Bác sĩ Sibylle Katzenstein đă luyện tập hàng ngh́n lần để có thể tiêm vaccine Covid-19 nhanh nhất, nhưng pḥng khám của bà ở Berlin chưa nhận được liều nào.
"Thật tốt nếu tôi có ít nhất 10 liều vaccine trong tủ lạnh. Tôi đă tốn rất nhiều thời gian và không khỏi thất vọng khi cuối cùng những người cần đến chúng lại không được tiêm", bà nói.
Sau nhiều lần bày tỏ nguyện vọng nhận vaccine lên nhà chức trách nhưng đều bị từ chối, nữ bác sĩ đa khoa này không biết phải làm sao để bệnh nhân có nguy cơ cao của ḿnh được tiêm chủng. "Tôi rất lo lắng nhưng không biết phải bày tỏ với ai", bà cho hay.
Edith Kwoizalla, 101 tuổi, được tiêm mũi vaccine Covid-19 đầu tiên tại Halberstadt, Đức, tháng 12/2020. Ảnh: AFP.
Không phải chỉ riêng Katzenstein lo ngại về điều này. Nhiều người đă mô tả chiến dịch triển khai tiêm chủng của Đức là một cơn ác mộng quan liêu với những hậu quả chết người, dù nước này từng được ca ngợi v́ thành công trong nỗ lực ứng phó với đại dịch.
Đầu năm ngoái, Đức được ví như một "thành tŕ" trong cuộc chiến chống Covid-19, khi các bang và chính quyền trung ương chuẩn bị tốt các biện pháp ứng phó từ khi t́nh h́nh chưa nghiêm trọng.
Đức khi đó đạt thành công đáng ngưỡng mộ nhờ xét nghiệm diện rộng và phản ứng nhanh trước các ổ dịch. Dù áp đặt các lệnh hạn chế nhẹ nhàng nhất ở châu Âu và ghi nhận số ca nhiễm cao, tỷ lệ tử vong v́ Covid-19 của Đức vẫn giữ ở mức thấp.
Nhưng khi làn sóng lây nhiễm tiếp theo bùng lên vào cuối năm, chính cách tiếp cận "nhẹ tay" với phong tỏa này lại khiến h́nh tượng chống dịch của Đức sụp đổ. Đức khi đó ghi nhận tỷ lệ nhiễm nCoV trên đầu người cao hơn bất kỳ nào trong số 5 quốc gia lớn nhất châu Âu. Mọi thứ cũng trở nên tệ hại với chiến dịch tiêm chủng vaccine Covid-19 của nước này.
Kể từ sau tiêm mũi vaccine đầu tiên hồi tháng 12, Đức đến nay mới chỉ tiêm chủng được cho khoảng 6% dân số, với khoảng 5 triệu liều đầu tiên và 3 triệu liều thứ hai.
Một phần của vấn đề nằm ở việc Đức chỉ tiêm vaccine tại các trung tâm tiêm chủng nhất định, chứ không cho phép tiêm tại pḥng khám của bác sĩ. Cách tiếp cận này rất khác với Anh, nơi các bác sĩ địa phương đă tiêm vaccine cho người dân suốt nhiều tháng qua. Đến nay, hơn 30% dân số Anh đă tiêm mũi vaccine Covid-19 đầu tiên.
Thủ tướng Đức Angela Merkel đă thừa nhận thất bại khi triển khai chương tŕnh tiêm chủng. Hôm 3/3, bà cho biết các pḥng khám tư có thể tiêm vaccine cho bệnh nhân bắt đầu từ cuối tháng này.
Katzenstein lưu ư rằng Đức hiện có khoảng 50.000 pḥng khám tư nhân trên cả nước và việc cho phép họ tiêm chủng sẽ giúp bệnh nhân dễ dàng tiếp cận hơn với vaccine Covid-19.
Hệ thống để bệnh nhân đặt chỗ tiêm vaccine tại một trung tâm tiêm chủng Đức tương đối phức tạp và quy tŕnh cũng không thống nhất ở các bang. Katzenstein lưu ư rằng với những cụ già 90 tuổi, việc sử dụng hệ thống đăng kư trực tuyến là rất khó khăn.
"Tôi nghĩ chúng ta phải có trách nhiệm xă hội giống như toàn thể đất nước đang trong ṿng phong tỏa", bà nói. "Chúng ta cần làm mọi thứ một cách nhanh chóng, thực tế".
Đức đă ban hành nhiều lệnh phong tỏa ở các mức độ khác nhau từ tháng 11 năm ngoái và tuần qua, các biện pháp hạn chế tiếp tục được gia hạn tới cuối tháng ba. Tuy nhiên, yếu tố hậu cần và bộ máy quan liêu chỉ là một phần của vấn đề.
Khi đại dịch mới bùng phát hồi năm ngoái, mọi thứ đă ở đúng vị trí của chúng, sẵn sàng để Thủ tướng Angela Merkel đưa ra những phản ứng dẫn tới thành công.
