Đồng đô la và trái phiếu kho bạc Mỹ cùng sụt giảm đồng thời, báo hiệu bước ngoặt lịch sử cho vị thế bá chủ tài chính toàn cầu, tạo áp lực cực lớn lên nền kinh tế Mỹ.
Chỉ số đô la giảm hơn 10% cùng lợi suất trái phiếu tăng cao, tạo cú sốc hiếm có, khiến các nhà đầu tư nghi ngại về niềm tin vào chính sách tài chính Mỹ (trong ảnh: Đồng đô la Mỹ). Ảnh: AFP/TTXVN
Biến động bất thường và sự suy yếu đồng thời của trái phiếu kho bạc Mỹ và đồng đô la (USD) đang báo hiệu một sự đánh giá lại toàn cầu về sức mạnh tài chính của Mỹ, đặt ra nghi vấn lớn về vị thế bá chủ lâu đời của đồng tiền này. B́nh luận trên trang web Chinausfocus.com mới đây, Han Liqun, nhà nghiên cứu, Viện Quan hệ Quốc tế Đương đại Trung Quốc, nhận định quyền bá chủ của đồng đô la Mỹ có thể sớm phải đối mặt với một bước ngoặt quan trọng.
Sức ép nợ công và thâm hụt kỷ lục
Sự suy yếu của hệ thống tài chính Mỹ bắt nguồn từ sự mở rộng không ngừng của thâm hụt ngân sách. Trong năm tài chính 2024, thâm hụt ngân sách liên bang đạt 1,8 ngh́n tỷ USD, mức cao nhất trong hai thế kỷ ngoài giai đoạn đại dịch COVID-19. Khoản vay của chính phủ vẫn tiếp tục tăng, vượt quá 1,3 ngh́n tỷ USD trong nửa đầu năm tài chính 2025 (kết thúc vào tháng 3).
Theo Văn pḥng Ngân sách Quốc hội Mỹ, Đạo luật "One Big Beautiful Bill" (To lớn và Đẹp đẽ) được thúc đẩy bởi chính quyền Trump dự kiến sẽ làm tăng thêm khoảng 3,4 ngh́n tỷ USD vào nợ của chính phủ Mỹ trong thập kỷ tới.
Hậu quả là Bộ Tài chính Mỹ buộc phải tăng cường phát hành nợ. Tính đến tháng 8 vừa qua, nợ liên bang đă tăng lên hơn 37 ngh́n tỷ USD, với tỷ lệ nợ trên GDP gần 140% và khoản thanh toán lăi hàng năm khoảng 1 ngh́n tỷ USD.
Chi phí lăi suất tăng cao là lư do chính khiến Tổng thống Trump gây sức ép buộc Cục Dự trữ Liên bang (Fed) cắt giảm lăi suất.
Cung-cầu mất cân bằng
Mặc dù nguồn cung trái phiếu kho bạc tăng mạnh, nhu cầu thị trường lại yếu hơn dự kiến. Các ngân hàng trung ương toàn cầu và các nhà đầu tư đă không mua trái phiếu kho bạc dài hạn theo tốc độ mà chính phủ Mỹ dự đoán. Sự mất cân bằng cung-cầu này đă đẩy lợi suất trái phiếu kho bạc lên cao, với lợi suất trái phiếu kỳ hạn 30 năm đă vượt mốc 5% trong thời gian ngắn.
Ray Dalio, người sáng lập Bridgewater Associates, nhận định tại một hội nghị gần đây rằng chính phủ Mỹ sẽ cần phát hành thêm 12 ngh́n tỷ USD trái phiếu để trang trải khoản thâm hụt (2 ngh́n tỷ USD), tiền lăi (1 ngh́n tỷ USD), và chi phí tái cấp vốn cho các khoản nợ đáo hạn (9 ngh́n tỷ USD). Chuyên gia này lưu ư rằng hiện tại không có đủ nhu cầu thị trường để hấp thụ khối lượng phát hành lớn như vậy, dẫn đến sự mất cân bằng.
