đến 1.000 người thuộc sở hữu của Nga. Sự phát triển của Alaska bị cản trở không chỉ bởi sự xa cách với nước Nga mà c̣n do thiếu các điều kiện nuôi trồng. Hoạt động kinh tế duy nhất của Công ty Nga - Mỹ (RAC) là mua lông thú và các nguyên liệu thô liên quan đến động vật (chẳng hạn như dầu hải cẩu) có giá trị rồi bán chúng ở thị trường Nga, Trung Quốc và châu Âu.
Những sản phẩm này được RAC trao đổi với người bản xứ (người Aleuts, người Eskimos, thổ dân da đỏ) hoặc thu được từ những cuộc thám hiểm, săn bắn của chính họ. Không có tài nguyên thiên nhiên nào khác trên lănh thổ rộng lớn, trải dài 1,5 triệu dặm vuông, được khai phá trong suốt bảy thập kỷ thuộc quyền sở hữu của Nga. Vào giữa thế kỷ 19, hoạt động thương mại đă không c̣n mang lại lợi nhuận như trước v́ thế giới động vật ở Alaska đă bị nghèo đi đáng kể.
Mỹ không muốn mua Alaska
Ư tưởng bán Alaska cho Mỹ nảy sinh trong Chiến tranh Crimea và dưới ảnh hưởng trực tiếp của nó. Theo giới cầm quyền Nga lúc đó, Anh - nước có tài sản ở Canada tiếp giáp với Alaska từ phía Đông, có thể dễ dàng chiếm vùng đất này bất cứ lúc nào. Nga không có kinh phí để phát triển Alaska, đặc biệt là vào những năm 1860, Nga chiếm giữ Vùng Amur và Vùng nguyên sơ Viễn Đông từ Trung Quốc, đồng thời bắt đầu chinh phục Trung Á, và những vùng lănh thổ này được Nga coi là ưu tiên và hứa hẹn cho việc thuộc địa hóa.
Để không tăng cường sức mạnh cho Anh - nước được coi là đối thủ địa chính trị chính của Nga, Nga đă quyết định bán Alaska cho Mỹ, nước mà Nga có quan hệ hữu nghị. Việc bán Alaska vẫn c̣n gây ra nhiều tranh căi và bất b́nh trong dư luận Mỹ. Đại diện của giới cầm quyền và doanh nghiệp Mỹ, những người không muốn mua Alaska, đă có những lo ngại liên quan đến chi phí phát triển và duy tŕ một vùng rộng lớn và không có người ở như vậy.
Chỉ đến năm 1848, Mỹ mới tiếp quản, do hậu quả của cuộc chiến với Mexico, nước này vẫn cần thuộc địa. Ngoài ra, vào năm 1865, một cuộc nội chiến tàn khốc vừa kết thúc, đă cướp đi sinh mạng của 600.000 người Mỹ và gây ra những thiệt hại to lớn về vật chất. Công cuộc tái thiết chính trị và kinh tế xă hội của các bang miền Nam bắt đầu, thu hút mọi sự chú ư của các chính trị gia Mỹ. Những người phản đối việc mua Alaska chỉ ra những mất mát ở đó mà Nga phải trả giá và đưa ra những lập luận hợp lư rằng, trong trường hợp mua lại Alaska, những mất mát đó sẽ do Mỹ gánh chịu.
Tuy nhiên, Tổng thống Mỹ Andrew Johnson và Ngoại trưởng William Seward đă ủng hộ việc mua lại Alaska. Ngày 30/3/1867, tại Washington, một thỏa thuận về việc bán Alaska mà phía Nga do phái viên - Nam tước Eduard von Stekl đại diện, đă được kư kết. Mỹ cam kết trả cho thương vụ mua lại này 7,2 triệu USD. Số tiền này đă được chuyển vào tài khoản của Nga tại các ngân hàng châu Âu. Tính theo giá vàng năm 2009, con số này lên tới 108 triệu USD. Giá mua cũng có vẻ quá cao đối với nhiều người ở Mỹ.
Mặc dù tất cả bất động sản RAC ở Alaska đă chuyển sang quyền sở hữu của Mỹ, nhưng tổng giá trị của nó thấp hơn đáng kể so với giá chuyển nhượng. Theo các đối thủ của Mỹ trong thỏa thuận, phần c̣n lại của Alaska không có giá trị kinh tế. Đầu thế kỷ 19, Mỹ đă mua lại Louisiana từ Pháp - một khu vực rộng lớn ở phía tây Mississippi - với số tiền cao hơn tính theo đơn vị diện tích, nhưng Louisiana có khí hậu tốt hơn và thích hợp cho phát triển nông nghiệp, trong đó có thành phố New Orleans ước tính khoảng 10 triệu USD vào năm 1803.
Hiệp ước mua bán Alaska được Tổng thống Mỹ kư ngày 28/5/1867. Theo Hiến pháp Mỹ, nó đă được đệ tŕnh lên Thượng viện để phê chuẩn. Một ư kiến sơ bộ về thương vụ này đă được đưa ra bởi Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, vốn bị chi phối bởi đại diện của các tiểu bang phía Đông, những người không quan tâm đến thương vụ này và có ư kiến ngược chiều. Những người phản đối việc mua bán Alaska nói Mỹ đă bị người Nga lừa. Trong khi đó, ở Nga, người ta thực sự coi thương vụ này rất hời, v́ theo lệnh của Hoàng đế Alexander II, Nam tước Stekl có quyền giảm giá; trong trường hợp người Mỹ mặc cả, giá bán Alaska 5 triệu USD.
VietBF@ sưu tập