Khi bắt đầu nỗ lực tiêm chủng, Merkel quả quyết rằng EU nên tập trung mua sắm vaccine một cách thống nhất, thay v́ để các quốc gia thành viên "mạnh ai nấy đi". Tuy nhiên, quá tŕnh triển khai vaccine của EU đang gặp không ít khó khăn và bị chậm trễ.
Tháng trước, tờ Bild của Đức gây chú ư khi đăng ḍng tiêu đề trên trang nhất "Nước Anh thân mến, chúng tôi ghen tỵ với các bạn!" nhằm truyền đi thông điệp rơ ràng về việc Đức đang gặp khó khăn như thế nào trong nỗ lực triển khai vaccine và thua xa Anh, vốn được ca ngợi là một điển h́nh thành công.
Sự so sánh này càng cay đắng hơn khi tuần qua, Thủ tướng Merkel đột ngột thay đổi quyết định, giờ đây cho phép tiêm vaccine Oxford-AstraZeneca cho cả người trên 65 tuổi.
Quyết định giới hạn độ tuổi ban đầu do Ủy ban Tiêm chủng Đức (STIKO) công bố ngày 28/1 được đưa ra với lư do thiếu dữ liệu đầy đủ về các nhóm tuổi cao trong thử nghiệm lâm sàng.
Giới phê b́nh đánh giá điều này đă làm giảm niềm tin của công chúng Đức vào vaccine AstraZeneca, gây ra hiệu ứng domino trên khắp châu Âu. Một ngày sau quyết định của Đức, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron mô tả vaccine AstraZeneca "gần như không hiệu quả" với người cao tuổi, nói rằng "các kết quả đầu tiên không thực sự gây khích lệ đối với những người trên 60-65 tuổi".
Tuyên bố trên đă gây ra không ít tranh căi trong giới khoa học và dữ liệu thực tế toàn cầu từ đó đến nay cho thấy vaccine AstraZeneca có hiệu quả trong ngăn ngừa nhập viện ở người lớn tuổi.
Những nước như Pháp, Tây Ban Nha, Italy hay các quốc gia Bắc Âu đă nhanh chóng làm theo Đức, chỉ cho phép tiêm vaccine cho nhóm dân số trẻ tuổi hơn. Họ đều đang thay đổi quyết định.
Việc STIKO không cho tiêm vaccine AstraZeneca với nhóm dân số già "thực sự là một sai lầm" bởi nó dẫn đến t́nh trạng "mọi người dân Đức" đều mất niềm tin vào vaccine, tiến sĩ Uwe Janssens, lănh đạo Hiệp hội Nghiên cứu Chuyên sâu Liên ngành Đức về Chăm sóc Đặc biệt và Cấp cứu (DIVI), nhận xét.
Janssens hiểu v́ sao STIKO đưa ra kết luận đầu tiên, thêm rằng nếu thông điệp được đưa ra theo hướng khác, chính quyền vẫn sẽ nhận về chỉ trích. Hướng khác mà ông đề cập tới là một thông báo Đức "không có đủ vaccine ngay từ đầu do hệ quả từ việc mua sắm của EU, v́ họ không mua đủ".
Tobias Kurth, giáo sư y tế công cộng và dịch tễ học, giám đốc Viện Y tế Công cộng trực thuộc Đại học Charité ở Berlin, mô tả quyết định ban đầu của cơ quan y tế Đức là một "thảm họa truyền thông".
Một ngày sau khi STIKO áp dụng giới hạn độ tuổi với vaccine AstraZeneca, Cơ quan Dược phẩm châu Âu (EMA) phê duyệt sử dụng vaccine này cho tất cả mọi người trên 18 tuổi. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) có động thái tương tự vào ngày 8/2.
"Cuối cùng th́ họ cũng sửa lại khuyến nghị của ḿnh nhưng thảm họa đă xảy ra rồi", Kurth chia sẻ với CNN. "Mọi người nói họ không muốn tiêm vaccine AstraZeneca v́ nó thực sự tệ" và không có cách nào để sửa chữa t́nh h́nh bởi "bạn không thể lôi nó ra khỏi suy nghĩ của người dân".
Đức đang lưu trữ khoảng 1,3 triệu liều vaccine AstraZeneca trong kho nhưng không sử dụng, một phần do thực tế là những người cao tuổi đến nay vẫn chưa được phép tiêm. Nhiều người Đức coi vaccine AstraZeneca là loại kém chất lượng v́ tỷ lệ hiệu quả của nó kém hơn một chút so với các loại vaccine được cấp phép khác.
Ban điều hành một trung tâm tiêm chủng tại sân bay Brandenburg ở Berlin, nơi tiêm cả vaccine Pfizer-BioNTech và AstraZeneca, cho biết ban đầu, hầu như không ai muốn vaccine AstraZeneca, nhưng điều này đang thay đổi.
"Các con số cho thấy vaccine AstraZeneca đang được chấp nhận ngày càng nhiều hơn. Chúng tôi có thể nh́n thấy điều đó qua số lượng đặt chỗ. Nó bắt đầu rất chậm nhưng tính tới tối qua, 80% các cuộc hẹn tiêm vaccine đă được thực hiện", Christian Wehry, phát ngôn viên Hiệp hội các Bác sĩ Bảo hiểm Brandenburg, cho hay.
