Thành Cát Tư Hăn qua đời vào đầu thế kỷ 13, để lại một đế chế rộng lớn và bí ẩn về nơi an nghỉ cuối cùng của ông.
Chân dung Thành Cát Tư Hăn. Ảnh: Wikipedia
Khi Thành Cát Tư Hăn qua đời năm 1227, nơi an nghỉ cuối cùng của ông được giữ bí mật để đảm bảo hài cốt không bao giờ bị quấy rầy. Dù vậy, một số học giả vẫn hy vọng t́m thấy nơi chôn cất Thành Cát Tư Hăn để t́m hiểu chương cuối trong cuộc đời ông.
Nhiều chuyên gia tin rằng ngôi mộ nằm ở vùng đất linh thiêng trên đỉnh một ngọn núi xa xôi, khó tiếp cận và được bảo vệ. Nhà thám hiểm National Geographic Albert Lin từng sử dụng công nghệ tiên tiến để t́m kiếm ngôi mộ theo cách không xâm phạm. Tuy nhiên, một số học giả khác nhấn mạnh việc t́m kiếm ngôi mộ là vô ích và trái với mong muốn của Thành Cát Tư Hăn.
Thành Cát Tư Hăn qua đời khi chỉ huy chiến dịch chống lại triều Tây Hạ ở miền bắc Trung Quốc. Không ai biết chính xác nguyên nhân cái chết của ông, nhưng các nhà biên niên sử đề cập tới nhiều lư do từ ngă ngựa đến trúng tên, thậm chí bệnh dịch học. Thi thể của Thành Cát Tư Hăn được đưa về Mông Cổ để chôn cất. Có giả thuyết đoàn quân hộ tống bị giết chết nhằm giữ bí mật vị trí hoặc họ đă chuyển hướng một con sông để bảo vệ địa điểm.
Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng việc thiếu ghi chép về nơi chôn cất Thành Cát Tư Hăn có khả năng là chủ ư để ngăn kẻ thù quấy nhiễu linh hồn của ông.
"Nếu bạn muốn chiếm đất hoặc sức mạnh tinh thần của ai đó, bạn sẽ phá hủy các ngôi mộ của tổ tiên được chôn cất ở đó, v́ những ngôi mộ đó chứa đựng sức mạnh tinh thần của người đó", Lin giải thích.
Theo nhà khảo cổ học Jan Bemmann, giáo sư nghiên cứu lịch sử sơ khai tại Đại học Bonn, giới thượng lưu Mông Cổ ở thế kỷ 13 được chôn trong quan tài gỗ ở những khu vực xa xôi trên đỉnh núi. Những người đàn ông Mông Cổ như Thành Cát Tư Hăn sẽ được chôn cùng đồ tùy táng như bao đựng tên hoặc kỵ trang để thể hiện họ là chiến binh.
Các chuyên gia cũng đề cập tới khả năng Thành Cát Tư Hăn không được chôn cất bởi một số người Mông Cổ thực hành nghi thức thiên táng, trong đó thi thể được đưa lên đỉnh núi và để lại đó. Bất kể Thành Cát Tư Hăn được an táng như thế nào, nơi an nghỉ cuối cùng của ông được cho là nằm ở Burkhan Khaldun, ngọn núi linh thiêng đối với người Mông Cổ, hiện nay là Di sản Thế giới UNESCO. Tuy nhiên, những nhà khảo cổ không thể khảo sát ngọn núi để t́m kiếm ngôi mộ bởi Burkhan Khaldun là khu vực cấm, cần giấy phép đặc biệt từ nhà nước để ghé thăm và quyền tiếp cận thường chỉ được cấp cho các pháp sư và quan chức Mông Cổ.
Năm 2008, Lin đề xuất sử dụng nhiều công nghệ tiên tiến không xâm lấn bao gồm vệ tinh, máy bay không người lái, radar xuyên đất, đo từ tính và cảm ứng điện từ để khảo sát Burkhan Khaldun mà không làm xáo trộn đất. Đội ngũ của ông cũng nhờ công chúng giúp đỡ để xem xét ảnh vệ tinh độ phân giải cực cao trong một chiến dịch tiên phong.
Trong dự án Valley of the Khans do Hiệp hội Địa lư Quốc gia tài trợ, Lin và cộng sự t́m thấy hàng ngh́n hiện vật, bao gồm gạch ngói, gỗ cháy và răng ngựa có niên đại cùng thời với Thành Cát Tư Hăn hoặc muộn hơn. Họ cũng xác định cấu trúc giống g̣ đất và một ngôi đền khổng lồ trên đỉnh núi. Theo Lin, người Mông Cổ là dân du mục, v́ vậy họ không xây dựng công tŕnh vĩnh viễn. Cấu trúc trên núi có thể được sử dụng cho mục đích nghi thức hơn là hoạt động thường ngày.
Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu không thể xác định cấu trúc đó có phải một phần ngôi mộ của Thành Cát Tư Hăn hay không nếu không điều tra thực địa. "Đây không phải là rào cản công nghệ vào thời điểm này. Tôi cho rằng người dân Mông Cổ ngày nay cần quyết định liệu họ có muốn biết những ǵ nằm dưới cấu trúc đó hay không", ông nói.