Robot càng giống người càng khiến ta càng cảm thấy bất an và sợ hăi. Hiện tượng này đang đang trực tiếp ảnh hưởng đến tương lai của ngành công nghiệp robot h́nh người.
Chiếc đầu robot đang gây cảm giác khó chịu cho người xem. Ảnh: Aheadform.
Một chiếc đầu robot siêu thực vừa được tŕnh làng đă khơi lại cuộc tranh luận về hiện tượng "thung lũng kỳ lạ" (uncanny valley). Trong bối cảnh các cỗ máy h́nh người tiên tiến như Optimus (Tesla), Figure 02, và G1 (Unitree) ngày càng hoàn thiện, ranh giới giữa công nghệ và cảm giác khó chịu của con người đang bị đẩy lùi.
Sản phẩm của Công ty Aheadform (Trung Quốc), mang tên Origin M1, là một chiếc đầu robot có khả năng nháy mắt, gật đầu và tái tạo biểu cảm khuôn mặt chân thật đến kinh ngạc, gây ra cảm giác bất an cho người xem. Đoạn video về Origin M1 đă lan truyền nhanh chóng trong tuần qua, thu hút hơn 400.000 lượt xem, và bị công chúng mô tả là "quá thật" và "rùng rợn".
"Việc robot này nháy mắt và dơi theo ánh nh́n khiến tôi nhớ đến một lời cảnh báo: sự sụp đổ sẽ đến lặng lẽ, không phải bằng vũ khí, mà bằng những khuôn mặt máy móc dường như chân thật hơn cả con người. Cảm giác thật rùng rợn", một người xem b́nh luận.
Hiện tượng này được giới tâm lư học gọi là "thung lũng kỳ lạ" (uncanny valley). Đây là điểm mấu chốt nơi sự chân thực của robot chuyển từ thú vị sang đáng sợ. Khái niệm này do chuyên robot người Nhật Bản Masahiro Mori đề xuất từ năm 1970. Nó mô tả sự suy giảm về cảm giác thoải mái khi một cỗ máy tiệm cận độ chân thật của con người, nhưng vẫn chưa giống hoàn toàn.
Đầu robot Origin M1 gây cảm giác khó chịu, rùng rợn cho người xem. Ảnh: Aheadform.
Vấn đề cốt lơi đặt ra cho ngành công nghiệp là: Giới hạn "tính người" của robot nên dừng lại ở đâu? Trong khi các robot h́nh người ngày càng hiện đại, điển h́nh như Optimus (Tesla) có thể rót đồ uống, hay Helix (Figure AI) tŕnh diễn khả năng gấp quần áo - sự khó chịu của công chúng đối với những cỗ máy này cũng đồng thời gia tăng.
Một nghiên cứu từ Đại học Castilla-La Mancha (Tây Ban Nha) vào tháng 5 đă khảo sát ảnh hưởng của thiết kế giống người đối với ḷng tin dành cho Bellabot, robot giao hàng h́nh mèo được sử dụng tại các nhà hàng châu Âu. Nghiên cứu này tập trung vào việc nhân hóa robot ở mức độ vừa phải, thông qua h́nh ảnh động khuôn mặt đơn giản và giọng nói hạn chế.
Kết quả nghiên cứu chỉ rơ: "Khi robot được nhân hóa, người tiêu dùng có xu hướng đánh giá tích cực hơn". Sự nhân hóa không chỉ thúc đẩy niềm tin, mà c̣n giúp gia tăng rơ rệt ư định sử dụng, sự thoải mái và mức độ hài ḷng của khách hàng.
Tuy nhiên, dữ liệu khảo sát cũng cho thấy mức độ chân thực quá cao lại tạo ra hiệu ứng ngược lại. Bellabot đă đạt được điểm cân bằng: thân thiện nhưng không quá giống sinh vật sống. Sự cân bằng này mang ư nghĩa thương mại to lớn.
Kết luận, các nhà nghiên cứu nhận định rằng thành công của robot h́nh người trong tương lai sẽ phụ thuộc ít vào mức độ giống người, mà chủ yếu nằm ở khả năng cẩn trọng tránh xa ranh giới "quá giống người".
VietBF@ sưu tập