Tóm lược vụ việc
Hội đồng thành phố Westminster (Little Saigon, Orange County) vừa thông qua một nghị quyết phản đối điều mà nghị viên Amy Phan West gọi là “VietRISE cổ xúy tuyên truyền cộng sản.” Động thái này làm bùng lên tranh luận trong cộng đồng người Việt về ranh giới tự do ngôn luận và cách chính quyền địa phương bày tỏ bất đồng trước quan điểm gây tranh căi.
VietRISE nói ǵ về “Cách mạng Tháng Tám”?
VietRISE — một tổ chức hoạt động xă hội tại Orange County, hỗ trợ cộng đồng người Việt và người nhập cư — đăng loạt nội dung về lịch sử Việt Nam, trong đó có bài “The August Revolution: Vietnam’s Fight for Freedom.” Bài đăng nhắc đến mốc Tháng Tám 1945 và trích dẫn Hồ Chí Minh trong bối cảnh tuyên ngôn độc lập. Giám đốc Tracy La giải thích mục đích là bổ khuyết kiến thức lịch sử trước 1975 cho người trẻ gốc Việt: 2025 vừa tṛn 50 năm 30/4 đồng thời cũng là 80 năm mốc giành độc lập khỏi ách thực dân và phát xít. Theo La, việc trích dẫn nhân vật lịch sử nhằm phản ánh sự kiện, “ai đọc tuyên ngôn th́ chúng tôi trích dẫn người đó.”
Lập luận của phía nghị viên ủng hộ nghị quyết
Trong tờ tŕnh ngày 3/9, nghị viên Amy Phan West cho rằng hội thảo/bài đăng đă “tô hồng” vai tṛ đảng cộng sản, “xóa mờ hàng thập kỷ độc tài và vi phạm nhân quyền.” Bà nói đây là quyền Tu chính án thứ nhất của ḿnh để “bảo vệ cộng đồng tị nạn từng chạy trốn cộng sản,” và sẽ luôn lên tiếng trước “thông tin sai lệch và nỗ lực viết lại lịch sử.”
Ư kiến khác trong Hội đồng: cân bằng và minh bạch nội dung
Nghị viên NamQuan Nguyen phê phán bài đăng “thiếu cân bằng,” theo ông, chỉ phản ánh trải nghiệm phía Bắc Việt “cộng sản,” mà không đề cập đến trại cải tạo, giam cầm dài hạn đối với viên chức, quân nhân, nhà báo, giáo sĩ sau 1975. Ông kêu gọi VietRISE gỡ bài trên mọi nền tảng và xin lỗi công khai.
Ngược lại, nghị viên Carlos Manzo đă bỏ phiếu trắng, nói hồ sơ nhân viên tŕnh hội đồng thiếu dữ liệu (chỉ đính kèm trang 1 và 6 từ một bài 8 trang), gây cảm giác “không minh bạch.” Theo ông, mỉa mai ở chỗ: bóp nghẹt tiếng nói lại là công cụ đặc trưng của chế độ cộng sản.
Tự do ngôn luận: ranh giới ở đâu?
Theo Tracy La, việc hội đồng thông qua nghị quyết gửi tín hiệu răn đe và góp phần vào xu hướng kiểm duyệt gia tăng từ phía các cấp chính quyền.
Từ góc độ pháp lư, David Loy (Giám đốc pháp lư, First Amendment Coalition) cho rằng chính quyền có quyền phát biểu quan điểm của ḿnh. Tuy nhiên, ranh giới bị vượt qua khi chính quyền đe dọa hoặc trả đũa người phát biểu. Nói cách khác, lên tiếng phản bác là hợp hiến; hành động trừng phạt v́ nội dung ngôn luận mới vi phạm Tu chính án thứ nhất. Ông cũng lưu ư thực hành tốt nhất là khẳng định quyền tự do ngôn luận ngay cả khi bất đồng, để công dân không cảm thấy bị đe dọa.
Little Saigon và cuộc tranh luận lịch sử kéo dài
Little Saigon — nơi có cộng đồng người Việt đông nhất ngoài Việt Nam — từ lâu là không gian nơi kư ức tị nạn và tranh luận lịch sử cùng tồn tại. Vụ VietRISE cho thấy lằn ranh mong manh giữa giáo dục lịch sử đa chiều và nỗi lo “viết lại lịch sử” của một cộng đồng mang vết thương tập thể.
Trong bối cảnh đó, thách thức đặt ra cho cả phía hoạt động xă hội lẫn giới chức địa phương là: bảo vệ quyền nói mà không bịt miệng nhau; tạo diễn đàn đối thoại công khai, đủ dữ liệu, đủ chiều, thay v́ rơi vào ṿng xoáy gắn nhăn và công kích.
Điều ǵ tiếp theo?
Hiện phía VietRISE và các nghị viên nêu quan điểm trái chiều nhưng đều đặt vấn đề sự thật lịch sử và tự do phát biểu. Diễn biến tiếp theo có thể xoay quanh:
• Phản hồi chính thức từ VietRISE trước lời kêu gọi gỡ bài/xin lỗi.
• Các cuộc đối thoại cộng đồng (town hall) để tŕnh bày đầy đủ nội dung và bối cảnh bài đăng.
• Làm rơ quy tŕnh, hồ sơ khi đưa vấn đề gây tranh căi vào nghị sự, tránh thiếu trang, thiếu trích đoạn dẫn đến hiểu lầm.
Kết luận
Vụ việc ở Westminster không chỉ là tranh căi một bài đăng mạng xă hội, mà là phép thử cho cách Little Saigon cân bằng giữa kư ức tị nạn, tự do ngôn luận, và giáo dục lịch sử. Tôn trọng dữ kiện, mở kênh đối thoại và kiên quyết phản đối mọi h́nh thức trả đũa v́ ư kiến là ch́a khóa để cộng đồng bước qua khác biệt mà vẫn giữ vững giá trị dân chủ.