Thảm họa cháy rừng ở Los Angeles dường như trở thành một cuộc chiến về mặt chính trị đối với 2 thành viên đảng Dân chủ - Thống đốc bang California Gavin Newsom và Thị trưởng Los Angeles Karen Bass khi cả hai đang đối mặt với phản ứng của người dân trong việc xử lư, đối phó với t́nh trạng hiện nay.
Trong ảnh: Lực lượng cứu hỏa nỗ lực khống chế đám cháy rừng tại Plumas, California, Mỹ. Ảnh: AFP/ TTXVN
Các vụ cháy rừng tại Los Angeles dường như đang nhấn ch́m nhiều khu vực tại thành phố lớn thứ 2 của Mỹ trong biển lửa. Vào cuối tuần qua, lực lượng cứu hỏa đă đạt được những tiến triển mới trong việc dập tắt đám cháy, nhưng dự báo bất lợi về thời tiết trong tuần này lại đang đặt các khu dân cư từ Brentwood đến Encino trong t́nh cảnh bất an. Với ít nhất 24 người thiệt mạng và hàng ngh́n công tŕnh bị phá hủy, các đám cháy không chỉ trở thành thảm họa vật lư đối với cư dân mà c̣n là cuộc khủng hoảng chính trị đối với đảng Dân chủ ở cấp bang và cấp thành phố ở đây.
Những người chỉ trích cho rằng các quan chức chính quyền không chỉ “vụng về” trong việc ứng phó với đám cháy mà c̣n không có sự chuẩn bị tốt trước thảm họa. Đă có nhiều thông tin về việc các họng ṿi cứu hỏa cạn nước và ít nhất 1 hồ chứa của bang California khô cạn trong giai đoạn nguy cơ cháy rừng ở mức cảnh báo cao – thời tiết nóng, khô và nhiều gió bất thường hơn ở Nam California. Các chính sách quản lư về nguồn nước và rừng của bang cũng là tâm điểm của sự chỉ trích, đặc biệt đến từ đảng Cộng ḥa.
Những lời chỉ trích nhắm tập trung vào thống đốc bang và thị trưởng Los Angeles. Ngoài ra, trước vụ cháy rừng, tại bang California cũng đă xuất hiện những yêu cầu đề nghị băi nhiệm các chính trị gia không c̣n được cử tri ủng hộ. Chính những điều trên đă cộng hưởng, dẫn đến những lời bàn tán từ Sacramento đến Beverly Hills về việc liệu các nhà lănh đạo Bass hay Newsom có giữ được chức vụ sau khi các đám cháy được kiểm soát hay không.
Thống đốc bang California, ông Newsom sẽ kết thúc nhiệm kỳ vào tháng 1/2027, trong khi Thị trưởng Los Angeles, bà Bass đang trong năm thứ 2 của nhiệm kỳ 4 năm đầu tiên của ḿnh. Bà Bass đă tuyên bố ư định tái tranh cử vào năm 2026.
Tại bang California, bất kỳ quan chức được bầu nào đều cũng có thể bị cử tri băi nhiệm trước khi hết nhiệm kỳ. Quy định này áp dụng với cả quan chức tại bang như thống đốc cũng như quan chức tại các địa phương như thị trưởng.
Các nỗ lực nhằm băi nhiệm các lănh đạo đảng Dân chủ tại California
Đến nay, tại bang California đă có một cuộc phát động nhằm chính thức hóa việc t́m cách băi nhiệm Thống đốc Newsom. Trong khi đó, một bản kiến nghị trực tuyến khác với hơn 100.000 chữ kư đă được thực hiện để yêu cầu bà Bass từ chức.
Ông Randy Economy, người đang dẫn dắt một nỗ lực băi nhiệm ông Newsom, đă đưa ra những chỉ trích liên quan đến vai tṛ cũng như những b́nh luận của thống đốc California trong tái thiết khu vực Pacific Palisades sau thảm hỏa cháy rừng. Ông đánh giá ông Newsom không phải là một lănh đạo “có chiều sâu” và tiết lộ rằng đang thực hiện các bước đi để chính thức băi nhiệm ông Newsom.
Ông Economy cho biết nhóm của ông đă có kế hoạch khởi xướng việc băi nhiệm ông Newsom từ trước khi xảy ra thảm họa cháy rừng. Ông nhấn mạnh rằng sự tàn phá gần đây của thảm họa cháy rừng đă khiến nhóm của ḿnh rút ngắn thời gian thực hiện và đă lên kế hoạch chính thức gửi yêu cầu băi nhiệm thống đốc sớm nhất trong tuần này. Ông Economy cho biết Thống đốc Newsom là trọng tâm chính của liên minh Saving California mới thành lập và nhóm này không phản đối các nỗ lực băi nhiệm bà Bass.
