Nghiên cứu y học hiện đại chỉ ra caffeine và chất chống oxy hóa trong càphê giúp giảm viêm, hỗ trợ gan thận hoạt động hiệu quả - nhưng chỉ khi bạn uống đúng liều lượng và đúng thời điểm.
Theo nghiên cứu, những người uống càphê hàng ngày có nguy cơ mắc bệnh thận mạn tính thấp hơn 23%. (Ảnh: iStock)
Với nhiều người, uống càphê là thói quen không thể thiếu để bắt đầu một ngày mới. Hương thơm nồng ấm và vị đắng nhẹ nơi đầu lưỡi mang đến cảm giác tỉnh táo, khởi động cho guồng quay công việc.
Theo khảo sát của Hiệp hội Càphê Quốc gia Mỹ năm 2024, cứ 10 người trưởng thành th́ có tới 7 người uống càphê hằng ngày, với lượng tiêu thụ trung b́nh khoảng 3 tách/ngày.
Đáng chú ư, Trường Y Harvard cho biết càphê hiện là nguồn cung cấp chất chống oxy hóa lớn nhất trong khẩu phần ăn của nhiều người, thậm chí vượt qua cả trái cây và rau củ.
Thế nhưng, câu hỏi vẫn luôn được đặt ra: càphê - thức uống giúp tỉnh táo và dễ chịu - liệu có đang âm thầm gây hại cho gan và thận, hai cơ quan chịu trách nhiệm lọc, chuyển hóa và giải độc cho cơ thể?
Càphê tác động đến gan của bạn như thế nào?
Gan đảm nhiệm hơn 500 chức năng quan trọng, từ chuyển hóa dinh dưỡng, sản xuất protein, đến xử lư thuốc và lọc độc tố khỏi máu. Giữ cho lá gan khỏe mạnh chính là bảo vệ nền tảng của sức khỏe. Và thật bất ngờ, ngày càng nhiều nghiên cứu cho thấy càphê có thể là một đồng minh đáng tin cậy của gan.
Theo các chuyên gia của Johns Hopkins Medicine, càphê chứa nhiều hợp chất sinh học như axit chlorogenic và polyphenol - những chất chống oxy hóa có khả năng giảm tích tụ mỡ và ngăn ngừa viêm nhiễm trong mô gan.
Caffeine trong càphê c̣n kích thích quá tŕnh “tự thực bào” - cơ chế giúp tế bào loại bỏ các phần tổn thương, từ đó duy tŕ hoạt động hiệu quả hơn.
Một nghiên cứu quy mô lớn đăng trên BMC Public Health năm 2021, theo dơi gần nửa triệu người trưởng thành, cho thấy những ai uống từ hai tách càphê mỗi ngày trở lên có nguy cơ mắc bệnh gan mạn tính và ung thư gan thấp hơn đáng kể so với người không uống.
Điều thú vị là lợi ích này không phụ thuộc vào loại càphê - từ espresso, càphê ḥa tan cho tới càphê không caffeine.
Càphê dường như giúp gan hoạt động ổn định hơn, thể hiện qua nồng độ men gan ở mức b́nh thường - một chỉ dấu quan trọng của chức năng gan khỏe mạnh.
Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng người uống càphê thường xuyên có nguy cơ thấp hơn mắc gan nhiễm mỡ, xơ gan hay ung thư biểu mô tế bào gan.
Dưới góc nh́n khoa học, càphê không chỉ là thức uống mang lại sự tỉnh táo, mà c̣n là “liều thuốc tự nhiên” giúp bảo vệ lá gan khỏi tổn thương trong im lặng.
Càphê và thận - mối quan hệ nhiều lớp
Nếu gan được ví như nhà máy hóa chất, th́ thận lại là “bộ lọc tinh vi” của cơ thể, đảm nhận việc loại bỏ chất thải, cân bằng muối và điều ḥa huyết áp. Vậy caffeine - chất kích thích chính trong càphê - có khiến thận phải làm việc vất vả hơn?
Các nhà khoa học cho rằng câu trả lời không hoàn toàn đơn giản. Nhiều nghiên cứu gần đây, trong đó có công tŕnh công bố trên Kidney International Reports năm 2022, cho thấy những người uống càphê điều độ có nguy cơ mắc bệnh thận mạn tính thấp hơn tới 23%.
