Một người đứng đơn kiện là một phụ nữ quốc tịch Pháp gốc Việt Nam, người nhận là nạn nhân của "chất da cam", một loại thuốc khai hoang cực mạnh được sử dụng trong chiến tranh, dù hơn 45 năm sau khi chiến tranh Việt Nam kết thúc, hơn một chục công ty sản xuất phân bón và thuốc trừ cỏ ra ṭa tại Pháp kể từ hôm nay 25/01/2021. Ṭa án Pháp xử vụ người gốc Việt kiện 14 công ty hóa chất cung cấp chất độc da cam cho quân đội Mỹ trong cuộc chiến tại Việt Nam.
Ṭa án vùng Evry, ngoại ô phía nam thủ đô Paris, ngày 25/1 bắt đầu phiên tranh tụng trong vụ bà Trần Tố Nga, 79 tuổi, người Pháp gốc Việt, đệ đơn kiện 14 công ty sản xuất hoặc buôn bán chất độc da cam, bao gồm Monsanto, hiện thuộc sở hữu của tập đoàn Đức Bayer và Dow Chemical.
Phiên ṭa đáng lẽ diễn ra từ tháng 10/2020 nhưng bị hoăn do các biện pháp hạn chế Covid-19.
"Việc công nhận đơn kiện dân sự của nạn nhân người Việt sẽ tạo tiền lệ pháp lư cho những vụ kiện sau này", chuyên gia luật quốc tế Valerie Cabanes nói.
Bà Nga từng làm nhà báo ở Đông Dương và là nhà hoạt động cách đây gần 60 năm. Được sự hậu thuẫn của một số tổ chức phi chính phủ, bà khởi kiện từ năm 2014, yêu cầu các công ty phải chịu trách nhiệm v́ đă gây tổn thương sức khỏe cho bà và con cái, cũng như vô số nạn nhân khác, đồng thời phải chịu trách nhiệm v́ hủy hoại môi trường.
Bà Trần Tố Nga (trái) tới phiên xét xử. Ảnh: Facebook/Collectif Vietnam-Dioxine.
Các công ty đa quốc gia biện hộ rằng họ không thể chịu trách nhiệm về việc quân đội Mỹ sử dụng sản phẩm của ḿnh. Bayer tuyên bố chất độc da cam sản xuất "dưới sự quản lư chuyên biệt của chính phủ Mỹ v́ mục đích quân sự riêng". Bà Nga và nhóm luật sư dự kiến tranh luận rằng các nhà sản xuất đă lừa chính phủ Mỹ về độc tính thực sự của chất độc da cam.
Tới nay, chỉ cựu binh các nước Mỹ, Australia, Hàn Quốc được bồi thường ảnh hưởng chất độc da cam mà quân đội Mỹ đă sử dụng trong Chiến tranh Việt Nam. Luật sư Cabanes cho hay loại hóa chất này độc hại gấp 13 lần chất diệt cỏ thông thường như glyphosat.
4 triệu người Việt Nam, Lào, Campuchia đă bị phơi nhiễm chất độc da cam trong hơn một thập kỷ, khi quân đội Mỹ rải khoảng 76 triệu lít chất diệt cỏ và chất làm rụng lá nhằm hủy hoại mùa màng và lương thực.
Quân đội Mỹ rải hóa chất da cam diệt cỏ trong cuộc chiến tại Việt Nam. Ảnh: Twitter/France Info.
Mỹ ngừng sử dụng chất diệt cỏ trong chiến tranh năm 1971 và rút khỏi Việt Nam năm 1973. Các tổ chức phi chính phủ cho hay chất độc da cam đă phá hủy cây cối, làm ô nhiễm đất và đầu độc động vật, gây ung thư và dị tật ở người.
"Tôi không chỉ đấu tranh v́ bản thân, mà c̣n v́ con cái và hàng triệu nạn nhân khác", bà Nga nói.
Bà cho hay chất độc ca cam tấn công hệ miễn dịch cơ thể người. Bà bị tiểu đường tuưp 2 và dị ứng insulin hiếm, hậu quả của nhiễm độc. Bà cũng mắc bệnh lao hai lần, bị ung thư và mất một người con gái v́ dị tật tim. Luật sư Cabanes cho hay mỗi năm khoảng 6.000 trẻ em Việt Nam sinh ra đă mắc dị tật bẩm sinh.
Các công ty đa quốc gia biện hộ rằng họ không thể chịu trách nhiệm về việc quân đội Mỹ sử dụng sản phẩm của ḿnh. Bayer tuyên bố chất độc da cam sản xuất "dưới sự quản lư chuyên biệt của chính phủ Mỹ v́ mục đích quân sự riêng".