Trong khi đó với tuyên bố gửi tới tờ Newsweek vào ngày 13/1, người phát ngôn của ông Newsom, ông Nathan Click cho biết thống đốc đang tập trung 100% vào các vụ cháy với những nỗ lực cứu hộ, tái thiết phục hồi và đó không phải vấn đề chính trị. Ông Click cũng nói rằng nhiều nhóm ủng hộ ông Trump trên cả nước đă tiến hành 6 nỗ lực băi nhiệm các thống đốc khác nhau kể từ khi ông Newsom nhậm chức, nhưng các nỗ lực trên đều thất bại thảm hại.
Quy tŕnh băi nhiệm quan chức tại bang California
Các quy tŕnh băi nhiệm ở bang California được xem xét tiến hành sau khi một cá nhân hoặc nhóm nộp thông báo về kế hoạch đề nghị băi nhiệm một quan chức nhà nước. Sau đó, những người ủng hộ việc băi nhiệm cần thu thập đủ số lượng chữ kư cần thiết từ những cử tri trong ṿng 5 tháng.
Đối với vị trí thống đốc, số lượng chữ kư cần đạt hoặc vượt quá 12% số phiếu bầu trong cuộc bầu cử trước. Hơn 10 triệu người ở bang California đă đi bỏ phiếu trong cuộc bầu cử thống đốc gần đây nhất, v́ vậy cần khoảng 1,3 triệu chữ kư để có thể thực hiện nỗ lực băi nhiệm vị thống đốc bang. Tuy nhiên, ông Economy rất tự tin khi nói: "Mỗi ngày có khoảng 9.000 chữ kư. Điều đó không có vấn đề ǵ".
Với Thị trưởng Los Angeles, hiện nay chưa rơ chính xác cần có bao nhiêu chữ kư để kích hoạt việc băi nhiệm bà Bass v́ con số này phụ thuộc vào quy mô của khu vực bầu cử trước đó và không có số liệu cụ thể cho thành phố này. Tuy nhiên, theo một số ước tính sơ bộ với quy mô cuộc bầu cử trong tháng 7 vừa qua, những người đề nghị băi nhiễm cần phải vận động đủ khoảng 99.000 chữ kư trong khoảng thời gian 5 tháng để kích hoạt việc băi nhiệm Thị trưởng Bass.
Sau khi thu thập và xác minh đủ chữ kư theo yêu cầu, một cuộc bỏ phiếu băi nhiệm sẽ được lên kế hoạch để cử tri quyết định có nên băi nhiệm quan chức đó hay không. Nếu đa số phiếu bầu ủng hộ việc băi nhiệm, quan chức nayf sẽ bị băi nhiệm và sẽ bầu ra một người kế nhiệm khác.
Thống đốc Newsom từng bị bỏ phiếu băi nhiệm
Mặc dù được đánh giá là một ngôi sao đang lên của đảng Dân chủ nhưng ông Newsom đă từng phải đối mặt với thách thức băi nhiệm trong quá khứ. Người dân California đă bỏ phiếu trong cuộc bầu cử băi nhiệm vào tháng 8/2021 trong thời gian xảy ra đại dịch Covid-19. Tuy vậy, hơn 60% cử tri đă phản đối việc băi nhiệm.
Ông Newsom từng có thời gian giữ cương vị Thị trưởng San Francisco. Sau đó, ông được bầu giữ chức vụ thống đốc bang California vào năm 2018.
Ông John Pitney, Giáo sư chính trị tại Đại học Claremont McKenna và là cựu quan chức của Ủy ban Quốc gia đảng Cộng ḥa, đă có những phân tích liên quan đến nỗ lực băi nhiệm các nhà lănh đạo trên của đảng Dân chủ. Ông nói rằng những nỗ lực băi nhiệm có thể không phải là ưu tiên hàng đầu của những người bị ảnh hưởng từ thảm họa cháy rừng. Tuy nhiên, điều này có thể trở thành tâm điểm để họ có thể “trút giận” sau khi vừa mới trải qua thảm họa. Việc ngăn chặn hoàn toàn các đám cháy rừng được dự báo trùng với thời gian thu thập chữ kư cho các nỗ lực đề nghị băi nhiệm.
Theo dữ liệu từ Cal Fire, tính đến sáng sớm ngày 13/1 (theo giờ địa phương), đám cháy Eaton đă thiêu rụi hơn 5.600 ha và mới chỉ khống chế được khoảng 33%.
VietBF@sưu tập