Sự suy yếu của trái phiếu kho bạc đang diễn ra đồng thời với sự sụt giảm của đồng đô la Mỹ. Kể từ tháng 1 năm nay, chỉ số đồng đô la Mỹ đă giảm hơn 10%, nhiều lần xuống dưới mức 97. Sau khi Tổng thống Trump công bố các mức thuế quan đối ứng mạnh mẽ vào tháng 4 vừa qua, chỉ số này đă giảm mạnh xuống dưới 100 trong nhiều ngày, chạm mức thấp nhất trong gần ba năm. Điều đó hoàn toàn tương phản với giai đoạn từ tháng 6/2021 đến tháng 9/2022, khi chỉ số này tăng trưởng ổn định.
Sự tồn tại song song của trái phiếu kho bạc yếu và đồng đô la Mỹ yếu là một kịch bản hiếm gặp và thu hút sự chú ư đáng kể của thị trường. Kể từ khi hệ thống Bretton Woods sụp đổ vào năm 1971, trái phiếu kho bạc Mỹ đă trở thành trụ cột chính của đồng đô la, biến đồng tiền này thành "đồng đô la tín dụng" và "đồng đô la nợ" được bảo đảm bởi trái phiếu.
Thông thường, mối tương quan giữa lợi suất trái phiếu và chỉ số đô la có xu hướng có lợi cho Mỹ: một nền kinh tế bùng nổ có thể đẩy cả lợi suất và chỉ số đô la lên cao; hoặc sự t́m đến các kênh an toàn có thể đẩy nhu cầu trái phiếu và chỉ số đô la lên, trong khi đẩy lợi suất xuống thấp hơn.
Tuy nhiên, kịch bản đang diễn ra hiện nay là một kịch bản hiếm gặp, nơi thị trường bắt đầu nghi ngờ về khả năng tín dụng của chính phủ Mỹ, hoặc khi chính phủ phát hành quá nhiều trái phiếu. Điều này dẫn đến sự suy yếu nhu cầu và buộc phải bán trái phiếu với giá chiết khấu (lợi suất cao hơn).
Trong t́nh huống này, tâm lư bi quan của thị trường về nền kinh tế Mỹ khiến ḍng tiền rời khỏi trái phiếu kho bạc không chảy vào các tài sản định giá bằng đô la khác, mà chảy vào các thị trường hoặc đồng tiền khác, qua đó đẩy chỉ số đô la xuống thấp hơn.
Để duy tŕ sự ổn định của thị trường và hệ thống tài chính toàn cầu, chuyên gia Liqun cho rằng Mỹ cần khôi phục niềm tin vào trái phiếu kho bạc và đồng đô la. Điều này phụ thuộc vào hai yếu tố chính:
Thứ nhất, Washington phải kiểm soát hiệu quả thâm hụt ngân sách, đạt được cán cân thanh toán bền vững hơn để nâng cao niềm tin thị trường vào trái phiếu kho bạc.
Thứ hai, Washington phải duy tŕ tính độc lập của chính sách tiền tệ, cho phép giá trị của đồng đô la được xác định bởi thị trường thay v́ sự can thiệp của chính trị, từ đó nâng cao niềm tin vào đồng tiền này.
Hiện tại, các chính sách của chính quyền Trump đang có dấu hiệu làm suy yếu sự ổn định của nợ công và đồng đô la. Mặc dù ông Trump đă nhiều lần cam kết, cả trong chiến dịch tranh cử và sau khi nhậm chức, sẽ tăng thu ngân sách và giảm chi tiêu, nhưng thâm hụt ngân sách của Mỹ vẫn tiếp tục gia tăng. Việc tăng thuế quan và áp lực lên Fed đang làm gia tăng sự bất ổn. Nếu không được giải quyết, cú sốc hệ thống hiếm hoi này có thể đẩy hệ thống tài chính toàn cầu vào nguy cơ rất lớn và vị thế bá chủ của đồng đô la có thể sớm phải đối mặt với một bước ngoặt lịch sử.
VietBF@sưu tập