"Tôi nghĩ người dân Đức đ̣i hỏi hơi cao. Nó khiến tôi h́nh dung đến cảnh những đứa trẻ chơi trên sân, phàn nàn về một chiếc kẹo, nghĩ rằng chúng xứng đáng có được một chiếc kẹo khác v́ ai đấy nói rằng nó ngon hơn", bác sĩ Thomas Buchhammer nói với CNN sau khi tiêm mũi đầu tiên của vaccine AstraZeneca hôm 4/3.
Cùng ngày, STIKO đă phê duyệt vaccine AstraZeneca cho người trên 65 tuổi. Trong một thông báo, họ khẳng định khuyến nghị được đưa ra ngày 28/1 "hoàn toàn chính xác dựa trên dữ liệu tại thời điểm đó".
Chuyên gia y tế Karl Lauterbach, chính trị gia đảng Dân chủ Xă hội Đức, cho rằng Berlin đă phạm sai lầm với quyết định đầu tiên về vaccine AstraZeneca nhưng ngay cả khi không áp dụng giới hạn độ tuổi, tốc độ tiêm chủng của Đức vẫn sẽ tụt hậu.
"Ngay cả khi vaccine AstraZeneca không bị từ chối, chúng ta vẫn không thể tiêm chủng cho nhiều người hơn bởi chúng ta thiếu vaccine", ông nhấn mạnh. "Về cơ bản, EC không đủ nghiêm ngặt, không đủ nhanh và không chi đủ mạnh để đảm bảo có đủ vaccine trong thời gian ngắn".
"V́ vậy, chúng ta đă mất nhiều thời gian và đang bị thiếu hụt tất cả các loại vaccine quan trọng", Lauterbach nói thêm.
Người ta đă nói nhiều về thất bại của EU trong nỗ lực triển khai tiêm chủng. Chủ tịch EC von der Leyen hồi đầu tháng hai thừa nhận rằng châu Âu đă chậm cấp phép vaccine và quá lạc quan vào khả năng sản xuất hàng loạt.
Tuy nhiên, các quyết định nội bộ của Đức cũng khiến họ phải chật vật khi đẩy nhanh tốc độ tiêm chủng, giới quan sát đánh giá.
Kết quả một cuộc thăm ḍ do kênh truyền h́nh quốc gia ARD thực hiện gần đây cho thấy 73% người dân Đức không hài ḷng với cách chính phủ triển khai chương tŕnh tiêm chủng vaccine Covid-19.
Bộ trưởng Y tế Jens Spahn phát biểu tại một cuộc họp báo hôm 5/3 cho biết Đức sẽ đẩy nhanh tốc độ "trong vài tuần nữa". Ông dự báo vào tháng 4 lượng vaccine tại các trung tâm tiêm chủng sẽ đủ đáp ứng, đồng thời thêm rằng giới chức sẽ thành lập các đội lưu động nhằm hỗ trợ nỗ lực tiêm chủng.
Dù vậy, tiến sĩ Lothar Wiele, lănh đạo Viện Robert Koch (RKI), cảnh báo Đức vẫn "chứng kiến quá nhiều ca tử vong" và tỷ lệ nhiễm virus đang có xu hướng tăng trở lại.
Wieler cho hay biến chủng nCoV từ Anh đă được phát hiện trên 40% số ca nhiễm mới sau khi Thủ tướng Merkel mới đây cảnh báo Đức cần hành động "cẩn trọng và khôn ngoan" nhằm tránh bị phong tỏa v́ sóng Covid-19 thứ ba.
Friederike Bettina Kolster, 59 tuổi, bệnh nhân mắc chứng xơ cứng teo cơ một bên (ALS), rất muốn được tiêm chủng nhưng đang tuyệt vọng v́ không thể tiếp cận vaccine.
Luôn phải ngồi xe lăn, bà cần tới 15 người chăm sóc cho ḿnh, khiến nguy cơ nhiễm virus càng tăng cao.
"V́ bản thân tôi đă làm người cần chăm sóc y tế nên tôi không thể tự bảo vệ ḿnh", bà nói. "Tôi luôn tự cách ly tại nhà. Tôi không tiếp xúc với bên ngoài nhằm giảm thiểu rủi ro".
"Ai cũng nghĩ rằng tôi nên nằm trong nhóm người đầu tiên được tiêm chủng. Nhưng v́ căn bệnh của tôi không nằm trong danh sách ưu tiên tiêm chủng và tôi chưa đủ 60 tuổi nên tôi được tính là một người khỏe mạnh b́nh thường dưới 60 tuổi", bà chia sẻ.
Kolster mô tả chương tŕnh triển khai tiêm chủng của Đức là "cực kỳ gây khó chịu" và bà luôn sống trong nỗi sợ hăi bị nhiễm bệnh. "Tôi không quan tâm được tiêm loại vaccine nào. Tôi chỉ cần tiêm vaccine thôi".