Càphê, nhờ chứa nhiều chất chống oxy hóa và hợp chất kháng viêm, có thể giúp bảo vệ tế bào thận khỏi stress oxy hóa - nguyên nhân phổ biến gây tổn thương mô.
Tuy nhiên, tác động của càphê lên thận c̣n phụ thuộc vào yếu tố di truyền. Một số người mang biến thể gen khiến họ “chuyển hóa chậm” caffeine - nghĩa là chất này tồn tại trong máu lâu hơn, có thể dẫn đến huyết áp tăng hoặc giảm chức năng lọc của thận nếu tiêu thụ quá mức.
Trong khi đó, những người “chuyển hóa nhanh” lại hưởng lợi nhiều hơn từ tác dụng bảo vệ thận của càphê.
Nh́n chung, hầu hết các bằng chứng khoa học đều cho thấy càphê an toàn với thận khi uống ở mức vừa phải.
Theo Quỹ Thận Quốc gia Mỹ (National Kidney Foundation), người mắc bệnh thận mạn tính vẫn có thể thưởng thức 2-3 tách càphê mỗi ngày, miễn là không thêm đường hoặc kem béo. Việc duy tŕ đủ nước và cân bằng chất lỏng trong cơ thể vẫn là yếu tố quan trọng nhất.
Càphê có làm tăng nguy cơ sỏi thận không?
Trái ngược với quan niệm phổ biến, càphê không phải là “thủ phạm” gây sỏi thận. Thậm chí, theo Trường Y Harvard, người uống càphê thường xuyên có nguy cơ sỏi thận thấp hơn 26% so với người không uống.
Nguyên nhân là càphê có tác dụng lợi tiểu nhẹ, giúp đào thải axit uric - yếu tố chính dẫn đến h́nh thành sỏi. Miễn là bạn bổ sung đủ nước trong ngày, một vài tách càphê không những không hại mà c̣n hỗ trợ thận hoạt động hiệu quả hơn.
Những lợi ích khác vượt xa một tách càphê
Câu chuyện sức khỏe của càphê không chỉ dừng lại ở gan và thận. Nhiều nghiên cứu từ Harvard, Cleveland Clinic và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khẳng định, việc uống càphê thường xuyên có liên quan đến tuổi thọ cao hơn, nguy cơ thấp hơn với các bệnh tim mạch, tiểu đường type 2, Alzheimer và Parkinson.
Một phân tích tổng hợp năm 2022 của Harvard cho thấy, những người uống từ hai đến ba tách càphê mỗi ngày có nguy cơ tử vong sớm thấp hơn 10-15% so với người không uống.
Caffeine giúp kích thích sản xuất dopamine - hoạt chất quan trọng giúp duy tŕ chức năng thần kinh - đồng thời giảm viêm trong mạch máu, cải thiện lưu thông và hỗ trợ sức khỏe tim.
Tuy nhiên, các chuyên gia nhấn mạnh rằng những lợi ích này chỉ đúng với càphê đen không đường. Khi thêm nhiều sữa béo, kem tươi hay siro ngọt, lượng calo và đường bổ sung có thể làm mất đi phần lớn hiệu quả bảo vệ sức khỏe.
Bao nhiêu là đủ cho cơ thể?
Theo Cục Quản lư Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA), lượng caffeine an toàn cho người trưởng thành là khoảng 400mg mỗi ngày, tương đương 4-5 tách càphê nhỏ.
Tuy nhiên, mức độ dung nạp khác nhau tùy cơ địa. Một số người nhạy cảm với caffeine có thể gặp t́nh trạng mất ngủ, tim đập nhanh hoặc cảm giác bồn chồn dù chỉ sau hai tách.
Cách uống cũng quan trọng không kém. Các chuyên gia dinh dưỡng khuyên nên uống càphê sau bữa sáng, tránh khi bụng đói để giảm kích ứng dạ dày, và không uống sau 3 giờ chiều để không ảnh hưởng giấc ngủ.
Phụ nữ mang thai, người mắc bệnh tim hoặc cao huyết áp nên tham khảo ư kiến bác sỹ trước khi duy tŕ thói quen uống càphê hằng ngày.
Vietbf @ Sưu tầm