Vụ ám sát Tổng thống Jovenel Moise của Haiti. Khiến đất nước này sâu thêm vào ṿng xoáy bạo lực, tham nhũng. Kinh tế th́ bất ổn và khủng hoảng chính trị.
Thế giới rúng động trước việc Tổng thống Jovenel Moise (53 tuổi) của Haiti bị một nhóm người ám sát tại nhà riêng ở ngoại ô thủ đô Port-au-Prince vào sáng sớm 7.7 (giờ địa phương). Haiti vẫn chưa xác định được thủ phạm và chưa nhóm nào nhận trách nhiệm về vụ tấn công.
Tuy nhiên, giới chức Haiti đă bắn hạ 4 người, bắt giữ 2 tay súng và đang truy đuổi các nghi phạm c̣n lại.
Xă hội bất ổn
Cái chết của Tổng thống Moise càng khiến khủng hoảng thêm trầm trọng tại đất nước nghèo nhất Mỹ Latin với 11,4 triệu dân này. Theo AFP, hơn 3/5 dân số Haiti có mức sống dưới 2 USD/ngày. Đây cũng là một trong những quốc gia kém phát triển nhất thế giới khi xếp thứ 170/189 về Chỉ số phát triển con người của Chương tŕnh Phát triển Liên Hiệp Quốc (UNDP). Ngân hàng Thế giới cho biết kinh tế Haiti sụt giảm 3,8% trong năm 2020 và đất nước này đang có số ca mắc Covid-19 tăng vọt.
Theo tờ The New York Times, Haiti là quốc gia duy nhất ở Tây bán cầu chưa nhận được vắc xin Covid-19.
Gần đây, các băng nhóm tội phạm gia tăng hoạt động ở Haiti với nhiều vụ tấn công vào cảnh sát, đốt phá nhà dân, bắt cóc đ̣i tiền chuộc và hành quyết ngay trên đường phố. Theo Liên Hiệp Quốc, 13.000 người Haiti phải rời bỏ nhà cửa ở thủ đô chỉ trong tháng 6 v́ lo sợ. Chính phủ Mỹ và những người chỉ trích cho rằng tội phạm lộng hành v́ Tổng thống Moise dùng họ để trấn áp đối thủ chính trị và những người bất đồng chính kiến nhưng ông bác bỏ mọi cáo buộc.
Ông Moise là một nhà lănh đạo gây nhiều tranh căi ngay từ khi được bầu làm tổng thống năm 2015 do cáo buộc gian lận. Đến ngày 7.2.2017, ông mới tuyên thệ nhậm chức, gây bất đồng về thời gian nhiệm kỳ của ông kết thúc.
Đầu năm nay, người biểu t́nh và phe đối lập đổ ra đường yêu cầu ông Moise rời ghế. Họ cho rằng nhiệm kỳ 5 năm của ông kết thúc vào ngày 7.2. Tuy nhiên, ông Moise bác bỏ và tuyên bố đến năm 2022, nhiệm kỳ của ông mới chấm dứt, tờ The Washington Post đưa tin.
V́ vấn đề này, chính phủ của ông Moise không tổ chức được các cuộc bầu cử trong khi nhiệm kỳ của quan chức đă hết, khiến bộ máy quản lư khắp Haiti bị bỏ trống. Quốc hội Haiti cũng bị giải tán đầu năm 2020. Suốt một năm qua, ông Moise dùng sắc lệnh hành pháp để lănh đạo đất nước. Nhà lănh đạo này cũng đang cố gắng thông qua hiến pháp mới giúp tổng thống có nhiều quyền lực hơn và làm thêm nhiệm kỳ.
Tương lai bất định
Cái chết của ông Moise đă để lại khoảng trống quyền lực lớn tại Haiti. Hiện tại, Thủ tướng lâm thời Claude Joseph tạm nắm quyền. Tờ The New York Times đưa tin ông Joseph tuyên bố thiết quân luật trong 15 ngày. Theo đó, lực lượng an ninh có thể vào nhà dân và thực hiện biện pháp đặc biệt để “bắt kẻ ám sát tổng thống”. Haiti cũng sẽ tổ chức quốc tang ông Moise trong 2 tuần, từ ngày 8.7.
CNN dẫn lời Chủ tịch Hội thẩm phán Jean Wilner Morin của Haiti cho biết với t́nh h́nh hiện tại, vẫn chưa rơ ai sẽ là người kế nhiệm ông Moise. Theo Hiến pháp năm 1987 (viết bằng 2 ngôn ngữ chính ở Haiti là tiếng Pháp và Creole Haiti), Chánh án Ṭa án tối cao René Sylvestre sẽ kế nhiệm ông Moise. Tuy nhiên, ông Sylvestre vừa qua đời v́ Covid-19.
Thật ra từ năm 2012, Hiến pháp Haiti đă được sửa đổi, cho phép Quốc hội bầu ra tổng thống lâm thời. Vấn đề là hiến pháp chỉ được sửa đổi trong tiếng Pháp chứ không phải cả 2 ngôn ngữ chính của nước này. V́ thế, theo The New York Times, Haiti hiện có 2 hiến pháp. Bên cạnh đó, Haiti hiện không có quốc hội và chỉ c̣n 1/3 Thượng viện tồn tại. Điều này khiến việc xác định người lănh đạo đất nước sau vụ ám sát là một câu hỏi lớn.