200 năm dữ dội và đẫm máu với hàng loạt tổng thống bị lật đổ, sát hại của Haiti. Vừa qua Tổng thống Haiti Jovenel Moise gần đây bị ám sát không phải là nạn nhân duy nhất của bạo lực chính trị kể từ khi quốc gia nghèo vùng Caribe độc lập khỏi Pháp vào năm 1804.
Trong lịch sử hơn 200 năm, Haiti gần như chưa bao giờ chấm dứt bất ổn.
Trong giai đoạn khởi nghĩa giành độc lập năm 1789-1804, tướng Haiti François-Dominique Toussaint L'Ouverture nổi lên là nhà lănh đạo có ảnh hưởng nhất. Ông bị phản bội và bị bắt bởi tướng Pháp Jean Baptiste Brunet vào năm 1802, sau khi được mời đến một quán rượu.
L'Overture bị đưa đến Pháp và giam tại nhà tù Fort de Joux, giáp biên giới Thụy Sĩ. Do không được chăm sóc y tế và bị bỏ mặc trong mùa đông giá rét, lănh đạo đầu tiên của Haiti qua đời sau chưa đầy một năm.
Người tiếp tục lănh đạo phong trào cách mạng ở Haiti là tướng Jean-Jacques Dessalines. Sau khi giành độc lập vào ngày 1.1.1804, Dessalines tự phong ḿnh làm hoàng đế Haiti.
Dessalines ra lệnh thảm sát những người Pháp da trắng c̣n ở lại Haiti. Ngày 17.10.1806, Dessalines bị hai thành viên trong chính phủ là Alexandre Petion và Henri Christophe ám sát, thi thể không nguyên vẹn.
Cuộc nội chiến Haiti sau đó nổ ra giữa phe của Petion và Christophe. Ngày 8.10.1820, cuộc nổi dậy quy mô lớn vượt khỏi tầm kiểm soát khiến Christophe tự sát bằng một viên đạn bạc c̣n con trai bị phe nổi dậy đâm chết. Haiti một lần nữa được thống nhất, trở thành nhà nước cộng ḥa.
Kể từ khi hiến pháp cộng ḥa được xây dựng ở Haiti, t́nh trạng bất ổn và bạo lực chính trị vẫn chưa kết thúc. Lănh đạo Haiti khi đó là Jean-Pierre Boyer áp đặt các quy định hà khắc, khiến người dân nổi dậy lật đổ vào năm 1843. Bản thân Boyer đào tẩu sang Pháp.
Đầu thế kỷ 20, Mỹ nổi lên tạo ảnh hưởng trên khắp khu vực Caribe. Nhiều tổng thống Haiti bị lật đổ bằng vũ lực hoặc bị ép phải từ chức nếu không có quan điểm thân Mỹ.
Trong khi đó, có trường hợp là Tổng thống Haiti thân Mỹ, nhưng nhận kết cục bi thảm v́ làn sóng nổi dậy trên khắp đất nước.
Vilbrun Guillaume Sam là một người như vậy. Ông nắm quyền vỏn vẹn chỉ 4 tháng vào năm 1915, trước khi bị người dân người dân vây bắt và đánh đập đến chết.
Tổng thống Mỹ khi đó là Woodrow Wilson đáp trả bằng cách đưa quân tới Haiti, chiếm đóng quốc gia này tới 19 năm.
Sau nhiều cuộc đảo chính, Haiti rơi vào chế độ độc tài kéo dài 29 năm của Francois 'Papa Doc' Duvalier và con trai Jean-Claude.
Biệt đội tử thần của nhà độc tài Francois được cho là đă sát hại hàng chục ngàn người v́ bị nghi ngờ không trung thành.
Jean-Claude bị người dân Haiti lật đổ năm 1986 trong một cuộc nổi dậy, nhưng may mắn đào thoát sang Mỹ nhờ mối quan hệ tốt với chính quyền Tổng thống Mỹ khi đó là Ronald Reagan.
Kể từ năm 1988, Haiti chính thức có cuộc bầu cử dân chủ, nhưng không có nhiều người hoàn thành trọn vẹn nhiệm kỳ v́ bị quân đội đảo chính.
Rene Garcia Preval, Tổng thống Haiti giai đoạn năm 1996 – 2001, là tổng thống đầu tiên được người tiền nhiệm chuyển giao quyền lực và nắm quyền trọn vẹn một nhiệm kỳ.
Vụ ám sát Tổng thống Haiti Jovenel Moise bởi các sát thủ cải trang làm đặc vụ chống ma túy Mỹ (DEA), một lần nữa đưa Haiti quay trở lại giai đoạn đen tối, theo Sputnik.
VietBF@ sưu tập