Vào ngày 6 tháng 01 năm 2021 có một đám đông bạo lực xông vào Điện Capitol, khiến có một loạt các vụ kiện đ̣i cựu Tổng thống chịu trách nhiệm tài chánh v́ đă kích động bạo động ngày này, trong khi dó vào thứ Hai Toà liên bang tỏ dấu hiệu cho rằng, hàng giờ đồng hồ ông Donald Trump án binh bất động khi đám đông bạo lực xông vào Điện Capitol có thể được hiểu là sự đồng t́nh với hành động của những kẻ bạo động.
Thẩm phán Amit Mehta đưa ra phân tích trên khi chất vấn các luật sư đại diện ông Trump về nỗ lực của họ, yêu cầu bác bỏ một loạt các vụ kiện đ̣i cựu Tổng thống chịu trách nhiệm tài chánh v́ đă kích động bạo động ngày 6 tháng 1.
“Tôi làm ǵ trước sự thật là Tổng thống không lên án hành vi đó ngay lập tức?” ông Mehta tự hỏi, tập trung vào trọng tâm của cuộc điều tra Quốc hội về hành vi của ông Trump vào ngày hôm đó. “Có phải chăng, từ một quan điểm hợp lư, đủ để ít nhất suy ra rằng, Tổng thống đồng t́nh với hành vi của những người xông vào Điện Capitol vào hôm đó?”
Luật sư biện hộ cựu Tổng thống, Jesse Binnall, lập tức bác bỏ câu hỏi của Thẩm phán Mehta, với lập luận mạnh mẽ rằng, Trump không thể đối mặt với những hậu quả pháp lư đối với những hành động ông không thực hiện. “Tổng thống không thể chịu trách nhiệm tư pháp đối với bất cứ thiệt hại nào v́ đă không làm như vậy,” Binnall nói.
Phần trao đổi này quan trọng nhất trong phiên điều trần bùng nổ và kéo dài liên quan đến 3 vụ kiện chống lại Donald Trump v́ những hành động của ông ta đă dẫn đến ngày 6 tháng 1. Hai trong số 3 vụ kiện do các nhà lập pháp Dân chủ đứng đơn, và 1 vụ kiện từ hai cảnh sát Capitol bị thương trong ngày 6 tháng 1. 3 vụ kiện được đệ lên toà cách đây hơn 9 tháng, nhưng đây là phiên điều trần đầu tiên về vấn đề này.
Mehta chủ yếu tập trung vào việc liệu có cho phép các vụ kiện chống lại ông Trump được tiến hành hay không, và Thẩm phán vào giai đoạn này chủ yếu xác định liệu các khiếu nại chống lại cựu Tổng thống có hợp lư và có căn cứ pháp lư hay không.
Trong quá tŕnh lập luận, các luật sư của ông Trump đưa ra một quan điểm rộng lớn chưa từng có về việc Trump được miễn tố khỏi những vụ kiện dân sự đối với các hành vi của ông ta khi c̣n làm tổng thống. Luật sư cho rằng, trên căn bản mọi tuyên bố được Trump đưa ra đều được “miễn tố.”
“Quyền được miễn tố tuyệt đối của nhiệm kỳ tổng thống rất quan trọng,” Binnall nói.
Thẩm phán tỏ ra hoài nghi về lập luận cho rằng, những vụ kiện trên nên bị bác bỏ v́ những hành động và phát ngôn của Tổng thống trong nhiệm kỳ hoàn toàn được bảo vệ. “Có phải bất cứ điều ǵ Tổng thống đều có thể nói trong khi Tổng thống Hoa Kỳ có thể bị kiện dân sự hay không?” ông Mehta hỏi.
Toà liên tục yêu cầu Binnall đưa ra ví dụ bất cứ điều ǵ một tổng thống có thể phát ngôn có thể dẫn đến trách nhiệm dân sự. Binnall cho hay, ông không thể nghĩ một ví dụ giả định nào có thể nằm ngoài quyền miễn tố được cựu Tổng thống tuyên bố.
“Đây là t́nh huống khó v́ nhiệm vụ của tổng thống rất bao trùm,” luật sư nói. “Khi người đó đảm nhiệm chức vụ, cho nhiệm kỳ đó, những ǵ một tổng thống làm là thường xuyên là người duy nhất chịu trách nhiệm cho ngành hành pháp của chính phủ.”
Thẩm phán Mehta khá quen thuộc với những vụ truy tố h́nh sự đang diễn ra về bạo động ngày 6 tháng 1 tại Điện Capitol. Ông xét xử những vụ án lớn nhất (về mặt con số bị can), trong đó có vụ truy tố 19 thành viên tổ chức Oath Keepers.
Trong những tuần vừa qua, thẩm phán nói rơ, ông xem vai tṛ của những nhân tố quyền lực, kể cả ông Trump, là động lực quan trọng dẫn đến vụ tấn công. Trong phiên tuyên án một trong những bị can 6/1 John Lolos, Mehta cho hay, ông xem những bị can này là “những con tốt thí” trả giá cho những lời dối trá từ những kẻ quyền lực hơn.
Trong phiên điều trần vào thứ Hai, Binnall dường như đặt nền móng biện hộ cho cựu Tổng thống chống lại một vụ h́nh sự có thể xảy ra liên quan đến cuộc điện thoại ngày 2 tháng 1 năm 2021, trong đó Trump gây áp lực Chánh Thư kư tiểu bang Georgia Raffensperger “t́m cho ra” đủ phiếu để đảo ngược kết quả bị đánh bại ở tiểu bang. Công tố viên quận Fulton đang xem xét cuộc gọi này và cân nhắc những cáo buộc h́nh sự.
Khi Mehta hỏi liệu Trump có được miễn tố hợp pháp đối với cuộc điện đàm Georgia hay không, Binnall đáp, “Thưa, đúng như vậy.”
Mehta sau đó nhắc, những vấn đề trước toà không liên quan đến miễn tố h́nh sự, nhưng thay vào đó là phạm vi miễn tố tổng thống khỏi những vụ dân sự. Tuy nhiên, tất cả mọi người tham gia phiên điều trần đều dường như nhận thức được cựu Tổng thống có thể đối mặt với nguy cơ truy tố h́nh sự ở một số vấn đề khác. Hương Giang