Trong phần lớn quãng thời gian của năm 2021. Nga tập trung một lượng lớn binh lực giáp biên giới Ukraine, để ngỏ khả năng phát động chiến dịch quân sự. Nhưng trong nước, Tổng thống Nga Vladimir Putin đối mặt với thách thức vô cùng lớn.
Đó là sự suy giảm dân số tự nhiên lớn nhất kể từ thời Thế chiến 2.
Nga đã "mất" khoảng 997.000 người trong giai đoạn từ tháng 10.2020 tới tháng 9.2021, theo tạp chí Foreign Policy (FP).
Sự suy giảm dân số của Nga một phần do đại dịch Covid-19, nhưng không phải là hiện tượng bất thường chỉ trong một hay vài năm.
Nga đang bước vào thời kỳ suy giảm nhân khẩu học kéo dài, tạo ra rào cản lớn trong tham vọng mở rộng ảnh hưởng ra nước ngoài, đặc biệt là với các nước láng giềng, FP nhận định.
Nguồn gốc của sự suy giảm nhân khẩu học ở Nga bắt đầu từ những năm 1990, liên quan tới sự hỗn loạn do quá trình chuyển đổi của Nga thời hậu Xô Viết, từ nền kinh tế tập trung sang nền kinh tế tư bản dựa trên thị trường.
Sự chuyển đổi này dẫn đến những đặc trưng của tình trạng bất ổn kinh tế, bao gồm thất nghiệp hàng loạt và nạn nghiện rượu. Ở thời điểm đó, Nga là một trong những quốc gia có tuổi thọ của nam giới ở mức thấp nhất thế giới.
Hệ quả lâu dài là tỉ lệ sinh giảm mạnh. Từ năm 1993-2007, tỉ lệ sinh ở Nga giảm xuống dưới mức 1,5, thấp hơn nhiều so với mức trung bình 2,1 để duy trì mức tăng trưởng dân số.
Theo FP, có 12,5 triệu người Nga ở độ tuổi khoảng 30-34, giai đoạn ngay trước khi Liên Xô sụp đổ. Nhưng chỉ có 6,5 triệu thanh niên ở độ tuổi 20-24, được sinh ra vào cuối những năm 1990, trong giai đoạn đầy biến động.
Số người Nga nằm trong độ tuổi sinh đẻ giảm, đồng nghĩa tỉ lệ sinh không thể tăng. Và điều này phản ánh những gì đang diễn ra.
Sau một thời gian ngắn gia tăng dân số tự nhiên vào giữa những năm 2010, dân số Nga bắt đầu sụt giảm từ năm 2019 và xu hướng này vẫn sẽ tiếp tục trong nhiều năm tới.
Trong thông điệp toàn quốc dịp năm mới 2022, Tổng thống Nga Vladimir Putin bày tỏ mong nhiều người Nga kết hôn, sinh con.
Trước đó, ông Putin đã bày tỏ lo ngại trước tình trạng dân số Nga đang giảm sút so với quy mô lãnh thổ rộng lớn của đất nước.
Đại dịch Covid-19 càng khiến cuộc khủng hoảng nhân khẩu học ở Nga trở nên trầm trọng hơn. Nga từ lâu phụ thuộc vào nguồn lao động nhập cư để bù đắp sự suy giảm dân số. Nhưng dịch bệnh đã khiến đa số người nhập cư mắc kẹt ở nhà, không thể sang Nga tìm kiếm cơ hội việc làm.
Theo FP, thách thức về nhân khẩu học là rào cản lớn nhất ngăn ông Putin thực hiện tham vọng to lớn ở Ukraine. Nguyên nhân là bởi một chiến dịch quân sự quy mô lớn sẽ tiêu tốn nhiều sinh mạng người Nga, trong khi Ukraine được dự báo sẽ phản kháng mạnh mẽ.
Nguyên nhân thứ hai là các đòn trừng mạnh mẽ mà phương Tây và Mỹ có thể áp đặt với Nga, nếu xung đột xảy ra. Hệ quả của các lệnh trừng phạt là rất rõ ràng, theo FP.
Nền kinh tế Nga ngày nay vẫn có quy mô nhỏ hơn so với thời điểm trước khi bị phương Tây cấm vận năm 2014. Phương Tây hiện vẫn để ngỏ các đòn trừng phạt mạnh mẽ như cô lập Nga khỏi hệ thống tiền tệ quốc tế hoặc hủy bỏ các dự án nhập khẩu khí đốt của Nga.
Các đòn trừng phạt này nếu được áp dụng, có thể tạo ra cuộc khủng hoảng lớn chưa từng thấy ở Nga kể từ những năm 1990.
Nhìn chung, Nga đang rất rất cần bổ sung dân số và bất cứ cuộc chiến hao tổn xương máu nào ở Ukraine trong tương lai gần đều đi ngược lại chiến lược này. Những tham vọng to lớn của Nga giờ đây bị kìm hãm bởi quá khứ.