Dân tộc này có nhiều phong tục tập quán rất đặc biệt. Họ là một trong những dân tộc ít người nhất ở Việt Nam hiện nay.
Việt Nam có 54 dân tộc anh em, sống rải rác khắp 63 tỉnh, thành. Trong đó, dân tộc Kinh là nhiều nhất. Thế còn đâu là dân tộc ít người nhất? Câu trả lời chính là dân tộc Ơ Đu, còn gọi là người Tày Hạt.
Tại Việt Nam, dân tộc Ơ Đu sinh sống chủ yếu ở huyện Tương Dương, phía Tây tỉnh Nghệ An. Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009 cho biết, người Ơ Đu có tất cả 376 người, riêng ở Nghệ An là 340 người (chiếm hơn 90% tổng dân số Ơ Đu), TP.HCM có 12 người, Hà Nội có 7 người, Lâm Đồng 4 người và Đồng Nai 4 người.
Cái tên Ơ Đu theo tiếng Thái có nghĩa là “thương lắm”. Dân tộc ít người này cũng có ngôn ngữ, tiếng nói riêng. Họ nói tiếng Ơ Đu, ngôn ngữ thuộc nhóm ngôn ngữ Môn-Khmer trong ngữ hệ Nam Á. Đa số người Ơ Đu sẽ dùng tiếng Khơ Mú hoặc Thái để giao tiếp với nhau hàng ngày.
Trang phục của Ơ Đu cũng không quá đặc biệt, thoạt nhìn có phần đơn giản và chịu ảnh hưởng từ người Kinh, Mường, Thái. Chỉ có điều, dân tộc Ơ Đu cũng có những nét văn hóa, tập tục riêng lưu giữ đến tận bây giờ.
Người Ơ Đu lấy họ theo họ Thái, Lào (chẳng hạn như Lò Khăm, Lò May, Lò Văn). Trưởng họ là người được kính trọng, có vai trò đặc biệt. Trong gia đình đàn ông có quyền quyết định tất cả, phụ nữ không được thừa tự. Nhưng kỳ lạ là khi lấy nhau đàn ông sẽ đi ở rể.
Bên cạnh đó, người Ơ Đu có tục đẻ ngồi trong góc nhà. Phụ nữ khi chuyển dạ sẽ đến phía gian nhà dành cho mình và ngồi đẻ. Nhau trẻ sơ sinh sau đó sẽ được cho vào ống tre, chôn dưới gầm sàn nhà.
Một đứa bé khi chào đời sẽ không được tính tuổi ngay mà phải chờ khi có tiếng sấm đầu tiên trong năm, khi đó mới là đầy năm, bố mẹ được làm lễ đặt tên. Dân tộc này tính lịch riêng, dựa trên thời tiết và tiếng sấm là quan trọng nhất. Tiếng sấm đầu xuân sẽ là thời điểm bắt đầu một năm mới của họ.
Chưa hết, người Ơ Đu rất tin vào tâm linh. Họ cho rằng hồn ma có ảnh hưởng lớn, chi phối mọi hoạt động trong nhà người sống. Cũng vì thế mà trong nhà người Ơ Đu sẽ thờ ma nhà ở góc hồi gian thứ hai.
Cho đến tháng 8/2023, dân tộc Ơ Đu chỉ mới có duy nhất một người học đại học và tốt nghiệp thành công. Đó là anh Lô Kim Trọng, ở bản Kim Hòa, xã Kim Đa, huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An. Anh sau khi ra trường đã đi làm và lên được chức hiệu trưởng trường THCS Kim Đa vào năm 1999.
VietVietBF@ sưu tập